Yolanda Castaño: "En 'Materia' cuestiono e deconstrúo o meu propio concepto de maternidade"

—Pasaron oito anos desde A segunda lingua. Neste tempo apareceron antoloxías, libros para crianzas, proxectos literarios... Podemos falar dun silencio?
Para min o traballo creativo é sempre moi demorado, concédolle moito tempo e tamén concibo os momentos creativos en ciclos. Ás veces, o que define o libro é que se escribe no mesmo ciclo de creación e entre eles hai espazos de silencio, aínda que sexa un silencio alerta, que mantén a escoita e a mirada.

Tamén é certo que nestes anos estiven centrada noutro tipo de cousas como proxectos de futuro, como a Residencia 1863, sacada adiante sen axudas públicas nin privadas. Así que este libro tamén se relaciona moito coa pandemia, pois foi unha época que paralizou eses traballos e que aproveitei para organizar textos e escribir poemas novos.

—Materia fai un xogo coa palabra 'Matria' e ten tamén unha reflexión sobre a maternidade.
A asociación de conceptos como nación, muller, terra e maternidade sempre me pareceu sospeitosa e case nociva. Optei por introducirlle un e a 'Matria' e quedar co matérico, que é algo no que creo bastante máis. Tamén me serviu para deconstruír o meu propio concepto de maternidade, poñela en cuestión e fechar un pouco esta páxina na miña historia persoal. É un libro sobre a familia, tanto a pasada como a proxectada, e nese sentido fala da miña renuncia á maternidade. Alíñome nas loitas das nais e subscribo moitas das lecturas combativas sobre o tema, pero tamén creo que somos máis libres cantas máis opcións haxa, e quería achegar o meu gran de area visibilizando que hai máis modelos e que as mulleres que decidimos non reproducirnos somos tamén un deles.

—Que lectura fai de si mesma como creadora? Sería capaz de encaixar a súa propia obra dentro dalgunha liña ou corrente?
Creo que isto é un tópico, pero cústame botar a ollada neses parámetros sobre o meu propio traballo. Claro que teño unha visión moi particular do que fago e da miña propia obra, pero penso que non me corresponde a min facer esa lectura crítica e cústame moito disociarme para abordala.

Traballo con honestidade, e busco sempre aínda que atope, que é algo que digo moito. Manteño a actitude de pescuda, sempre penso que temos que buscar cousas novas, como neste libro, no que tratei de abordar temas diferentes. A morte da creación é sentar sobre a propia poética, apousentarse nunha soa fórmula. É como un xogo que consiste en atopar a propia voz pero tamén tratar de esquecela por momentos.

—Un dos textos de Materia caeu nas oposicións deste ano. Como se vive algo así?
Hai que aceptar que os textos pasan ao público e, en certo sentido, deixan de ser nosos. Caer nun exame tamén é expoñerse a distintas formas de interpretación. A min enfrentoume á cuestión da representatividade que falabamos: houbo persoas que se queixaron de que non era un poema representativo meu. Pero que é o representativo meu? Se eu entendo a creación como unha exploración constante, non con facer sempre o mesmo. Aínda que entendo que isto é algo que é fácil dicir como creadora e moi difícil pensalo nun exame.

—Pódese vivir do traballo literario neste país?
É viábel vivir do traballo literario, mesmo nunha lingua minorizada e un contexto tan pouco normalizado coma este. O contrario é un discurso disuasorio que procura que nos auto-limitemos. Eu creo que o veño demostrando e quero pensar que facilito o tamén o camiño de quen vaian vir detrás, sen perder de vista a dimensión colectiva das coetáneas.

Claro que é unha aposta e implica renuncias, pero sempre é mellor loitar que darse por vencida.