Quince anos perdidos no financiamento universitario

As políticas económicas aplicadas a partir do ano 2008 no sur de Europa, baixo a suposta necesidade de controlar o déficit, supuxeron un sistemático recorte aos servizos públicos, e a universidade galega non foi unha excepción. Ademais, no caso galego a crise económica foi acompañada dun cambio de goberno que levou a Alberto Núñez Feijóo á presidencia da Xunta, e que inaugurou cun forte recorte orzamentario tamén nas universidades. Empregando como base a situación orzamentaria da Universidade de Santiago de Compostela, a política de I+D da Xunta de Galicia aplicada ás universidades foi netamente negativa, reducindo de xeito substancial o seu financiamento. Despois dun importante esforzo durante o período 2005-2009, os recursos dedicados ás universidades comezaron a decrecer até o seu punto mínimo no ano 2015, para iniciar unha lenta recuperación durante a última década, que aínda non permitiu recuperar os valores do ano 2009. É dicir, levamos xa 15 anos perdidos en termos de financiamento, onde o paso do tempo aínda non nos permitiu volver á situación de financiamento pre-Feijóo. As consecuencias desta situación son evidentes. En primeiro lugar, un empeoramento da calidade da universidade nas súas dúas vertentes principais: a docencia e a investigación. En termos de docencia, o progresivo avellentamento do persoal e a falta de novas contratacións levou a un descenso do número total de profesorado, o que masifica os grupos e dificulta a interactividade, premisa sobre a que se aplicou o Plan Boloña, sobre o paradigma dun novo modelo pedagóxico que é absolutamente imposible de aplicar con aulas que poden chegar a superar 90 estudantes por grupo. En termos de investigación, novamente a redución do cadro de persoal dificulta que o traballo investigador poida manter a súa calidade. A vontade de empequenecer a universidade implica unha menor capacidade de incidir no tecido económico e social de Galiza, aportando innovación que redundará en positivo sobre a nosa economía e benestar. A Xunta parece concordar con Unamuno e o seu "Que inventen ellos!", para rexeitar o apoio á innovación. Innovación en Galiza Como consecuencia desta política, nas últimas dúas décadas o éxodo de persoal investigador cara outras latitudes foi alarmante, en particular cara outros países europeos. Un país sólido non pode permitirse formar persoas durante vinte anos da súa vida para posteriormente non poder ofrecerlle unha oportunidade de estabilización, polo que ese coñecemento será aproveitado por outros. O problema desta situación é que continúa sen reverterse, e o que parecía ser unha situación conxuntural de crise converteuse nunha política estrutural. Tanto é así, que nestes momentos o total de persoal nas universidades galegas é aínda un 15% inferior ao de 2010, segundo datos do propio IGE. Nestes momentos o total de persoal nas universidades galegas é aínda un 15% inferior ao de 2010 En paralelo, a aposta por financiar a I+D en Galiza continúa sendo un escaso 1,06% do total do noso PIB, un 30% inferior á media do Estado e menos da metade do que destinan de media os países da UE. Estes datos son preocupantes, en particular porque o tecido empresarial galego ten dificultades para dedicar recursos á innovación. En particular, por unha cuestión de tamaño: unha característica do noso ecosistema empresarial é que está baseado en microempresas (empresas de menos de seis persoas traballadoras), que teñen moi difícil realizar innovación a grande escala. Así, a I+D privada é menor que a que se realiza tanto no Estado como na UE, e as empresas que poden facer innovación en Galiza son fundamentalmente transnacionais, moitas delas incluso non son galegas. Así, curiosamente, o financiamento público á innovación privada pode ter un efecto paradoxal: ao ser captado polas empresas con máis capacidade para a innovación, as axudas públicas rematan por apoiar as empresas máis grandes e, nalgúns casos, do exterior. Nun mundo onde o cambio tecnolóxico se presenta como fundamental para acadar maiores graos de desenvolvemento e benestar, e nun país como Galiza, coas súas características propias do seu tecido empresarial, o sector público e, en particular as universidades, resultan fundamentais para poder desenvolver I+D no noso país. Tamén, porque o criterio da investigación pública non ten como obxectivo o lucro, o que permite orientar a investigación cara necesidades sociais (e o mellor exemplo é o ligado á medicina) ou cara a investigación básica: aquela que non ten aplicación comercial pero tamén é necesaria para rematar producindo innovacións a longo prazo.