O Salvador acaba coas maras a costa de violacións masivas dos dereitos humanos

Até 60% das case 65.000 persoas detidas no Salvador desde a declaración do réxime de excepción en marzo de 2022 serán trasladadas ao Centro de Confinamento de Terroristas, unha nova prisión que entrou en funcionamento a semana pasada deseñada para 40.000 presos, destacou o ministro de Xustiza e Seguridade Pública, Gustavo Villatoro, en declaracións recollidas onte polo xornal salvadoreño El Mundo. Ao tempo, asegurou que os presos da que o Goberno de Nayib Bukele salienta é a prisión máis grande do continente serán só membros de maras -grupos criminais- e líderes, e descartou que os colaboradores dos delincuentes vaian parar alí. As imaxes difundidas polo Executivo do primeiro traslado de 2.000 presos ao cárcere na madrugada do 24 ao 25 de febreiro acenderon todas as alarmas das organizacións en defensa dos dereitos humanos, ao amosar detidos amoreados obrigados a correr agachados e vestidos só cun pantalón, no que constitúe “un monumento á narrativa fascista de xustificar o poder absoluto e socavar a dignidade de calquera ser humano”, denunciou publicamente a salvadoreña Celia Medrano, experta en dereitos humanos, debullando que a intención de Bukele é “ofrecer unha sensación de seguridade á poboación” aínda a costa de violacións masivas aos dereitos humanos. Nese sentido, o avogado penalista Otto Flores, director da entidade Os sempre sospeitosos de todo, sostivo que ter detidas milleiros de persoas “sen garantirlles ningún tipo de dereito achégase a un campo de concentración ou exterminio”. O Movemento de vítimas do réxime de excepción corroborou que o documento audiovisual difundido ten o obxectivo propagandístico de “xustificar o réxime de excepción”, definíndoo como “un show mediático para exhibir os verdadeiros criminais e xustificar a prisión”, tras ratificar que ningunha persoa arrestada no marco da militarización do país foi enviada polo de agora ao novo cárcere. Desde a súa chegada á Presidencia en 2019 Bukele comezou a negociar cos grupos criminais para diminuír as altas taxas de asasinatos no país, como constatou o Departamento de Xustiza dos Estados Unidos, prometendo protexer varios líderes das maras e obtendo o seu apoio electoral para os comicios municipais e lexislativos de 2021. Fin das maras Hai pouco menos dun ano a ruptura das negociacións entre a Mara Salvatrucha (MS-13) e Bukele deixaron 87 asasinatos en 72 horas; os criminais acusaron Villatoro, mentres que o Executivo lles trasladou que estaban a torturar membros das bandas presos polo aumento da violencia. A resposta de Bukele foi aproveitar a maioría absoluta coa que conta no lexislativo, e que xa lle permitiu xustificar comportamentos ditatoriais como a remuda a dedo dos máximos tribunais do país para que permitisen que se presentase á reelección a pesar de estar prohibido pola Constitución, para declarar o estado de excepción no país e lanzar os militares e as forzas de seguridade contra as rexións, cidades e barrios máis desfavorecidos do país, onde se asentaban os grupos criminais. O estado de excepción suspendeu o dereito de asociación e reunión, a inviolabilidade das comunicacións, o dereito a ser informado dos motivos dunha detención, a recibir asistencia xurídica ou a ser presentado perante un xuíz 72 horas despois da detención, tampouco se require orde xudicial ou unha petición do Ministerio Público para practicar arrestos e todos os detidos son enviados a detención provisoria dun a dous anos, coa posibilidade de que permanezan en prisión até catro anos sen xuízo. Tamén foron relaxados os requisitos de contratación pública, que facilitaron a construción da nova prisión entre acusacións por corrupción. Por esta vía, a redución da violencia foi notábel, a taxa de homicidios por cada 100.000 habitantes, que alcanzou as 103 persoas en 2015, baixou de 17,6 en 2021, cando se produciron 1.147 homicidios, a 7,8 en 2022, con 495, mentres que os datos oficiais apuntan que en xaneiro de 2023 baixou a 2 por cada 100.000 habitantes. Na práctica, “os grupos criminais xa non existen do xeito no que O Salvador os padeceu”, afirma El Faro despois de constatar que a ofensiva militar e policial “desbaratou o seu control territorial, a súa principal vía de financiamento e a súa estrutura interna” a cambio de “masivas violacións aos dereitos humanos” no marco da inexistencia de institucións xudiciais independentes. Líderes criminais detallaron no medio que isto provocou unha ruptura en organizacións nas que os altos mandos operaban desde prisión, cos delincuentes cuestionando que os seus responsábeis “os venderon”, o que os levou a fuxir e non enfrontarse ás forzas de seguridade como en outras ocasións, polo que quedaron desarticuladas estruturas como a MS-13, as dúas faccións do Barrio 18, Mao-Mao, La Mirada Locos ou Codemar, creadas despois de ser deportados criminais salvadoreños dos Estados Unidos, o que os levou a replicar os grupos criminais no seu país. Disidentes son reprimidos co gallo do estado de excepción O réxime de excepción tamén foi utilizado para “reprimir e calar voces críticas” co Goberno de Bukele, subliñou a Oficina en Washington para Asuntos Latinoamericanos, unha entidade de dereitos humanos, unha persecución que tamén denunciaron formacións progresistas como a Fronte Farabundo Martí para a Liberación Nacional e múltiples medios de comunicación, o que produciu que 11 xornalistas se exiliaran en 2022. Ese ano, a Asociación de Xornalistas do Salvador denunciou 125 ataques por parte do Goberno. Aliás, Socorro Xurídico Humanitario cualifica de ilegais as 65.000 detencións que se efectuaron até o de agora, con case 8.000 denuncias por arrestos arbitrarios e máis de 100 mortes nas prisións sen explicación. Á vez, a organización salienta a arbitrariedade das detencións, con casos nos que as forzas de seguridade contestaron peticións xudiciais para liberar os presos con máis de 30 rexistros nas súas casas para atemorizar as persoas achegadas. Bukele defende a medida Pola súa parte, o presidente salvadoreño Bukele insiste en que as organizacións de dereitos humanos só defenden os criminais e non dixeron nada durante a alza da violencia, e mantén o apoio de entre 80% e 90% da poboación salvadoreña.