Conversamos no seu despacho do Pazo de Raxoi, altos teitos, estancia espaciosa, dimensións palaciegas.
-O libro titúlase A Contradición Permanente e hai moitas contradicións dentro del, como non podía ser menos nun volume que leva ese rótulo. Hai unha cousa que me interesou moitísimo en varios fragmentos do libro. Cara ao final dis: "Preocúpame certo pesimismo existencial, a imaxe de que non hai nada que facer". Dis que te preocupa ese pesimismo, mais o libro tamén destila un certo ar pesimista, até melancólico.
-Si, é un libro asentado na constatación de que hai un peche de ciclo, coa reedición do goberno central por parte do Partido Popular e a nova presidencia de Rajoy após a abstención do PSOE e tamén coa reedición da maioría absoluta en Galiza co Goberno Feijóo. Aí enténdese que hai un peche de ciclo, ou un peche da fiestra de oportunidade destes últimos cinco anos e detectámolo tanto eu como Daniel [Salgado, co-autor do libro] nas conversas e é o que nos anima a deixar unha constatación destes anos. Todo iso ratificouse co proceso catalán, co recorte de direitos e liberdades... O libro remata o día en que o xefe de Estado comparece o 3 de outubro para dalgunha maneira constatar que o proceso regresivo está en marcha. Despois da emenda á totalidade, das altas expectativas abertas estes anos, coa posibilidade de abrir procesos constituíntes e un novo pacto social en base ao acordo das nacións a decidir, vemos que se cadra esa oportunidade pasou e que toca seguir traballando. Escoitei un vez a un amigo dicer que é un libro pesimista, pero que non renuncia a nada. Quédome con esa parte optimista.
-Mais o pesimismo ás veces tamén é desmobilizador, non?
-Pode ser. Podemos falar máis de melancolía. Era un estado anímico que tamén está medido en base ás expectativas abertas. En todo caso, se botas contas sobre os resultados do espazo en construcion a nível de Estado, coa obtención de alcaldías, cos resultados no país nas autonómicas, pois entón dis ti: en cinco anos son conquistas moi importantes que ao mellor a nível do país só se conseguiran co BNG na década dos 90. Mais aínda así a emenda [ao réxime de 1978] era unha emenda á totalidade.
-Era todo ou nada.
-Era abrir a acción do goberno [á rúa], era recuperar as institucións desde o convencimento de que non teñen a fórmula para resolver a totalidade dos problemas, pero que era necesario acceder a elas porque dalgunha maneira estaban secuestradas. E eu creo que esa melancolía bebe do resultado a partir do último ano, do 2017 que acabamos de pasar.
-Noutro fragmento dis: "As condicións obxectivas seguen aí, pero non somos capaces. E se nós, a esquerda, non somos capaces, se cadra vén a extrema direita a dicer que si o é". Quen parece que si vén é Ciudadanos, non?
-Eu creo que está na extrema direita.
-Ciudadanos está na extrema direita?
-Eu creo que si. A ver. Ciudadanos impugna a formalidade do discurso da participación, da transparencia, das novas formas, e nese sentido eu creo que usurpa esa reivindicación formal, pero no fondo é moito máis recentralizador que o Partido Popular, aposta moito máis nunha política abertamente neoliberal de exclusión e ten un discurso en moitas ocasións terribelmente xenófobo, non?, que nega a plurinacionalidade do Estado e que nega o que foron as conquistas do estado de benestar. A min preocúpame moito esa competencia que se poda estabelecer agora entre Cs e o PP, a ver quen é máis de direitas. Aí imos perder todos. A demoscopia fala de que hai unha ampla maioría desa suma, do PP e de Cs, independentemente de quen lidere ese espazo.
-E co PSOE sen distanciarse excesivamente, hai unha especie de trípode.
