A A-76, o pasado que non morre

A serra da Enciña da Lastra é un dos lugares máis descoñecidos da Galiza a pesar de que é, incluso, Parque Natural, un dos poucos que temos. É un lugar fronteirizo, non só co Bierzo, senón tamén entre o pasado e o futuro. O río Sil atravesa a súa particular xeoloxía. Trátase dunha serra na que son dominantes as rochas calcarias, escasas no país. Isto, unido ao seu clima de tipo mediterráneo fai que a súa vexetación sexa tamén excepcional. Nela atopamos grandes e densos aciñeirais. Porén, as xoias do lugar son algunhas especies de plantas que medran nos paredóns calcarios: especies endémicas que apenas se poden atopar aquí en todo o planeta. A fauna non queda atrás: algunhas das especies máis raras da nosa fauna cítanse na serra, destacando unha extraordinaria comunidade de aves, con numerosas rapaces realmente escasas, e os mamíferos entre os que sinalar a gran diversidade de morcegos que viven nos bosques e, sobre todo, na espectacular rede de covas que a serra agocha. Non é un lugar exento de problemas: os encoros que domaron o río Sil ao tempo que xurdía unha maraña de liñas de alta tensión, as canteiras a ceo aberto, os lumes que cercan cada poucos veráns o Parque Natural, as vías de comunicación que cortan o territorio, como a N-120 e o vetusto tren e o centro de recepción de visitantes está desatendido a maior parte do ano. A serra da Enciña da Lastra foi vendida a un prezo moi baixo e desde entón é unha serra zombi Un proxecto nefasto Na serra da Enciña da Lastra é onde se vive a pulsión entre o vello, que non só non acaba de morrer, senón que parece resucitar, e o novo que non acaba de nacer. A serra foi vendida a un prezo moi baixo, desde entón é unha serra zombi. Cando partiron o Prestige en 2002 fronte á costa galega a alguén pareceulle boa idea o que chamaron Plan Galicia, unha chuvia de cartos para "compensar" o desastre da xestión do Prestige. Era unha nova marea, gris neste caso, orientada toda ela ao consumo de combustibles fósiles. Como os que vomitou o Prestige. Nestes anos a temperatura do planeta, as emisións de CO2 e a súa concentración na atmosfera incrementáronse notablemente. Este ano, ata o menos lúcido entende que está a pasar algo moi grave. Quen vendeu a serra? O Parlamento español que, unanimemente, decidiu facer unha autoestrada entre Ponferrada e Ourense, a A-76. Se todo (lles) vai ben, e vendo a experiencia coa A-54, esta nefasta e inútil autoestrada estaría rematada, quizais, no 2040, unhas catro décadas despois da súa aprobación. Nesa data os combustibles fósiles terán xa chegado ao seu teito trinta anos atrás, a concentración de CO2 na atmosfera terá feito que a temperatura na terra suba máis de dous grados, o clima será irrecoñecible e as maiores preocupacións das persoas e os Estados será obter alimentos suficientes, dispoñer de auga e arranxar a convivencia nos lugares onde se concentre a poboación debido ás temperaturas e as limitacións hídricas. A serra da Enciña da Lastra é o primeiro elo da cadea de desastres que esta autoestrada deixará e que inclúen a contorna da Ribeira Sacra, o Val de Lemos ou mesmo Montefurado. Suponse que este primeiro elo vai supoñer un grande avance no tempo de condución entre Valdeorras e o Bierzo. Non é así. A actual N-120 vai directa mentres que este tramo da A-76 parece que foi deseñado para maximizar a complexidade e polo tanto o custe. Dá un gran rodeo no Bierzo, inventa un porto onde non o hai e despois de numerosos e salvaxes viadutos entra na Galiza por un túnel en pleno Parque Natural que, casualidade, dá ao punto onde un oso foi filmado hai uns anos. Debido á distancia e a limitación de velocidade de túneles e pontes, probablemente, o tempo de condución non só non se reducirá senón que será incrementado. Algunha gran construtora frega as mans. Unha última visita Cada ano, cando os novos orzamentos do Estado son anunciados, a serra zombi treme, serán estes orzamentos os que acabarán finalmente con ela? Saberán os deputados galegos o que piden para Galiza? Que se negocia para ter un novo goberno no Estado? A realidade é que o máis intelixente e sensato, a estas alturas da historia do cambio climático, do teito dos combustibles fósiles e da ameaza civilizatoria que supoñen estas dúas cuestións conxuntamente, sería suspender o proxecto e pensar no tren, por exemplo. Pero como o pasado non morre podemos asistir á penúltima escena na que pola mañá se anuncia que se vai loitar contra o cambio climático e pola tarde, candidatos ao Congreso dos Deputados piden que a A-76 se constrúa dunha vez, candidatos que non son boomers e eran apenas adolescentes cando o Prestige vomitou petróleo e o clima era recoñecible. O esquecemento desta serra e o Parque Natural por parte da Xunta non é inocente senón que vai facer que a súa destrución pase sen pena nin gloria para a sociedade galega. Recomendo visitala, calquera excursión pode ser a última.