O capón de Vilalba recupera explotacións e terá 1.379 exemplares á venda este Nadal

O capón de Vilalba entrou en outubro nas capoeiras para comezar a etapa final do engorde antes da venda nos días previos ao Nadal. A evolución deste produto tan prezado por esas datas conta con todo un proceso que mantén unha estrutura tradicional, básica para a súa comercialización. Porén, o número de criadoras e criadores descendeu nos últimos anos, unha realidade que, xunto á venda previa fóra do país, fixo aumentar de maneira considerábel o prezo para o consumo de cada animal. No ano 2000, cando naceu a Asociación de Criadores de Capón de Vilalba (A Terra Chá), había 58 explotacións que criaron 1.800 animais. O seu grande obxectivo era o recoñecemento oficial e a profesionalización no sector, razón pola que conseguiron que se aprobara en 2017 a Indicación Xeográfica Protexida (IXP) Capón de Vilalba. Nela amparábanse dous tipos de animais: o tradicional, con 7 meses como mínimo de vida e a fase final de cebado, e un capón de entorno a 3 ou 3,5 kg de peso e 5 meses de vida, máis enfocado á comercialización durante todo o ano. Pola contra, 2022 rematou con tan só 35 explotacións inscritas e cunha cifra de capóns que estivo ao redor dos 1.000. Desde a Concellaría de Feiras e Mercados de Vilaba apuntan a unha lixeira recuperación este ano. A edil deste departamento, Paula Vigo, sinala que, segundo os datos recollidos nas últimas inspeccións ás granxas, constataron que esta campaña conta con 37 explotacións que traballan o capón, 35 están situadas en Vilalba e dúas no municipio de Begonte, tamén na Terra Chá. Ademais, outubro fechou con 1.379 capóns, dos que 1.316 pertencen a Vilalba e 63 a Begonte. Área xeográfica e proceso de cría Malia que o propio nome fai referencia ao concello de Vilalba, a zona xeográfica de cría, sacrificio e procesado dos capóns amparados pola indicación xeográfica quedou limitada tamén ao resto de concellos da Terra Chá: Muras, Xermade, Abadín, A Pastoriza, Guitiriz, Begonte, Cospeito e Castro de Rei. O proceso de cría comeza coa escolla dos pitos que deben ser todos da mesma raza: Label de variedade semipesada. Entre xuño e xullo, segundo o seu tamaño, ten lugar o proceso de castración para, posteriormente, deixalos en liberdade nun galiñeiro grande. Nese momento comeza unha serie de comprobacións, principalmente dos animais capados nas casas. Coincidindo nese momento, procédese tamén ao anelado das aves capadas, un sistema de identificación que consiste na colocación dun anel numerado co selo da Asociación de criadores. No mes de setembro continúan as visitas técnicas ás granxas, para realizar os controis habituais nos que se comproba o seu peso. Nas semanas previas á feira, xa a finais de decembro e antes do día de Nadal, faise un derradeiro control no que se analiza o estado hixiénico e sanitario dos animais, ademais de actualizar o censo anotando as posíbeis baixas que se produciron. O día do sacrificio (sempre na véspera da Feira do Capón), realízase un control veterinario dos locais onde tivo lugar a matanza. Tamén ten lugar unha primeira inspección dos animais e o último control para contar co seu peso final. Esta operación realízase en canal (sen plumas nin órganos internos) e para entrar na feira deben ter un peso mínimo de 3,5 kg. Precisamente o tema do sacrificio do animal foi unha das cuestións que dificultaron o desenvolvemento da IXP. En 2019 había 55 produtoras e produtores de Capón de Vilalba que aseguraban que non podían facer uso do distintivo do Consello Regulador aprobado dous anos antes pola Unión Europea (UE) para este produto propio do Nadal. A principal razón para que isto acontecera tiña que ver coa falta dunha solución diferente á tradicional matanza nas casas que entrara dentro dos parámetros legais europeos. Aumento da demanda Criadoras e criadores constatan o aumento da demanda que está a ter o capón de Vilalba. É o caso de Lucía Freire, da parroquia vilalbesa de Santaballa. A súa é unha explotación familiar que xa tiña a súa avoa e onde houbo “capóns toda a vida”. Leva catro anos traballando no sector directamente e asegura a Nós Diario que “cada tempada temos que ter máis capóns”. Para esta campaña dispón de 45 animais que estiveron ceibos até agora, alimentándose dos insectos que collen, ademais do millo, trigo e pataca cocida que lles facilitan as criadoras. Xa a finais de outubro pasaron os animais ás capoeiras para o seu engorde e posterior venda ao público. Suba en prezos e custos “Os prezos incrementáronse da mesma maneira que o fixo o millo e outros produtos que empregamos para o engorde”, explica Freire, “e a única maneira de que sexa rendíbel é repercutilo ao cliente”, engade. O saco de 30 quilos de millo, por exemplo, subiu “entre catro e cinco euros máis”, algo que repercutiu nos custos que ten a explotación. Porén, esta criadora recoñece a Nós Diario que “sempre foi un produto moi ben valorado e vendeuse ben”. Se en 2022 os prezos oscilaron entre os 100 e os 120 euros, “dependendo do animal”, este ano podería superarse esa cifra. Venda cara a fóra “A maior parte dos capóns véndense fóra”, asegura Lucía Freire, “os pedidos chegan directamente ás produtoras e aos produtores a través de teléfono ou por correo electrónico aproveitando os datos que aparecen na páxina web”, engade. Previo pagamento, envíanse por mensaxería cara a Barcelona, Nafarroa ou Madrid, entre outros destinos habituais. Esta tendencia, segundo Freire, “tamén aumentou nos últimos anos”. Este tipo de venda beneficia as criadoras e os criadores mais prexudica un dos eventos máis importantes ao redor deste animal: a Feira do Capón de Vilalba. Neste sentido, desde o Concello levan anos procurando que non toda a produción estea vendida antes do evento, un momento importante tamén para a súa promoción e para a propia vila. "É moi importante para nós a súa presenza na feira para que se manteña", indica Paula Vigo a Nós Diario, "aínda que logo eses capóns viaxen cara a outros lugares", engade.