Outra mirada sobre as privatizacións

A adquisición recente do 9,9% de Telefónica pola empresa Saudi Telecom Company (STC) de Arabia Saudita, levou a que o Goberno de España decidise comprar o 10%. Dáse o paradoxo de que unha empresa que foi pública acabe sendo propiedade doutro goberno. Este acontecemento, que non é novo (OPAs a Endesa entre 2005 e 2007), leva a preguntarse por que sucede. E iso remítenos ao debate sobre como se realizou o proceso de privatizacións e a algúns tópicos nesa temática. Que é unha empresa pública? Unha empresa que é propiedade dunha Administración Pública e/ou está controlada por ela. A definición non esixe unha porcentaxe mínima do capital, senón que unha administración pública de calquera nivel de goberno teña a capacidade de tomar as decisións. En empresas con accionariado disperso, porcentaxes baixas do capital (mesmo do 10% ou inferior) poden implicar o control. O principal motivo para que haxa empresas públicas é a promoción de sectores estratéxicos para o desenvolvemento económico. A empresa pública foi precursora en actividades como defensa, enerxía, telecomunicacións, ou aeroespacial, que requiren elevados investimentos e períodos de maduración longos ata obter beneficios. Tamén actuou con carácter social e anticíclico ante a crise de determinados sectores, como sucedeu na década dos 70 con Astano e Barreras no sector naval. De feito, a maioría das empresas públicas con perdas eran inicialmente privadas. A privatización é un termo impreciso. Nun sentido amplo, refírese á perda de protagonismo económico do sector público, dende introducir formas de xestión privada no sector público ou externalizar ata a desregulación. Nun senso estrito, é transferir a propiedade do sector público ao privado. Como se realizou o proceso de privatizacións? Poden distinguirse dúas etapas: 1) 1985-1995: privatízanse empresas en crise e apenas se obteñen ingresos, como sucedeu coa venda de Seat a Volkswagen. Ademais, véndense paquetes accionariais dalgunhas empresas como Telefónica, Endesa, Repsol ou Ence, mantendo o sector público o seu control. 2) 1996-2000s: Privatízanse totalmente as principais empresas públicas, coñecidas como xoias da coroa (Telefónica, Endesa ou Repsol), que tiñan os maiores beneficios, emprego, innovación ou internacionalización. Cómpre subliñar que o sector público perde o control deses sectores estratéxicos. Isto é diferente da maioría dos países europeos, que manteñen aínda hoxe a participación pública e un certo control neses sectores. Cales son os efectos das privatizacións? Supoñen ingresos inmediatos, pero renunciando aos beneficios futuros. Se os activos están infravalorados, trátase de “pan para hoxe e fame para mañá”. Isto agudizouse ao concentrarse as privatizacións na UE en moi pouco tempo, especialmente nos anos 1997 e 1998, para reducir a débeda pública, como un dos criterios para acceder ao euro. Outra causa para privatizar é a mellora da eficiencia e da competencia. O debate sobre a eficiencia é complexo e vai máis alá da propiedade. A evidencia empírica non é concluínte e iso que usan o criterio de beneficio, cando os obxectivos de empresas públicas e privadas difiren. Distintas variables inflúen na eficiencia, destacando o grao de competencia do sector. Se a propiedade non determina a eficiencia, o simple feito de privatizar unha empresa non cambia o marco no que opera a empresa. Para que aumente a competencia é necesario liberalizar o sector, e na maioría dos sectores privatizouse antes de liberalizar. A realidade é que as empresas privatizadas seguen presentando cotas de mercado altas e hai elevada concentración nos sectores estratéxicos. Os prezos ou a calidade dos servizos tamén dependen da competencia. Tamén é importante contemplar nas políticas o que sucede despois, para evitar a descapitalización posterior ou as novas continuas sobre o posible peche Para finalizar presentamos algunhas reflexións. A privatización supón un cambio de propiedade, que en xeral non foi acompañado de maior investimento, emprego ou innovación, malia a diversificación de actividades e expansión cara Latinoamérica de varias empresas. Que pasaría se eses recursos se destinasen a novos investimentos? As cifras globais que presentan hoxe son menores ás de cando eran públicas. Nestes momentos, negóciase un ERE en Telefónica de máis de 3.000 traballadores que reducirá a plantilla en España a 20.000 persoas (menos da metade que a comezos dos 2000) e en Galiza a algo máis de 300 traballadores, a metade dos actuais. Tamén é importante contemplar nas políticas o que sucede despois, para evitar a descapitalización posterior ou as novas continuas sobre o posible peche (Alcoa).