Haití declara o estado de emerxencia na capital, controlada por bandas armadas, ante o avance da violencia

O Goberno de Haití, que loita para evitar a desaparición do Estado cando está sumido nunha crise institucional, económica, social e de seguridade, decretou na madrugada da segunda feira o estado de emerxencia e o toque de recoller durante 72 horas no departamento do Oeste, que concentra arredor de 35% da poboación haitiana e no que se localiza a capital, Porto Príncipe. O Gabinete de transición, liderado polo primeiro ministro Ariel Henry e conformado após o asasinato en 2021 do presidente Jovenel Moïse, defendeu que pretende “restabelecer a orde” e “recuperar o control da situación” tras “actos delituosos cada vez máis violentos perpetrados por bandas armadas”, como “secuestros e asasinatos de cidadáns pacíficos, violencia contra mulleres e crianzas" e "saqueos e roubos de bens públicos e privados” que provocan “desprazamentos masivos de poboación”. Esta situación, que se fraguou desde a morte de Moïse, non é nova, mais desde a pasada quinta feira rexistrouse un incremento dos enfrontamentos entre as forzas de seguridade e as bandas armadas e dos tiroteos nos barrios, en paralelo a un novo chamamento de Jimmy Chérizier, alcumado 'Barbecue', que encabeza a coalición armada Vivir Xuntos, coa que busca agrupar unha parte significativa destas bandas, para derrocar Henry. Comezan tres días de folga xeral contra a violencia que asola Haití A ofensiva contra as autoridades, que incluíu unha tentativa de facerse co principal porto de contedores da capital, afectou ao aeroporto internacional, ao estadio nacional de fútbol e a varias comisarías. Neste contexto, o sábado as bandas lanzaron un ataque contra as dúas prisións máis grandes do país, das que terían liberado máis de 5.000 presos. Un día despois, o obxectivo foi a academia da Policía. Aínda que as bandas armadas tamén están a espallarse no interior de Haití, é na capital onde o seu control é máis amplo, ao dominar 80% do territorio de Porto Príncipe, revela a Organización das Nacións Unidas (ONU), que trasladou a comezos de febreiro que máis de 1.100 persoas morreron ou resultaron feridas pola violencia en 2024. O pasado ano, a cifra de homicidios medrou case 120% e 83% a de secuestros, e nestes momentos máis de 313.000 persoas están desprazadas. En paralelo, 4,35 millóns de persoas, dun total de ao redor de 11 millóns de habitantes, sofren inseguridade alimentaria. “Estamos a ver un case colapso dos servizos sociais básicos, como a atención sanitaria e a educación”, denunciou Victoria Saiz-Omenaca, subdirectora da Oficina de Coordinación de Asuntos Humanitarios da ONU. Ao tempo, a capacidade de combater as bandas armadas, cuxo poder se multiplicou despois de medrar durante o mandato de Moïse, co que estabeleceron varias alianzas, é mínima, cunha Policía “con equipos, capacitación e salarios inadecuados”, explicou María Isabel Salvador, representante especial da ONU para o país caribeño. En 2023 máis de 1.600 axentes renunciaron nunha forza de arredor de 9.000, a maioría para emigrar, unha constante entre a poboación haitiana. Entre a violencia, o sindicato policial SPNH convocou unha protesta fronte á sede central da Policía. O delegado sindical Jean Baptiste subliñou que “hai formas de resolver o problema, mais as autoridades políticas non teñen vontade”, no que considerou un “complot para destruír a Policía Nacional e demostrar que é impotente para que se poida pedir axuda a unha forza internacional”. Xustiza pola man en Haití: 'Bwa Kale' contra o crime organizado Intervención internacional O Consello de Seguridade da ONU aprobou en outubro a chegada ao país dunha forza de seguridade multinacional que estaría liderada por policías de Kenya e contaría con achegas de Benín ou Xamaica, logo de non lograr os Estados Unidos consenso para unha misión exclusivamente militar. Washington protagonizou tres intervencións militares en Haití, chegando a ocupalo durante case dúas décadas a comezos do século XX, ao que hai que engadir dúas misións da ONU. A semana pasada, Henry asinou con William Ruto, o presidente de Kenya, varios acordos bilaterais para intentar salvar a despregadura despois de que a Xustiza do país africano sentenciara como inconstitucional a proposta. Ruto defendeu o envío de policías ao Caribe, posto que o país sofre “o amargo legado da escravitude, o colonialismo, a sabotaxe e o abandono”. Precisamente, impedir a volta de Henry a Haití é un dos obxectivos declarados de Chérizier nesta ofensiva das bandas, así como a captura dos membros do Goberno e do xefe da Policía. A saída do primeiro ministro, que chegou ao poder tras ser avalado polos EUA e outros países occidentais, tamén é amplamente demandada pola poboación, como amosaron as protestas masivas en febreiro ao expirar o seu mandato, nun prazo fixado nun acordo entre distintas forzas políticas e organizacións da sociedade civil en 2022 de cara á organización dunhas eleccións que nunca decorreron. Gaston Browne, primeiro ministro de Antiga e Barbuda, incidiu en que Henry é “parte do problema” pola súa “falta de lexitimidade” e reclamou que renuncie. O líder haitiano comprometeuse coa Comunidade do Caribe a impulsar unhas eleccións en 2025. Haití é a chave A violencia impulsa as políticas de ultradereita América Latina e o Caribe suman un terzo dos homicidios rexistrados no planeta con 9% da poboación, unhas cifras que reflicten o incremento nos últimos anos da violencia na rexión. Un dos casos máis paradigmáticos é o do Ecuador, onde se pasou de 5,6 homicidios por cada 100.000 habitantes cando o progresista Rafael Correa abandonou a Presidencia en 2017 até 45 por cada 100.000 habitantes na actualidade. O propio Correa, que foi sucedido por mandatarios conservadores, explicou que a chave foi a aposta polo desenvolvemento humano. Desde xaneiro, o Ecuador atópase en estado de excepción e nun conflito armado interno contra as bandas armadas, decretou o presidente Daniel Noboa. Na campaña dos comicios que remataron coa elección de Noboa en 2023, as políticas do presidente ultradereitista do Salvador, Nayib Bukele, foron reiteradas no debate público por forzas conservadoras e de extrema dereita. Neste sentido, estas organizacións apelan cada vez máis en todo o continente a solucións similares para acabar coa violencia despois da baixada dos homicidios lograda no Salvador á custa de converterse nunha ditadura, militarizar o país e acometer arrestos masivos con múltiples denuncias por violar os dereitos humanos.