-Si, a posición do PSOE tamén aparece no libro. Facemos unha leitura moi crítica do que foi a súa claudicación, no momento en que hai esa abstención a Rajoy, no momento en que hai ese golpe de moqueta contra o seu secretario xeral Pedro Sánchez. O libro remata cando Pedro Sánchez se reincorpora á secretaría xeral aupado polas bases e aí, aínda que hai algún aceno de esperanza, rematamos coa constatación de que ao final, nos momentos importantes, tanto de reforma constitucional, arredor do 155, de reordenación territorial, de direito a decidir dos pobos, o PSOE sempre pecha filas en clave de réxime de 1978. E non acaba nunca de decantar a posibilidade de abrir unha nova etapa. Ben, será a súa responsabilidade histórica.
-Deixando bastante orfa a parte da súa base eleitoral.
-Totalmente. Faise unha distinción entre a base social e o aparato. A base social aquí no país si que se segue asentando en termos que podemos considerar galeguistas e socialdemócratas e que está moi afastada desa leitura [da lealdade ao réxime de 1978]. E foi esa base social a que recuperou a secretaría xeral para Pedro Sánchez. Sistematicamente é enganada polo aparato e polas hipotecas que ten o Partido Socialista.
Son o meu peor inimigo e aínda que teño conviccións fortes o paso todo por un proceso dialéctico de dúbida e tendo a empatizar con outras posicións
-No libro explicas que te comezas a distanciar do Bloque durante o bipartito, mais que agora, cando ti propio estás a ter unha experiencia de goberno, comezas a empatizar coas dificuldades que se atopan desde un executivo. Outra vez a contradición permanente.
-Si, eu son unha persoa... son o meu peor inimigo e aínda que teño conviccións fortes o paso todo por un proceso dialéctico de dúbida e tendo a empatizar con outras posicións. E lembro perfeitamente o proceso de responsabilidades do goberno no bipartito [executivo de coligazón entre o PSdeG e o BNG, anos 2005-2009], as eivas, as contradicións que tamén había na base social e militante do Bloque con determinadas accións de goberno, que as houbo e moi grandes, sobre todo no aspecto simbólico, que ao mellor era innecesario... pero logo tamén houbo bastante incomprensión por conquistas na acción do goberno e polas dificultades. Eu agora que estou no rodopío dunha institución que é a capital do país, moi condicionado por poderes fácticos, e por presións, con moito foco e moi golpeado moitas veces, lembro que non debeu ser fácil. Aí empatizas co que debeu ser a responsabilidade de goberno de moita xente nun goberno bipartito, que nunca é como un goberno monocolor.
-Poste na pel dos que estiveron nese goberno e pensas: se callar nos pasamos un pouco de freada nas críticas.
-No espectro do nacionalismo, do soberanismo de esquerda, no ADN vai unha autocrítica que é positiva, pero que ás veces non está ben medida. E que ás veces non empatiza coas dificuldades dos que están en primeira liña, na trincheira, e iso é porque moitas veces...
-Porque se tende a ver rapidamente un traidor, está pasando en Catalunya, é doado ver traidores ao teu arredor.
-Si, é fácil pontificar desde fóra, pero enfrentarte a situacións desde dentro é complexo e, ben, eu si que creo que no bipartito non se mediu ao mellor a carga simbólica de xestos que pretendían amosar aperturismo a sectores sociais que potencialmente podían ser representados polo nacionalismo, pero que non se entenderon así. Porque ao cabo [eses sectores] non se achegaron ao Bloque e a propia base social do nacionalismo rexeitou ese tipo de xestos. Pero, claro, é moi fácil falar logo a posteriori.
-O teu caso non é o máis frecuente, aínda que tampouco sexa tan raro. Refírome a túa evolución ideolóxica. Dis no libro que "radicaliceime nestes anos". Digo un pouco estraño porque a tendencia maioritaria nos cadros políticos da esquerda soe ser evoluír desde posicións digamos marxistas a posturas máis tépedas, máis ou menos socialdemócratas. Ti fixeche xusto o camiño inverso. Estarías neste momento en posicións anticapitalistas?
