A rendibilidade dos piñeirais aumenta con cogomelos

Na Galiza existen 422.000 hectáreas con plantacións de piñeiros, segundo os datos do recente Inventario Forestal Continuo da Galiza. A cifra é sensibelmente menor que a que constaba no anterior informe, presentado en 2011, no que se contabilizaban 562.000 hectáreas. Esta perda de espazo foi consecuencia da substitución de piñeirais cortados por plantacións de eucalipto, ben como consecuencia dos lumes ou ben por abandono do terreo, sen ser rexenerado. Media ducia de cogomelos que pasaron de ser comestibles a tóxicos Unha das fórmulas para facer máis rendíbel os piñeirais pode ser a aposta pola produtividade de cogomelos. Coa idea de avaliar esta posibilidade creouse hai dous anos o grupo operativo Cogomelos+, formado por membros da Unidade de Xestión Ambiental e Forestal Sostíbel (Uxafores) da USC en colaboración coa Fundación Empresa-Universidade Galega (Feuga) e a empresa de servizos forestais Servitec Medioambiente. Os resultados previos, aos que tivo acceso Nós Diario, son positivos e indican unha media xeral de produtividade de 75 kg de setas comestibles por ha e ano, das que 65 kg/ha ano serían especies incluídas no Real Decreto 30/2009, que regula as especies comercializábeis. Esta avaliación indica unha media de ingreso entorno aos 150 euros/ha ano, cifra que equivale a un terzo do incremento anual do valor da madeira en pé. Especies favorábeis Un dos responsábeis do estudo, o profesor da Escola Politécnica Superior de Enxeñaría da USC, Roque Rodríguez, explica a Nós Diario que a iniciativa comezou hai dous anos e lévase a cabo no Monte Veciñal en Man Común de Bóveda, en Begonte (comarca da Terra Chá), en concreto nunha plantación de piñeiro radiata. A extensión arbórea tiña unha idade de 32 anos e xa estaba a ser estudada como parte dun ensaio de rareos (corta dalgúns árbores) desde os 12 anos de idade. Nun total de 24 parcelas onde se ensaiaron catro tratamentos de rareos, instaláronse parcelas de 20×20 metros. Nelas é onde se ven avaliando a produtividade micolóxica, contando en catro das parcelas con series de case cinco tempadas de produción. O abano de especies relevantes, segundo o estudo de Cogomelos+, é o característico dos piñeirais en idade adulta. Entre os máis importantes na zona que investigaron varias andoas: andoa dos piñeiros (Boletus pinophilus), a andoa común (Boletus edulis), a andoa escura (Imleria badia) e a andoa anelada (Suillus luteus), a lingua de vaca (Hydnum repandum) ou os fungos da muña ou níscaros (neste monte en concreto o Lactarius quieticolor). Todas estas especies son comercializábeis segundo a lei, aínda que só as dúas primeiras andoas se están recollendo con fins comerciais por varios comuneiros. Ademais, entre as especies interesantes como comestíbeis e cuxa produción se está avaliando no proxecto figuran tamén a muiñeira (Clitopilus prunulus) ou a lacaria amatista (Laccaria amethystina). Os cogomelos que chegan coas treboadas Os resultados preliminares indican que a xestión axeitada do piñeiral, baseada en rareos do arborado que manteñan unha densidade razoábel e un bo nivel de vigor dos piñeiros, resulta plenamente favorábel á produtividade. Segundo Roque Rodríguez, "o resultado resulta esperábel por ser tódalas especies indicadas micorrízicas e propensas a micetar (dar froito) en condicións de certa apertura do dosel arbóreo". Amais, para este investigador "os resultados non serían moi diferentes se se aplica noutras zonas da Galiza" polo que, en todo caso, "poderian darse outras especies, como é o caso se a plantación ten lugar perto da costa". Labores e procedemento Nas parcelas do ensaio, a avaliación da produtividade supón un inventario reiterado durante o ano, contándose con parcelas dentro de cercado e outras fóra. Os períodos de maior produción son o outonal, desde setembro até decembro, e un período adicional en primavera onde se obteñen boas producións de andoa dos piñeiros. As diferentes especies seguen as pautas habituais de micetación máis temperán (Suillus, Boletus) ou polo contrario serodia (lingua de vaca). O proxecto tivo ensaios de roza que compararon procedementos manuais con motorozadora con outros mecanizados, empregando tractores convencionais, tractores froiteiros ou mesmo robots de roza accionados por radiocontrol. O deseño das labores de roza resulta esencial non só para facilitar o aceso, senón para a propia produtividade, sendo importante evitar alteracións excesivas do solo ao empregar tractores de peso moi elevado. O responsábel deste proceso é o xefe de planificación forestal de Servitec Medioambiente, Ignacio Vizcaíno. Sinala a Nós Diario que para este tipo de estudos primeiro escolleuse aquelas árbores que estabelecen relacións simbióticas nas que tiran proveito mutuo determinados cogomelos. Despois mellorouse o hábitat para que se desenvolvan mellor e por este motivo traballouse a densidade arbórea segundo cada especie. Nalgún caso a entrada de sol provoca que medre o mato polo que hai que proceder a rozar a superficie. Micoturismo na Galiza. Unha materia pendente Desta maneira tamén se facilita o acceso para achegarse a recoller a produción de cogomelos. "Todos estes traballos son perfectamente compatíbeis co aproveitamento madeireiro", apunta este profesional. Porén, Vizcaíno cre que sería interesante estudar o momento da tala pois sábese que a produtividade dos cogomelos increméntase en bosques maduros, sobre todo a partir dos 20 anos. "Os beneficios de alongar os piñeirais compensaríase co que darían os cogomelos", asegura este técnico. Por último, sería compatíbel tamén o aproveitamento para gando nos mesmos piñeirais coa intención de manter baixo o mato. Castañas, cogomelos e outros manxares que farán máis doada a fin do verán Avaliación económica Para a avaliación económica dos posíbeis ingresos derivados dos cogomelos consideráronse os distintos prezos pagados polas empresas de transformación e a distribución segundo as calidades dos exemplares. Así, é habitual para as andoas considerar tres niveis de calidade: a calidade 1 correspondería a exemplares cos poros aínda brancos e sen agusanamento, que tería un prezo de 8 euros/kg.; a calidade 2 suporía presentar poros xa amarelos, aínda que a carne estaría sen parasitar e tersa, conseguindo un valor de 2 euros/kg.; mentres que a calidade 3 corresponde a exemplares algo pasados e co himenio en cores verdes, polo que valerían 0,5 euros/kg.