O rexurdir do xogo dos bolos ou birlos celtas

Os birlos celtas son un xogo tradicional da Galiza, de orixe celta, que entra dentro da modalidade xeral de pasabolos. Nesta, ademais da precisión necesaria noutros tipos de birlos, requírese moita forza e potencia por parte do xogador, xa que as puntuacións máximas non se conseguen por derribo dos birlos, senón por lanzalos o máis lonxe ou alto posíbel. O maior pulo deste xogo tradicional atópase no Val Miñor, onde se concentran a maioría dos xogadores fichados, arredor do 70% do total que rexistra a Federación Galega de Bolos. Pero xógase en toda a Galiza e tamén noutras zonas do Estado español, como Asturias, Cantabria ou o País Vasco. Por mor da emigración, esta tradición chegou até algunhas zonas de América do Sur, como Arxentina e Uruguai, concretamente aos centros de Bos Aires e Montevideo. Lonxe de perderse, nos últimos anos xurdiron iniciativas en toda a Galiza para recuperar os bolos celtas, coa formación de grupos de xogo e coa creación de competicións. Eis o caso, por exemplo, do lugar de Anguieiros, na parroquia de Montefurado de Quiroga. Campionato de Bolos Celtas de Anguieiros A Asociación Sociocultural Boca do Monte celebra anualmente o Campionato de Bolos en Montefurado (Quiroga). O presidente da agrupación, Xosé Manuel Fernández, pon de manifesto que no lugar de Anguieiros e en toda a contorna antes decorrían este tipo de campionatos, e cada aldea tiña o seu campo de birlos coa súa pedra boleira. Os birlos celtas lanzan na Galiza un SOS Co fin de recuperar os bolos, falaron cos maiores da zona, que axudaron a estabelecer as regras do xogo, “algúns coincidían e outros aportaban cousas novas”, apunta Fernández. “Como asociación pensamos que era unha boa actividade para reactivar, e coincidindo coas festas da parroquia decidimos crear un campionato”, explica. O primeiro foi no ano 2012 e a participación vai a máis. Dependendo do lugar onde se xoga, cambian as características, como a forma ou a disposición dos birlos, a pedra boleira ou incluso a bóla para lanzar. No caso deste campionato, utilizan unha bóla feita a man, “intenta ser redonda pero non é unha esfera perfecta”, pon de manifesto o presidente da asociación. Ademais “nós adoitamos pór seis ou oito birlos para tirar, noutros sitios isto cambia e poñen 10 ou 18”, explica. No seu xogo parten de 6 ou 8 birlos, cunha liña de 10 metros e outra de 20. Hai que pasar a bóla necesariamente pola de 10 para que conte a xogada e despois hai que contabilizar os birlos, os que pasan da primeira liña valen 10 puntos e os que pasan da segunda valen 20. A novidade que atopan nos últimos anos é que unha vez se tira e se contabilizan os puntos que se fixeron, vai unha segunda opción de sumar que é a inversa. Consiste en pór os birlos no punto de saída e tirar desde a primeira liña, e neste caso cantos máis birlos derruben, máis puntos anotan. E estes puntos súmanse aos da primeira xogada. A esta forma de xogar chámanlle reboleo e seméllase ao famoso bowling americano. Os bolos, de forma cilíndrica, están feitos de madeira, cunha altura de 15 centímetros, e rematan en pico, cun corte semellante ao desnivel da pedra boleira. As bólas tamén son de madeira e posúen un diámetro duns 10 centímetros. Pesan algo menos dun quilogramo. Historia inacabada do deporte galego: "Deportes autóctonos" O obxectivo do xogo é lanzar a bóla contra os birlos para derrubalos e lograr que tanto a bóla como o maior número de bolos pase a coñecida como liña de tanteo. Para puntuar a bóla, sempre deberá pasar a liña de 10. Cada bolo que a atravese valerá 10 puntos, e os que caen e non cruzan a liña sumarán un punto. Os lanzamentos realízanse a pé parado desde a zona de lanzamento, podendo caer diante desta unha vez se solte a bóla. Cada partida consta de catro xogos, e cada xogo é a 50 tantos. Cada persoa deberá lanzar tres bólas consecutivas, volvendo colocar os birlos derrubados despois de cada lanzamento. Soutomaior e a modalidade á cova Hai outras maneiras de xogar, até unha ducia, entre as que se atopa a modalidade de bolos á cova que se practica en Soutomaior (comarca de Vigo) e que se estendeu aos concellos limítrofes como Pazos de Borbén e Pontevedra. Neste caso, o lugar desde o cal se executa o disparo atópase por baixo do nivel do chan, nun foso, a uns 85 centímetros de profundidade. Por outra parte, os bolos, separados entre si máis que noutras modalidades, dispóñense en forma de pirámide. En Soutomaior tamén foi unha asociación quen recuperou o xogo: Lume nos cus, desde a cal Xosé Lourenzo e os seus compañeiros e compañeiras organizaron a I Copa de Nadal de Bolos Celtas á Cova, que decorre estes días no lugar de Lourido. Mais ao longo do ano desenvolven unha liga con até tres divisións. De feito, para que a climatoloxía non estrague os plans, substitúen os tradicionais bolos de laranxeira polos de teflón cando chove. Así non hai escusas para que o xogue continúe.