-Eu cando falo cos compañeiros dos Comités Abertos de Facultade (CAF), cando quedamos a tomar algo, sempre lembro que na miña época de estudante era unha persoa que dentro do nacionalismo me podía ubicar en posicións federalistas e nunha socialdemocracia clásica, en posicións de esquerda clásica. E é certo que nestes anos intelectualmente si que evoluín, non sei se evoluín eu ou se se moveu o eixo, mais eu movinme cara posicións claramente soberanistas no identitario e na esquerda, cara posicións anticapitalistas. Pero, claro, tiven que conciliar todo iso con responsabilidades institucionais e iso non é fácil e menos nun espazo que non é monolítico. O espazo da unidade popular é terribelmente complexo e aí hai unha nova contradición. Eu creo que na dialéctica -no libro se fala de que hai que saber elixir as batallas- hai que intentar dalgunha maneira conciliar os principios con determinadas conquistas e determinadas renuncias. Non é doado.
-Hai un momento en que falas de Anova case como un artefacto do pasado. Mesmo chegas a dicer, a unha pergunta de Daniel Salgado, que non funcionou como "renovación, como actualización política e cultural do nacionalismo" e dis que a súa achega fundamental, através de figuras referenciais como Beiras ou Ferrín, foi a de restarlle credibilidade á acusación de entreguismo ás forzas políticas estatais. Mais a sensación que tiven lendo foi a de que case consideras Anova unha fórmula superada.
-No libro hai unha reivindicación do espazo da unidade popular. Todo o mundo reivindica a unidade popular, agora case ninguén fala xa de nova política. Eu creo que iso tamén xera contradicións, e no libro tamén se fala de que a nova política non pode quedar só no formal, na participación, na transparencia, que ten que impugnar o estado das cousas. Polo tanto, o que si que constatamos na construción da unidade popular é que sempre funciona eleitoralmente, pero logo é difícil de lle dar credibilidade no día a día porque as partes que a compoñen non desarman a posición de parte na construción colectiva. Non hai que renunciar nen o lugar de onde vimos nen o que somos, pero hai que acreditar que o resultado de toda esa suma é o que acaba reflectindo a toda a xente que te apoia. E iso é moi complexo. Porque segue habendo moito patriotismo partidario no espazo que unicamente desaparece no momento eleitoral, pero que se rearma despois de cada elección. É certo que pode ser que na década dos 90 iso tamén pasara, pero dunha maneira diferente, no BNG, dentro do que era unha fronte nacionalista. Pero aquí no espazo da unidade popular -que vai desde posicións federalistas a independentistas, e desde unha socialdemocracia a unha esquerda anticapitalista- pasou dun xeito máis acelerado. Nese proceso Anova é moi xenerosa. Entregou o seu capital e foi quen pagou máis custos por entregalo. Non se dedicou a construír unha posición de parte sólida no organizativo e estivo sempre pendente de referencialidades persoais. Ferrín, Beiras, Antón Sánchez, Alexandra, Fernán Vello, Lidia Senra no seu momento... E si que pode que pagase un alto custo e siga pagando a día de hoxe, pero non se entendería Anova fóra doutras coordenadas, non se entendería adoptando un rol propio, diferenciado, fóra do espazo da unidade popular, mimético cunha CUP por pór un exemplo. Evoluíu neste espazo e neste espazo é onde debe pervivir ou morrer.
-Ao teu xuízo, Anova debería camiñar cara á dilución nese espazo?
-Eu non son moi de desarmar as posicións de parte definitivamente, pero [Anova] si debería camiñar cara entender que achega a leitura soberanista, a tradición nacionalista e unha esquerda moi combativa dentro dun espazo que é moito máis complexo. Iso entendeuno todo o mundo. Nun espazo de unidade popular cada parte está intentando permanentemente impoñer a súa leitura ao resto e iso é un sensentido. Podemos, cando participa, quere impoñer a súa leitura ao conxunto, ou Esquerda Unida, ou Anova, ou as mareas que xa teñen unha personalidade propia no municipal... a leitura urbana sobre a rural... É moi complicado. O espazo pode disputar hexemonías, pero ten que ter leitura de país.
