A pesca da sardiña cae mentres o sector demanda ao Estado español un novo repartimento da cota

Falta menos dun mes para que as sardiñas se convertan un ano máis nun dos eixes principais das celebracións do San Xoán, que se espallan por toda a Galiza. Así e todo, o sector do mar, que permite gozar delas, non pasa polo seu mellor momento no referente á súa pesca. Os datos da Consellaría do Mar sinalan que no que levamos de ano pasaron polas lonxas galegas 1.700 toneladas de sardiña, 1.000 toneladas menos que a estas alturas do pasado ano, que rematou con case 19.000 toneladas pescadas, o mellor dato desde 2006. A veda ergueuse o pasado 18 de marzo, máis de tres meses despois de entrar en vigor. “Víase moita sardiña nos primeiros meses do ano, e cando empezou a campaña comezou a desaparecer”, explica a Nós Diario Carmen Chamorro, presidenta da Asociación de Armadores de Cerco de Galicia (Acerga), que incidiu en que “non hai sardiña, practicamente”, explicando que “o que ten un alto valor comercial ou é a sardiña grande ou a xouba pequena, o intermedio non ten valor. Pode consumirse algún para fresco pero as fábricas non o queren porque o tamaño non lles é suficiente”. A pesar das cifras do ano pasado, detalla que inclúen unha “cantidade inmensa” de peixes de tamaño medio, algo que as científicas e os científicos atribuíron a que “non hai afloramentos”, polo que a sardiña “desova pero non engorda”. Malia que na lonxa, e tendo en conta a suba do prezo polo San Xoán, pode superar en contadas ocasións os 10 euros/kg, cada quilo vendeuse de media este ano por 0,95 euros, apenas un céntimo máis que en 2023. Chamorro apunta que nestas circunstancias a meirande parte dos buques apostaron até o de agora pola campaña do bocarte e da xarda “ao non haber aquí sardiña de tamaño axeitado”. Dos 107 cerqueiros de Acerga, 70% desta flota no país, estima, só entre 20 e 25 están na actualidade pescando sardiña. Desde 2005, con máis de 21.000 toneladas, as capturas de sardiña na Galiza foron caendo até as 2.371 toneladas de 2019. Entre 2013 e 2020, ambos os dous incluídos, en ningún ano se superaron as 5.000. A situación levou a que o Consello Internacional para a Exploración do Mar (ICES) solicitara o feche durante 15 anos do caladoiro, o que a Comisión Europea chegou a explorar, e o Centro Oceanográfico de Vigo pediu cando menos un ano de feche biolóxico. Repartimento entre Portugal e o Estado Co visto e prace do Executivo da Unión Europea, o Estado español e Portugal pactaron a xestión conxunta da especie na costa atlántica. A diminución da biomasa levou a que das 56.600 toneladas de cota a dividir de 2023 se pasara a 44.450, case 5.000 toneladas máis que os límites recomendados polo ICES. No repartimento, as mariñeiras e os mariñeiros lusos fican con dous terzos, case 30.000, e a porción restante é para o Estado español, arredor de 15.000. Desde o Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación outorgaron 8.130 toneladas de cota a 232 cerqueiros da Galiza, Asturies, Cantabria e Euskadi, namentres 76 no golfo de Cádiz poderán pescar 6.340. Ademais, 406 toneladas son para o xeito nas Rías Baixas. Con todo, “aquí si que nos faría falta máis cota”, resolve a presidenta da Acerga, indicando que cada ano a entidade aluga 4.000 toneladas da cota do golfo de Cádiz, e o pasado ano o Ministerio logrou 2.100 toneladas máis de cota nun intercambio con Portugal, que recibiu máis cota de peixe espada. Ao respecto, subliña que “o Estado debería facer outro tipo de repartimento máis axustado á realidade, se eles non a pescan será que non a necesitan, e nós si que somos deficitarios desa sardiña”, a diferenza do que acontece co xurelo, no que hai “cota de sobra” após a drástica redución das capturas desde 2021, cando pasaron de 32.000 a 17.000 toneladas antes de seguir baixando até as 10.000 do pasado ano. Sexa como for, esta non é unha situación exclusiva desta última especie, alerta Chamorro, que incide en que “cabalón hai anos que non atraca, a xarda tamén hai anos que non chega, ao bocarte pásalle o mesmo que á sardiña”, demandando que se fagan estudos posto que “vai chegar un momento no que van ter que comezar a pensar como axustar esta flota, porque así non se pode seguir”. O certo é que en poucas horas, como aconteceu ao comezo da campaña en Vigo, o prezo desde a lonxa aos supermercados pode medrar 2.500%, unha alza que “a nós non se nos traslada”, remarca, apuntando que, polas poxas á baixa nas lonxas, “somos a parte que non pode trasladar custos”. “Temos que ser rendíbeis, non pode ser que nos conformemos con subsistir”, asegura, enumerando que isto incide en que haxa menos xente para traballar ao non poder ofrecer salarios mellores, o que limita o relevo xeracional, causando “un problema sobre todo para as pequenas poboacións costeiras”. En todo caso, “penso que temos futuro”, ratifica, confiada no proceso de modernización do sector para que sexa “rendíbel non só para os barcos, senón para todos”, axustándose “ao que pide a sociedade” e aos novos hábitos, como novas presentacións do peixe en detrimento da súa venda por peza, co fin de “darlle máis valor engadido”. En primeira instancia, reclama “comezar a fomentar o consumo do peixe, que está a baixar”, facendo énfase en que “é un produto saudábel, de primeira calidade, sobre todo o noso, o de baixura, que ten ademais baixo impacto de pegada de carbono”. A sobreexplotación, a crise económica e a ditadura, claves da primacía lusa O Estado francés era a comezos do século XIX o principal produtor mundial de sardiñas en conserva. A explotación do recurso derivou en que en poucas décadas se detectara a súa diminución no Mediterráneo, en paralelo á chegada do groso de empresarios cataláns que estabeleceron fábricas na Galiza, e na década de 1880 desapareceu do seu caladoiro principal, fronte á Bretaña, levando ao desprazamento tamén de empresas francesas para aproveitar a abundancia de sardiña, compartida con Portugal. Neste contexto, e cun mercado asegurado en Francia, en 1887 a Galiza exportou nesa dirección 1,32 millóns de quilos de sardiñas en lata, cun peso moi marcado no sector de Vigo e a súa contorna. Os efectos da sobreexplotación do recurso non tardaron en chegar. Malia que o habitual era que se pescara a sardiña desde setembro a febreiro, o desenvolvemento da industria implicou que se estendera a todo o ano posto que “así lle convén aos fabricantes de conservas. Desta maneira obteñen baratísima a sardiña pero en cambio diminúe de ano en ano, e a riqueza que tiña que ir en aumento progresivo desaparece”, explicaba en 1897 o Diario de Pontevedra. A crise económica que iniciou a finais da década de 192o e as dificultades de exportación na ditadura franquista forzaron a diversificación do sector, na que se enmarcou a aposta polas conservas de peixes como o atún, en paralelo a un movemento no que o peso de Vigo se diluíu en beneficio doutras áreas da Galiza como a ría de Arousa, ficando Portugal coa primacía do mercado da sardiña en lata.