Mobilidade, políticas e desigualdades

Estamos a vivir tempos de cambio. A nivel europeo, a transición enerxética xunto coa aposta, cada vez máis seria, pola economía circular obriga a unha redefinición dos esquemas de produción e de consumo. Valorízanse os recursos propios, os produtos de proximidade e o concepto de seguridade e independencia dos territorios, o que vai ademais acompañado da busca dun uso máis eficiente dos materiais, incluíndo a concienciación sobre minimización e separación de residuos e reciclaxe. Con todo, o proceso de transición conduce en moitos casos a xerar situacións de pobreza e desigualdade: perda de emprego, cambios na demanda, subas de prezos... É por iso que se fai necesaria a aplicación de políticas públicas efectivas que corrixan estas situacións negativas. Neste contexto, estase a introducir, con maior ou menor éxito, o cambio cara a unha mobilidade eléctrica. Ben é certo que a distintas velocidades en función de cada Estado membro. Acompaña a esta aposta a dinamización do uso do transporte público colectivo con medidas extraordinarias de promoción baseadas na súa gratuidade. Segundo a proposta europea, o obxectivo de abandono dos motores de combustión está marcado nun horizonte a vinte-trinta anos. Para conseguilo será preciso unha importante mobilización de recursos públicos e privados que permitan a necesaria electrificación da rede viaria, ademais do cambio do parque móbil. Gasto en transporte En Galiza, esta transición cara á electrificación do transporte conta, ademais, cunha serie de condicionantes que converten o galego nun caso diferenciado para o que non serven as solucións e políticas de éxito implementadas a nivel estatal. Acheguémonos, pois, á realidade. Os fogares galegos deben facer un esforzo económico maior que os do resto do Estado á hora de desprazarse. Destinan actualmente, de media, o 5,1% do seu gasto total ao transporte, segundo os microdatos da enquisa de orzamentos familiares. Porcentaxe de gasto en transporte que está por riba da media no resto do Estado, e que se sitúa no 4,5%. Parte da explicación reside en que o gasto en diésel das familias aquí case dobra (1,7 veces) o da media do resto do Estado, e en que o gasto galego en transporte público é a metade do resto de familias do Estado. Posiblemente este dobre comportamento pode enmarcarse dentro da realidade autóctona caracterizada pola dispersión poboacional, evidente no rural, ausencia dunha oferta axeitada de servizos de transporte público e un déficit de infraestruturas viarias públicas gratuítas e de calidade alternativas á autoestrada norte-sur, entre outros. Segundo o exposto, poderíase concluír que as políticas estatais de aposta polo transporte público, focalizadas ultimamente no uso e na práctica gratuidade da rede ferroviaria de "cercanías" (que non temos) e media distancia (conexión do eixo A Coruña-Santiago-Vigo-Ourense) van contribuír a un maior desaxuste do gasto familiar galego en comparación coas familias do resto do Estado, ademais do seu empobrecemento: as familias galegas deben de seguir destinando unha parte importante dos seus recursos a sufragar o seu transporte privado, mentres que noutros territorios os gastos particulares de desprazamento son asumidos polo Estado. Non hai autoestrada adicional á AP-9 que non sexa de pagamento e a oferta de transporte público non é suficiente Prodúcese, pois, unha penalización múltiple: non hai servizos alternativos ao transporte por estrada para os fogares, non hai autoestrada adicional á AP-9 que non sexa de pagamento e a oferta de transporte público non é suficiente para facilitar o tránsito dende as vilas e áreas semiurbanas. Obrígase, pois, ao uso do vehículo, particular na maioría dos casos, fronte a alternativas colectivas como o tren ou o autobús, na maioría dos casos non axustadas á demanda e subvencionadas noutros territorios. Políticas públicas Así pois, ante esta situación sería preciso lograr a adopción de políticas públicas efectivas e axeitadas. Por exemplo, por que non dispoñer de parques móbiles eléctricos públicos nos concellos, sobre todo do rural, que poidan responder ás necesidades reais dunha poboación que non pode beneficiarse doutras medidas colectivas gratuítas. Poderíase ademais complementar esta oferta coa creación de comunidades enerxéticas municipais nas que poder recargar estes vehículos. Con isto estaríase resolvendo o problema do illamento provocado pola dispersión, ademais de evitar o elevado gasto en combustibles, e evitaríase así a fuga de rendas. O horizonte cara ao que camiñamos, deseñado en clave dunha maior sustentabilidade ambiental, esixe das Administracións proactividade, sensibilidade e busca e adaptación de solucións mediante políticas efectivas. De nós depende conseguir que así sexa.