-No libro debrúzaste amplamente sobre as contradicións da confluencia. Falas por exemplo de que se "camiña cara á mimetización cos partidos de fórmula tradicional" e que se continúa sen acreditar na unidade popular, que é un tótem, mais que logo na praxe se cuestiona permanentemente.
-Aí está por que o libro é incómodo.
-Cres que o libro é incómodo?
-No espazo político [da unidade popular], si. Pero o libro foi escrito un pouco para intentar explicar as complexidades do espazo. Había unha necesidade un pouco de explicación, de dicer "home, o motor da unidade popular nestes cinco anos non foron os integrantes do espazo da unidade popular, foi a xente que o demandaba". Ese foi o motor. A dúbida é se ese motor vai estar aí, cando o espazo non está á altura da demanda social. Esa é a dúbida. E o que se intenta dicer é que houbo moi pouco tempo, moita xenerosidade, pero ao final as posicións de parte nunca se chegaron a desarmar, e esa é unha eiva que até agora foise perdoando, en AGE, nas mareas municipalistas, pero non sei até que ponto a xente vai continuar a arroupar o espazo se [por parte dos partidos que fan parte da confluencia] non hai unha asunción real do potencial que ten a unidade popular.
Nun espazo de unidade popular cada parte está intentando permanentemente impoñer a súa leitura ao resto e iso é un sensentido
-Sobre ese axente social, sobre ese motor, dis no libro: "Creo que hai un esgotamento da enerxía social, polo menos para canalizar un cambio nunha saída pola esquerda á situación actual". E eu o que me pergunto é se non terá algo que ver niso certo repregamento institucionalista das forzas rupturistas e se dentro desas forzas rupturistas non hai algún sector que ao que aspira realmente é a domesticar esa enerxía social.
-Si a todo. Si a todo. Si ao que dis. No eixo social todos lembramos o inicio da crise, e as grandes mobilizacións que houbo. Eran mobilizacións en que toda a xente do nacionalismo, o soberanismo, a esquerda, participaba activamente, os activistas, as plataformas sociais, podemos falar dos desafiuzamentos, das preferentes, da precarización do emprego, dos recortes laborais... Eu creo que en todo ese proceso de mobilización faltou a mobilización final, que sería a mobilización de mobilizacións. A coordenación. Había un movimento contra as preferentes moi potente. Certo que houbo un intento, no que foi o espazo das Marchas da Dignidade, pero un intento que non arrastrou a totalidade do espazo que estaba no combate social, e refírome a sectores moi representativos. Entón aí hai un momento e unha leitura en que hai unha aposta clara por "imos tomar as institucións para devolverllas á xente, temos o convencimento de que as institucións non poden ser transformadas pero polo menos que non nos agredan sistematicamente". E aí nese fin canalízanse todas as enerxías. E por iso esa pequena melancolía de "conseguíronse moitas cousas, pero seguen os mesmos nas institucións", agredindo a xente. E paralelamente o proceso social de combate e indignación está desactivado e tamén dentro da vía institucional hai xente que prefire dalgunha maneira asumir ese principio da normalidade que nos intentan impoñer en condicións que non son normais neste momento.
-Esa enerxía social como se reactiva?
-Que gran pergunta, que gran pergunta. [Após uns segundos de silencio]. Non o sei. Non o sei. Non o sei. Non o sei. A xente pasou de indignarse e de pelexar a intentar sobrevivir e en moitos casos a marchar do país. A cantidade de persoas que están marchando, formadas e concienciadas politicamente... isto ponnos nunha situación complicada como país en canto a futuro. Son as xeracións mellor formadas, con conciencia política, e temos un sangrado masivo neste momento. E a xente que combateu está intentando neste momento sobrevivir. Todos temos exemplos. Na casa. Na familia. Nos amigos.
