A ilustración en Frei Martín Sarmiento e Xosé Luís Pensado

En resposta a Henrique Monteagudo. Non existe edición crítica da obra completa de Frei Martín. Quen publicou criticamente parte da obra de Sarmiento, os escritos filolóxicos, foi o profesor Xosé Luís Pensado, quen dedicou máis de 30 anos de vida académica e intelectual a este labor. Esta é a razón principal do descoñecemento da importante aportación científica do beneditino. Súmase a negativa de Fr. Martín a publicar en vida, salvo encargos puntuais da monarquía e os dous tomos da Demonstración Crítico-apoloxética do Teatro Crítico Universal de Feixoo, en defensa do seu mestre por encargo da orde, foron cinco edicións. Estudei a Sarmiento nos anos 70 polas súas afirmacións sobre Galiza. Retomeino en 1984. Foi Pensado quen me proporcionou os primeiros materiais na súa casa de Salamanca e máis tarde en Ames. O salón-biblioteca de Salamanca tiña miles de fotocopias das dúas coleccións das que se podía dispoñer naquel tempo: a de Francisco Dávila, 23 volumes de 1785 da Biblioteca Nacional (BN) e a Martín de los Heros, de 1787 da Real Academia da Historia (RAH). A primeira copia dos manuscritos de Sarmiento fíxoa o XIV Duque de Medina Sidonia á súa morte en 1772. Parece ser a máis fiel das tres coleccións existentes hoxe. A súa localización era descoñecida entón, salvo tres volumes que doou Xosé Fernández ao Museo de Pontevedra. Para lelo había que ir a Madrid, á BN ou RAH, á Sala de Manuscritos, con permiso, só lapis e papel. Fotocopiar non era sinxelo, non daban permiso. Así que ler os manuscritos era difícil e custoso. A finais dos anos 90, Santos Puerto, profesor en Canarias, atopa en Sanlúcar, na casa dos Medina-Sidonia, a primeira copia dos textos de Fr. Martín, a chamada Colección Medina Sidonia. Eu estivera alí, pero non me deron acceso aos fondos. Carlos Casares, director do Consello de Cultura Galega, solicitou da Duquesa facer unha copia microfilmada que é a que hai hoxe no Consello. Pensado traballou rigorosamente sobre os materiais existentes. Hoxe, séguese a traballar sobre copias, salvo puntuais traballos. Catro teses nos 90 A defensa de Sarmiento como ilustrado foi común nas catro teses que se presentaron na década dos anos 90 A defensa de Sarmiento como ilustrado foi común nas catro teses que se presentaron na década dos 90. A primeira tese presentada na universidade española sobre Sarmiento foi a miña, na Universidade Complutense, en 1990. Estudei a relación entre "Experiencia e Linguaxe". Foi 'Cum Laude' cun tribunal presidido por Celia Amorós, Pensado e X. L. Barreiro Barreiro. Parte dela foi publicada en galego pola USC e Xerais co título A filosofía ilustrada de Frei Martín Sarmiento en 1993. Participei no tribunal das outras tres teses sobre Sarmiento no ano 1998. A de Santos Puerto, pedagogo, co título Las Luces de una Ilustración mas temprana: Fr. M. Sarmiento, el utopista educador, na Universidade da Laguna. A de M.ª Mercedes Álvarez Lires, científica, A ciencia no S. XVIII. Fr. Martín Sarmiento (1695-1772). Unha figura paradigmática, na UVigo en 1998. E a de Sara Muniaín, da Universidade Pública de Navarra, sobre o sistema de adornos do Palacio Real, deseñado por Sarmiento, tamén en 1998. Todas defendemos as teses ilustradas de Sarmiento. Sucede que a Pensado non lle cadraba o beneditino como un ilustrado ao estilo francés, como B. X. Feixoo, e tiña razón. Sempre sostiven que mentres Feixoo é un ilustrado vinculado ao racionalismo francés, Sarmiento relaciónase co empirismo anglosaxón, con Locke, Berkeley e Hume, coa cultura atlántica, pois sen saber inglés, lía perfectamente en latín e posuía libros de Locke e Berkeley sobre o coñecer sensorial. O galeguismo de Sarmiento está enraizado en Galiza, como realidade natural non contaminada por unha falsa civilización, por un Madrid populoso, falso e cortesano. Defende as clases populares, labregos e mariñeiros que "los matan a impuestos" e "los llevan a la marina y a la guerra". "Galicia tierra de colonización como la América (sic) para castellanos y demás españoles". Dignifica a lingua galega, fala da "nación galega". Galiza é rica natural. Un programa revolucionario. Fago público aquí que a última transcrición de Pensado foi o Catálogo de los Autores de quienes yo, Fr. Martin Sarmiento, tengo obras. Inédito. Pedinlle á súa dona permiso para publicalo en facsímile coa transcrición de Pensado. O profesor Alexandre Rodríguez da UVigo trasladouno dende Salamanca. Entregámolo a C. Valle e extraviouse no Museo de Pontevedra. Hoxe non se atopa. Ten razón Pensado en que "el destino se conjura para no presentarlo como fué".