Fernando Obelleiro: "Para un enxeñeiro de telecomunicacións un barco de guerra é como un parque de atraccións"
—En que consiste o electromagnetismo computacional?
Basicamente consiste en facer a simulación de como vai ser o comportamento eletromagnético de sistemas que teñen que ver con ondas eletromagnéticas utilizando ordenadores. Porei un exemplo. Imaxina a plataforma máis complexa que pode haber, un barco de guerra, que leva radares, equipos de guerra electrónica, sistemas de comunicacións, sistemas de guiado de armas. Todos eses sistemas emiten ondas eletromagnéticas nun contorno no que hai combustíbeis, persoas, armas.
Son elementos delicados no sentido de que poden interferir con outros e de que hai zonas que non poden estar expostas a determinados niveis de radiación ou de campos eletromagnéticos. Neste contexto, dispor dunha boa ferramenta de simulación electromagnética é moi importante para anticipar problemas de funcionamento e achegar a mellor solución xa durante a fase de deseño, previamente ao proceso de construción.
—Existe esa ferramenta?
Esta problemática que veño de describir englóbase dentro dunha disciplina moi complexa que se chama E3 (Eletromagnetic Environmental Effects) na que levamos traballando desde os 90. Co tempo xurdiu de forma natural unha colaboración a tres bandas entre a Armada española, Navantia e a UVigo. A Armada especifica os requisitos, Navantia constrúe os barcos e nós facemos a verificación de que o estipulado é eletromagneticamente sostíbel. Antigamente isto non se facía, pero cada vez os barcos teñen máis densidade de sistemas, sistemas máis complexos, máis sensíbeis, máis potentes, con capacidade para detectar sinais máis débiles e, por tanto, tamén susceptíbeis de ser interferidos e de xerar novas interferencias.
Cando se decataron de que coas ferramentas de simulación que nós lles proporcionabamos as cousas que previamos eran as que tiñan lugar a bordo unha vez construído o barco entramos na ecuación. Agora, xuntos [Armada, Navantia e UVigo], deseñamos e detectamos posíbeis problemas cando non hai máis que planos e buscamos solucións até dar cunha configuración óptima.
—Con que capacidade de simulación traballan?
Temos un simulador electromagnético, compartido coa Universidade de Estremadura, denominado M3. É un dos dous ou tres mellores do mundo en canto a capacidade, rapidez e precisión. Este simulador foi galardoado con prestixiosos premios internacionais e ostenta dende 2009 o récord do mundo en electromagnetismo computacional, alcanzado en colaboración co Centro de Supercomputación da Galiza, Cesga, que nos ofreceu as súas instalacións e soporte.
Co paso dos anos gañamos certo prestixio en canto a capacidade e calidade das nosas simulacións, até o punto de que parte do noso traballo, a relativa á explotación do código de simulación M3, pasou a unha spin-off conxunta das universidades de Vigo e Estremadura, EM3Works. Desde aí traballamos para a Armada española, para armadas doutros países e empresas estatais do sector tecnolóxico. Agora tamén estamos involucrados con Indra no proxecto FCAS, o futuro avión de combate europeo.
—Que retos ofrecen as plataformas militares aos enxeñeiros e enxeñeiras de telecomunicacións?
Para un enxeñeiro de telecomunicacións un barco de guerra é como un parque de atraccións. Aí telo todo, os sistemas máis complexos, as tecnoloxías máis avanzadas, o mellor que hai... Traballar nunha plataforma deste tipo é un luxo. E neste ámbito un dos retos máis importantes ten a ver coa detectabilidade ou a baixa observabilidade. Un barco, un avión, o que quere é ser indetectábel para os radares doutros barcos e avións. A guerra electrónica é o xogo de ver sen ser visto, de detectar sen que te detecten. Tamén usamos a nosa ferramenta de simulación para iso, para reducir ao mínimo a visibilidade de barcos, avións ou drons fronte aos radares alleos.
—Todos estes avances teñen traslado á vida civil?
O campo das telecomunicacións é unha fonte de traballo inesgotábel. Hai moitas tecnoloxías que se desenvolven no ámbito da defensa que despois acaban dando o salto á vida civil. Hoxe o GPS úsase absolutamente para todo e no seu momento naceu con outro espírito, ligado ao exército e para o seu uso exclusivo. Todos os avances tecnolóxicos que xorden no mundo da defensa acaban tendo unha repercusión e mellorando a tecnoloxía dos sistemas civís.
Antenas, radares e comunicacións
Unha trintena de enxeñeiras de telecomunicacións da Uvigo fan parte do Grupo de Antenas, Radar e Comunicacións Ópticas –Grupo COM– líder europeo en electromagnetismo computacional, con máis de 25 anos de traballo para Navantia, a Armada española e outras empresas do sector da defensa.
Entre as súas liñas de investigación está o deseño de antenas, a transmisión de datos seguros ou as comunicacións satelitais; se ben os seus grandes fitos responden ás demandas da Armada, para quen desenvolveron sistemas para a caracterización da firma infravermella (DIFI), da firma radar de buques (DIAR) e dos sistemas de guerra electrónica (DIGE), así como o Sistema de Servizos Integrados (SSI), desenvolvida para Navantia, "unha solución única no mundo que nace co propósito de proporcionar unha infraestrutura dixital, segura e intelixente que dea soporte e cobertura integral a múltiples servizos e funcionalidades, converténdose no sistema nervioso do buque e facendo viábel o concepto de buque 4.0 ou xemelgo dixital".