-Tremenda esa frase, a de que "a xente que combateu está intentando sobrevivir".
-Eu creo que é así. É polo menos o que eu percibo. Na miña contorna vexo xente que tiña a súa hipoteca, os seus fillos, o seu emprego que lle permitía vivir con dignidade, e estes anos estivo longas temporadas en paro, ou encadeando contratos de días, de semanas, de meses, tivo problemas para pagar a hipoteca, as familias tiveron que axudarlles. Son persoas que foron agredidas terribelmente. Non serán as mesmas persoas que iniciaron a crise.
-Na agresión perderon a enerxía para loitar?
-Eu creo que cando te agreden desa maneira e non consegues cambiar o estado fundamental das cousas, e non consegues mudar as institucións [alusión a que o PP mantén o goberno no Estado e na Galiza]... Cando non consegues iso... a xente, claro, cansa... sobrevivir no día a día non é fácil. Como reactivar esa enerxía? Os procesos de mobilización nalgún momento voltarán. Eu o medo que teño é que neste estado das cousas a xente procure saídas pola extrema direita. Xa pasou en Franza. Está pasando en moitas partes de Europa.
-Os que estades nas institucións non teríades que saír un pouco dos despachos e estar máis a pé de campo?
-Eu intento, non sei o resto, non perder a conexión coas mobilizacións e entender que o institucional é só unha parte... Eu levo moitos anos nas institucións e, aínda sendo escéptico a respeito delas, creo que desde logo poden actuar como trincheiras de defensa perante moitas agresións. Pero o principio e o fin da calidade de vida da xente non está só no traballo das institucións, está tamén noutros ámbitos. Está na construción cultural e na loita polos direitos laborais... Eu intento dalgunha maneira estar nos dous ámbitos. Tampouco creo que a solución estea en institucionalizar a rúa, en poñer os referentes institucionais na rúa. Os movimentos dos que estamos a falar -de organización e de indignación colectivas- eran movimentos espontáneos. Evidentemente había xente das institucións e das organizacións e dos sindicatos, pero o motor era moita xente que mesmo nunca se organizara politicamente. E era un movimento de defensa cidadá. Como reactivar iso? Non se pode facer artificialmente. Ten que acontecer. E non sei se agora se dan as condicións obxectivas.
-Unha das achegas valiosas do libro é toda a parte en que falas da comunicación e do xornalismo...
-Ese capítulo... [e bótase a rir]
Este libro é incómodo para o espazo político [da unidade popular], si. Pero o libro foi escrito un pouco para intentar explicar as complexidades dese espazo
-É estraño que un político en activo fale con tanta franqueza do xornalismo. Mesmo traspasas a barreira do politicamente correcto e colocas até o propio xornalista un pouco no albo da crítica. Digo porque saes un chisco dese discurso de que "unha cousa é a empresa e outra, o xornalista" e acabas por dicer que tamén o mensaxeiro ten responsabilidades. É tamén un libro incómodo para as e os xornalistas?
-Si, si. E para o espazo mediático. É certo que non se pode extrapolar ao conxunto do espazo mediático. Fican espazos quer no individual quer no colectivo de resistencia fronte tanta indignidade. Vin a necesidade de contar o que pasa. E cóntoo desde a posición dunha persoa que está baixo o foco do espazo mediático e que é consciente de que para trasladar as posicións políticas é moi importante estar aí. Pero tamén hai que contar o que leva acontecendo desde hai moitos anos e o que se deteriorou nos últimos tempos. Hai un deterioro terríbel en moitos grandes grupos mediáticos e moitas cabeceiras. As posicións mínimas deontolóxicas do xornalismo non se respeitan en demasiadas ocasións. Falamos diso. Falamos da dependencia que moitos meios teñen do financiamento público, unha dependencia case clientelar. Falamos de moitas maneiras de facer. Disparar. Non contrastar. Non rectificar. Guionizar unha axenda de prioridades que non está na rúa.
