Reservas mariñas de interese pesqueiro: harmonía de intereses diversos

As áreas mariñas protexidas xorden como medida de conservación dos ecosistemas mariños, cada vez máis degradados polo impacto das actividades humanas. Reflicten a necesidade dunha xestión costeira e marítima integrada, consciente dos distintos usos que conflúen nestes espazos, e combinan medidas de protección con outras relativas á ordenación das actividades realizadas no medio mariño. Aínda que a súa eficacia na boa xestión foi demostrada por numerosos estudos, na actualidade só o 12 % das augas mariñas da Unión Europea están protexidas. Esta porcentaxe é similar nas costas da Península Ibérica, e existe o compromiso de alcanzar o 25% en 2025. Existen evidencias sobre os efectos positivos das reservas pesqueiras na conservación da biodiver-sidade mariña Para a UE, as áreas mariñas protexidas son un claro exemplo de converxencia das economías azul e verde, e os beneficios ambientais e socioeconómicos que se lles atribúen inclúen a protección da natureza, a creación de emprego, a subministración de alimentos ou a regulación do clima. Aínda que existen evidencias sobre os seus efectos positivos na conservación da biodiversidade mariña ou na explotación sostible dos seus recursos naturais, non todas están ben xestionadas, porque ou ben non contan cun plan de xestión, ou carecen dos recursos humanos e financeiros para desenvolvelo. En Galicia existen dúas reservas mariñas de interese pesqueiro, na costa de Lira (Muros) e na ría de Cadeira (Ferrolterra), que constitúen unha tipoloxía específica de área mariña protexida na que se aplican sistemas de ordenación e xestión pesqueira que tratan de garantir tanto a pesca como a preservación dos recursos e dos hábitats, harmonizando os intereses dos diversos usuarios. Os Miñarzos A reserva dos Miñarzos foi creada polo Goberno galego en 2007 a proposta da Confraría de Lira, que levaba traballando desde 2004 na súa preparación, coa colaboración da Fundación Lonxanet e da Universidade da Coruña, a través da realización de foros, debates e talleres coa participación do sector pesqueiro, a administración autonómica e diversas ONG ambientais. En 2008 foi creado o Órgano de Xestión, Seguimento e Control da reserva, integrado por igual número de representantes da administración autonómica e do sector pesqueiro, e en 2009 aprobouse o seu Plan de xestión integral, que regula con carácter anual a actividade profesional dentro da reserva, o último aprobado en 2023. Esta reserva nace como ferramenta de xestión da actividade, así como unha oportunidade para a diversificación económica das comunidades mariñeiras a través do turismo e da posta en valor dos saberes e do patrimonio cultural mariñeiros. Os numerosos estudos realizados sobre esta área conclúen que nos primeiros anos da súa creación o "efecto reserva" fíxose notorio e acadáronse resultados satisfactorios, relacionados cun maior cumprimento das normas, o control do furtivismo e unha maior confianza do sector. Pero a partir de 2010, a diminución dos fondos de vixilancia e seguimento científico e a oposición dos mariñeiros á rixidez do sistema de vixilancia e control provocou unha perda de confianza na xestión que derivou nun esmorecemento da mesma. Pesca artesanal O éxito das áreas mariñas protexidas tanto como instrumentos da política ambiental como da política pesqueira depende en gran medida da forma en que se abordan os factores sociais derivados da súa posta en marcha. Estes son considerados cruciais para o éxito dos resultados ecolóxicos, porque son os usuarios que se dedican ás actividades extractivas os que soportan gran parte dos impactos da creación da reserva, ao perder unha lexitimidade que conseguiran non só polo uso continuado durante décadas, senón tamén polo compromiso demostrado cos recursos e polo establecemento das súas propias limitacións derivadas do coñecemento ecolóxico tradicional. Nos últimos anos, a pesar das limitacións experimentadas pola reserva dos Miñarzos, a súa aceptación social vai mellorando, e as veciñas confrarías de Fisterra, Muros e Porto do Son consideran a posible ampliación e integración na mesma. Por outra banda, a confraría de Lira leva traballando desde 2021, co apoio de financiamento do grupo de acción local pesqueiro Costa Sostible, na creación da marca colectiva "Os Miñarzos, pesca artesanal", que leva o nome da reserva, para identificar a trazabilidade do peixe e marisco capturado de forma sostible, o que pode contribuír a visibilizar os beneficios da reserva para o sector, e mellorar os apoios da comunidade local ao seu mantemento a longo prazo.