Así será a Galiza de 2050: clima mediterráneo, até 40% máis de vagas de calor e adeus ao orballo

Cara a onde vamos non hai dúbida ningunha, a única dúbida é sobre cando se chegará, de non se tomar medidas. A frase serve para resumir os diferentes estudos, investigacións e proxeccións científicas sobre o impacto do cambio climático na Galiza. Como será a Galiza de 2050? Pois as conclusións deses traballos apuntan a que avanzan cara a ser máis parecida a un territorio mediterráneo que á imaxe desa Galiza verde, húmida e chuviosa que aínda persiste no imaxinario sobre o noso país. Os estudos do Observatorio da Sustentabilidade, traballos das universidades galegas ou o do sexto informe de avaliación do Grupo Intergobernamental de Cambio Climático, entre outros, coinciden en indicar cara a onde imos: temperaturas máis altas, mingua de choivas. As estacións —inverno, verán, primavera e outono— iranse esvaendo e xa non será tan doado diferenciar unha doutra. O cambio climático está mudando a verde a cor dos océanos O Observatorio indica que en 2050 na Galiza a choiva xa non será tanta arte. Na zona das Rías Baixas notaríase un descenso de 445 milímetros mentres que no noroeste esa caída chegaría aos 323. Datos que se refiren á tempada de verán. Iso supón que, loxicamente, haberá menos xornadas de choiva, o que, na estación actual, significará que haberá entre sete e dez días menos de precipitacións, do mesmo modo que en Cantabria e Asturias. "As choivas faranse máis escasas precisamente onde máis chove, alcanzando reducións máximas na Galiza interior, Lugo e Ourense, con reducións de máis de 500 mm anuais, o que implica levar a súa precipitación media anual a valores inferiores á metade da actual", advirten desde o Observatorio de Sustentabilidade. O cambio climático tamén afecta o patrimonio monumental: así dana o granito Calor Na Galiza a media anual de temperatura aumentou 0,19 graos por década entre 1962 e 2017. As previsións son que esta dinámica vaia a máis durante as vindeiras décadas. Os modelos elaborados no seu día polo investigador da Universidade de Santiago de Compostela (USC) Dominic Royé proxectan un aumento de intensidade das vagas de calor do 104% para 2050 para a península Ibérica. No que atinxe á Galiza, o incremento estará por baixo desa media, chegando a 20% na costa e superando 40% e mesmo até 60% canto máis ao interior do país. Damián Insua, investigador da USC e especialista en meteoroloxía, apunta a Nós Diario que "o problema da Galiza é que nos próximos anos non só se espera que as vagas de calor se intensifiquen, tamén se espera unha redución das precipitacións, debido a un reforzamento do anticiclón dos Azores. Polo momento, é unha tendencia que aínda non se ve nas observacións, mais todos os modelos climáticos apuntan un futuro máis seco para a Galiza. A combinación de temperaturas máis altas con menos precipitación intensificará a evapotranspiración, reducindo así a humidade do solo". A suba da temperatura nas rías galegas pon en alerta científicos e sector do mar Insua apuntaba unha serie de consecuencias: "Isto fará que aumenten as secas, incluídas as de tipo agrícola. Por tanto, a Galiza necesitará adaptarse a este novo escenario, mellorando o manexo do uso da auga e probabelmente mudando algún tipo de cultivo. Ademais, o aumento das temperaturas e da seca fará que o risco de incendios sexa cada vez maior e que a temporada dos fogos se estenda cada vez máis". Non son reflexións illadas. Serafín González, presidente da Sociedade Galega de Historia Natural, aclara que "o feito de que haxa vagas de calor é algo normal dentro da meteoroloxía. Tamén na Galiza. No ano 90 houbo unha onda de calor moi parecida". Cal é, pois, a diferenza? "A cuestión é que comecen a ser máis frecuentes, máis intensas e máis duradeiras. É ao que nos aboca o cambio climático e o que apuntan todos os modelos: aumentarán os fenómenos extremos, as temperaturas, e diminuirán as precipitacións no verán". Entre as consecuencias deste novo escenario: "Coa calor, os solos liberan CO2 adicional á atmosfera". Máis efecto invernadoiro, pois. Área de transición "A Galiza atópase nunha área de transición climática entre o clima atlántico, cun menor contraste de temperaturas diario e maior precipitación, e o clima mediterráneo, con menores precipitacións, maiores variacións de temperaturas no día e valores máis extremos", explica neste medio Rosa Mosquera, catedrática do Departamento de Produción Vexetal da USC. Atendendo ás predicións do Panel Intergobernamental do Cambio Climático (IPCC), na Galiza os períodos de seca van ser máis prolongados e "teremos períodos de elevadas precipitacións cun elevadísimo exceso de auga xunto a períodos de seca de maior duración, un conxunto que favorecerá, sobre todo, a aparición de secas temperás nos meses de abril e maio que poden chegar a unirse, nalgúns anos, ás secas de verán cun grande impacto tanto nos cultivos como na forma de manexar os mesmos". Por que a temperatura do Cantábrico é máis elevada que a do Atlántico? "A realidade á que nos enfrontamos está tendo consecuencias importantes, como por exemplo a aparición da tinta do castiñeiro a altitudes nas que estas árbores non se vían afectadas. Tamén na migración de especies atopadas máis ao sur da Galiza cara ao norte, como por exemplo as oliveiras, as sobreiras ou os loureiros, e variedades de especies máis adaptadas ao sur que se mudan cara ao norte", apunta a catedrática. 81 persoas falecidas na Galiza desde xuño por mor das altas temperaturas Un total de 81 persoas perderon a vida entre 1 de xuño e 4 de agosto na Galiza por mor das altas temperaturas. Na súa maioría mulleres (55) e de avanzada idade. Estas 81 persoas son, porén, menos que as falecidas no mesmo período de 202 (168). O sistema de monitorización da mortalidade por todas as causas (MOMO) do Instituto Carlos III recolle día a día o número de persoas falecidas no Estado español, indicando tamén as diversas causas da mortaldade. E, desde maio, a calor figura como unha das responsábeis na Galiza de mortes "atribuíbeis á temperatura". O sistema cifra en 236 as persoas que ao longo de 2022 faleceron na Galiza por causas vinculadas ás altas temperaturas após sufrir o país e o resto do Estado unha das maiores vagas de calor da historia, tanto en intensidade como en duración. No outro extremo están os falecementos derivados do frío, das baixas temperaturas. Aquí, o sistema de monitorización recolle que entre xaneiro e marzo de 2023 perderon a vida 200 persoas. É o duplo que no mesmo trimestre de 2022, cando os falecementos por estas circunstancias foran un total 101. A mortalidade que se atribúe á calor ou ao frío poucas veces é causada directamente por un golpe de calor ou por conxelación. O que realmente fai a calor ou o frío "é agravar outras patoloxías que xa existen. Actúa igual que a contaminación, que empeora outras enfermidades, principalmente respiratorias, circulatorias, neurolóxicas ou endocrinas", segundo explica Julio Díaz, codirector da Unidade de Cambio Climático da Universidade Carlos III.