-No caso de Compostela, unha axenda contra-informativa, contra o goberno local.
-No caso de Compostela e creo que moitas veces no caso do país. Evidentemente tamén do Estado e xa non falemos de Europa, co que pasou con Grecia. Claro, os grandes medios, xa desde a época dos 90 derivan de grandes poderes económicos e iso fai que sexa moi cuestionábel como fan o seu labor de fiscalización da maioría das cousas que acontecen.
-Afirmas nun momento que practicamente xa non les a imprensa nen escoitas a radio.
-Escoito música. E leo xornais dixitais, semanarios. O meu código é neste momento ler, iso, Luces, o Grial, o semanario de Sermos, Praza, o dixital de Sermos, Sin Permiso, ao mellor eldiario a nível estatal. Imprensa en papel... intento informarme do que afecta o concello de Santiago. Aquí despachamos a imprensa todos os días pola mañá. Pero o que ten pasado estes anos en Composela é terríbel.
-No conflito concreto con El Correo Gallego agardabas esa ferocidade pola súa parte...?
-Sabía que ían ter unha posición crítica, pero non imaxinaba que fosen traspasar determinadas liñas. As liñas de non rectificar informacións falsas, difamar, entrar no persoal, mesmo da demanda por vía penal por unha publicación en rede social que era veraz en contestación a unhas acusacións deles que falaban dun reparto inxusto da publicidade institucional do concello cando eles tiñan unha débeda coa Seguridade Social e non podía haber reparto. Por contestar iso demándanme por revelación de segredos polo penal e pídenme inhabilitación e outras cousas que non veñen ao caso. Ficou arquivada e non chegou nen a xuízo. Pero aí eu constatei até onde estaban dispostos a chegar.
-E canto á experiencia concreta neste campo, un goberno galego hexemonizado pola confluencia, pola unidade popular, que política de comunicación tería que seguir?
-Interesante pergunta. Se iso acontece, sentarémonos a falalo [risas]
-Mais que criterios deberían informar esa política de comunicación?
-Nós aquí en Santiago diminuímos moito a achega da publicidade institucional, que era obscena, mesmo se compraba información, se compraban entrevistas, reportaxes que non eran reportaxes. Estouno dicendo con informes mesmo de Intervención e Secretaría. Diminuímola case 40 por cento. Tentamos referenciar os meios pola súa importancia, mais tamén fixemos unha aposta por meios máis minoritarios porque nos parece importante tecer unha rede. Non sabemos se iso ten un impacto real, pero polo menos pretendíamos non lle dar as costas aos que intentan manter liñas alternativas ou de contra-información ao existente. Non é moi transgresor, mais é o que puidemos facer. Que facer a nível do país? É unha grande pergunta. Para comezar ter uns meios de comunicación públicos que non actúen como están a actuar os actuais. Eu comprobei como operan. Cando ti ves unha cámara da TVG na sala de imprensa sabes que vai facer seguidismo dalgunha información que sacou ABC, ou a COPE ou El Correo Gallego e nunca por temas de interese. Perderon totalmente o equilibrio. E os meios terían de recuperar a dignidade. E polo menos informar con veracidade, os públicos, e a respeito das grandes cabeceiras tería de haber unha política de aposta nos meios alternativos, polas redes e unha grande presenza na rúa. Nós chegou un momento en que aquí tivemos que baixar á rúa. E comprobamos dúas cousas: que baixando se aclaran moitas cousas e que a axenda mediática non é a axenda da rúa. A xente ten outros problemas. Se o mundo mediático marcase a tendencia política non estaría gobernando Trump nen tería acontecido o Brexit nen tería chegado o tripartito a Portugal nen Compostela Aberta estaría aquí, nen a Marea Atlántica... Hai moita xente que neste momento vai a contracorrente do espazo mediático hexemónico. Antes non acontecía.
