Despois do 23-X: unha nova Galeusca

Máis de 25 anos despois das Declaracións de Barcelona e de Iruña, impulsadas polos partidos soberanistas de Galiza, Euskal Herria e Cataluña a fins do século pasado, a correlación de forzas políticas resultado das eleccións do pasado 23 de xullo permite que algunhas das propostas formuladas daquela poidan ser retomadas. Sen renuncia a ningún obxectivo estratéxico, o que se propón é aproveitar a oportunidade que brinda a actual conformación do Congreso dos Deputados español, no que calquera maioría viábel alternativa á dereita española pasa polo acordo entre a esquerda española e os partidos soberanistas das nosas tres nacións. Eses acordos democráticos e plurinacionais deberían, ao meu ver, incluír avances verificábeis para conseguir unha distribución do poder político, económico e financeiro máis equilibrada, corrixindo a centralización herdada do franquismo e acentuada nas últimas décadas. E máis tamén o recoñecemento do carácter pluricultural e plurilingüe do Estado español. Certamente moitas cousas pasaron desde aqueles anos finais do século pasado. As esperanzas dunha interpretación progresista da Constitución española foron enterradas pola sentenza do Estatut e unha xurisprudencia constitucional recentralizadora. A represión exercida contra o procés catalán mostrou a face sinistra dun Estado profundo –policial, militar, xudicial, funcionarial e empresarial– fondamente autoritario e disposto a todo con tal de manter os seus privilexios. A centralización económica, empresarial, mediática e de dotacións públicas acelerada nas últimas décadas produciu como resultado o burato negro dun Madrid dominado política e culturalmente por unha dereita intolerante con claro perfil fascista. A corrupción sistémica, personalizada no exilio dourado do anterior monarca, é o resultado esperábel de tal estado de cousas. Poder de decisión Para corrixir a centralización política debe garantirse a capacidade real das Comunidades Autónomas e, en todo caso, das de carácter nacional, de poderen formular e aplicar políticas propias no ámbito das competencias que teñen recoñecidas. Iso significa, por exemplo, modificar a vixente lexislación eléctrica para eliminar a reserva ao Estado da competencia para autorizar as centrais de xeración de máis de 50 MW, reserva que non responde a ningunha previsión constitucional, ben como para modificar o réxime tarifario en beneficio das consumidoras, das actividades produtivas e dos territorios que, como a Galiza, exportamos boa parte da enerxía que producimos. Dese modo, ao tempo que se incrementa o poder de decisión das institucións galegas, erosiónase o oligopolio eléctrico directamente dependente da centralización e se abre a porta á creación de empresas enerxéticas de iniciativa pública e social no tempo en que van ir vencendo as concesións hidroeléctricas. Mudanzas semellantes deben ser promovidas no ámbito financeiro, sector no cal a centralización e privatización bancarias producidas ao calor da crise e das medidas de excepción adoptadas contra o procés catalán se traduciu en abusos hipotecarios, restrición crediticia e desaparición das institucións e crédito galegas. A participación directa de Galiza nos órganos da Unión Europea debe ir da man de garantir a xestión galega dos fondos europeos No que atinxe á industria, debe facerse efectiva a previsión estatutaria de transferencia a Galiza das empresas públicas estatais radicadas no noso país ou, cando menos, da participación directa do Goberno galego nos seus órganos de administración. Tal sería o caso, entre outros, de Navantia. Idéntica transferencia debe ser realizada respecto doutras infraestruturas de titularidade estatal, como a AP-9 ou a rede ferroviaria. A participación directa de Galiza nos órganos da Unión Europea debe ir da man de garantir a xestión galega dos fondos europeos, corrixindo a centralización experimentada nos últimos anos e que alcanzou o seu paroxismo co plano de reconstrución e resiliencia. Financiamento Todo o anterior ten que se completar con un novo sistema de financiamento no que Galiza se responsabilice da obtención e da xestión dos seus propios recursos, sen prexuízo da súa contribución ao mantemento das cargas comúns. Por fin, o recoñecemento da plena oficialidade do galego, do euskera e do catalán nas institucións estatais e europeas e a garantía do seu carácter vehicular no ensino debe ser tamén contido imprescindíbel de calquera acordo. Unha plena oficialidade facilitada polas ferramentas tecnolóxicas de tradución e interpretación e que é condición democrática da igualdade efectiva entre todas as cidadás e cidadáns do Estado. Non se trata, aínda non, de construírmos un Estado propio. Trátase apenas de facermos deste do que facemos parte un espazo máis vivíbel para galegos, vascos e cataláns e, de paso, para todos os cidadáns do Estado que partillan connosco a aspiración de máis democracia e máis xustiza social.