Cando ti ves unha cámara da TVG na sala de imprensa sabes que vai facer seguidismo dalgunha información que sacou ABC, ou a COPE ou El Correo Gallego
-No libro falas de que dalgunha maneira é nos espazos pequenos, no ámbito local, municipal, onde si é posíbel facer políticas de transformación. Mais despois tamén -a voltas coa contradición permanente- reflexionas sobre que a marxe de manobra é cada vez máis pequena.
-Os concellos están secuestrados. Sen razón. Se os concellos no conxunto do Estado achegan 3,5 por cento da débeda pública das institucións, por que sofreron as medidas máis potentes das políticas de recortes en materias como as taxas de reposición, o teito de gasto...?
-E conseguistes socializar esa información, que chegase á xente esa visión?
-Está bastante socializado en cuestións moi simples: Montoro é malo [ri], esa idea está moi asumida pola xente. Hai alcaldes que levan moitos anos. Lores, por exemplo. Podes falar con eles ou con outros alcaldes e diranche que a marxe para facer políticas transformadoras se limitou moito. Por exemplo, todo o que ten a ver coa perda de persoal. Aquí hai 20 por cento menos que hai uns anos no cadro de persoal municipal porque coa taxa de reposición non se puideron cobrir baixas. Todo o que ten a ver co teito de gasto... podes facer unha política económica boa, mais non che deixan reinvestir os remanentes se diminúes débeda. Ou todo o que facilita o sistema de concesión municipal e todo o que en idéntica medida dificulta terribelmente calquera recuperación polo público dalgúns servizos. Todo está feito para aumentar o espazo de influencia do privado nos concellos tanto no persoal como na prestación de servizos como na dependencia financeira. Isto aconteceu estes anos, non acontecía hai 10 ou 15 anos. Hai que ser conscientes diso. Hai moitas limitacións. Aínda así, a institución [o concello de Compostela] está máis osixenada, fala cos veciños... pero é complicado, habería que comezar desde o local para reconstruír o país en todas as cousas das que viñemos falando. Mais iso é moi doado dicelo.
-A crítica que se fai a Compostela Aberta, a básica, é que lle falta proxecto de cidade. Ti que dis a iso?
-Eu creo que non. Creo que estamos a definir un relato de cidade compartido, socializado, con moita xente. Outra cousa é que poda ser alternativo aos relatos de cidade clásicos. Hai unha aposta moi grande polo social, con moita aposta orzamentaria, con medidas como a renda social que é pioneira no Estado -neste ano déronse máis de 200 na cidade-, multiplicamos por cinco ou por seis as axudas, as bolsas aos comedores escolares, é unha aposta social moi grande que se recoñece mesmo na cuestión demoscópica, que se valora positivamente. Intentouse reactivar e estase facendo unha aposta moi grande polo cultural, polas zonas verdes, pola recuperación do Río Sar, o Río Sarela, os sendeiros que a xente está ocupando. Mais tamén temos en conta que esta é unha grande cidade, a capital do país. Atendemos os problemas concretos das veciñas e dos veciños, puxemos en marcha contratos de mantimento, a cidade estaba moi deteriorada, e non esquecemos as grandes obras, aínda que as grandes obras non son nen o principio nen o fin. Hai mecanismos de participación social moi potentes, primeiro co tecido social, logo cos orzamentos participativos, estamos continuamente en reunións de barrio, pisamos moito a rúa. Movémonos nesas coordenadas. Ese é o modelo e con ese modelo tocará sacar conclusións diante da xente, claro.
-Imos pondo fin á conversa e se che parece falamos da cuestión inevitábel do liderado. No libro dis dúas cousas: que houbo bastante presión para ti seres candidato en Compostela e que houbo tamén algunha, pero non tanta, para nun momento determinado asumir tamén ser o cartaz eleitoral nas eleccións galegas de 2016.
-No primeiro caso foi unha presión clara e no segundo, mais ben foi unha sondaxe. Mais tamén as persoas que me sondexaron sabían que tiña unha difícil xustificación aceitar o reto de gobernar a capital do país e irse ao ano e medio, nun momento en que a cidade viña de tres alcaldes na última lexislatura, con múltiples casos de corrupción e imputacións e estaba con necesidade de recuperar un pulso de normalidade. Aí non houbo ningún tipo de marxe, moitas veces nen para escoitar. No primeiro caso, eu entendín que as razóns colectivas polas cais se me interpelaba ao final foron máis importantes do que as miñas persoais. Eu, sen que iso significase afastarme inteiramente da política, tiña outro proxecto vital, outros tempos, outras necesidades, entre elas recuperar o exercicio da medicina, tiña mesmo a sensación de que despois de dúas lexislaturas en Teo era a miña última oportunidade e logo tamén había un compromiso familiar. Rompino porque vin claro que as razóns eran máis potentes no plano colectivo. Logo tamén se dixo: se se gaña en Santiago, se se gañan as cidades, o cambio vai ser imparábel. Daquela ficamos como avanzadillas, esperando polos reforzos. Pero os reforzos non chegaron.
-Agora especulemos coa hipótese de Feijóo non se apresentar en 2020, cousa que entra dentro do probábel, e que se intensifican as presións sobre ti para asumires un liderado galego...
-Estamos moi lonxe diso.
-De que se vaia Feijóo ou de que se intensifiquen as presións?
-Non, do 2020. Fican moitas cousas por diante. Como se vai sustanciar esta fase de regresión? Aí está claro que o momento das municipais non vai ser menor. Imos testar se a regresión tamén arrastra ou leva por diante todas as conquistas das institucións ou se as institucións resisten e avanzan. E logo está a miña posición persoal, que ningúen se cre, mais eu, tamén o digo no libro, sempre fantaseo coa fuxida, aínda que ao final acabe sumindo responsabilidades. Mais eu até que pase o verán non vou decidir se vou repetir, inclusive nas locais. Téñoo anunciado publicamente, en entrevistas, e sábeo o espazo político. Sei que ten pouca credibilidade, porque todo o mundo dá por suposto que hai ciclos de no mínimo 8 anos para unha acción de goberno, e eu son sensíbel a iso, pero quero que o grupo de goberno estea centrado nun ano importante para a cidade e eu persoalmente tamén no verán quero decidir que vou facer.
-Se decides ficar aquí [no concello], estarías decidindo non estar no liderado galego, non?
-Home, eu entendo que en condicións normais esa sería a cuestión, claro.
-É unha decisión alternativa. Estás decidindo entre as dúas cousas?
-Non. Estou a decidir entre fuxir ou quedarme [risas].
-Estaste desmobilizando ti tamén?
-Non, o que pasa é que eu levo 10 anos con compromiso institucional alto e iso vai no lombo.
-Pero sería un pouco estraño, non?, digo deixar o concello após só 4 anos no goberno...
-Si, si, asumo iso. Asumo que ninguén me cre cando digo que o decidirei en setembro [ri]. Se cadra é que necesito estar nesa dúbida para estar tranquilo. Non sei. Teño unha maneira peculiar de funcionar, pero é unha cuestión para reequilibrarme eu.
-E tes claro cal podería ser o teu relevo en Compostela Aberta?
-Direi o clásico, que é un espazo potente e desde logo sorprendeume que despois destes anos o nível de participación continúe a ser moi alto. Hai un espazo colectivo e persoas con peso específico na cidade e que cada día son máis referenciais. O tempo xa o dirá. A min iso non me toca: se exerzo a República non podo andar actuando de monarca.
Todas as fotografías que aparecen nesta entrevista son da autoría de Laura R. Cuba
