'Bueno, carallo, bueno': Xosé Freixanes, Alberto Avendaño e a apocalipse

Expresar o "encontro apocalíptico" entre a poesía de Alberto Avendaño e a pintura de Xosé Freixanes. Bueno, carallo, bueno é, din eles, a expresión que pode dar unha mellor idea de que é o que ocorre cando se produce esa confluencia. En todo caso, é a que escolleron para titular a exposición que se pode ver na sala Rivas Briones de Vilagarcía de Arousa até o 25 de febreiro e o libro que, publicado por Editorial Elvira, deixa constancia da colaboración entre ambos. O "encontro apocalíptico" -así o cualifican eles mesmos- consiste, en realidade, na asociación de dous creadores de vocación viaxeira. Partindo do descubrimento da contemporaneidade galega no movemento Atlántica, Freixanes navegou extensamente polas culturas orientais. Avendaño, un dos responsábeis de facer implosionar a lírica do país desde o Grupo de Comunicación Poética Rompente, mergullouse durante anos no melting pot estadounidense, cuxa evolución trazou, como xornalista, desde diversos medios como El Tiempo Latino ou The Washington Post. Para culminar esa inclinación cosmopolita -ou talvez para xerar máis confusión-, os poemas de Avendaño, estruturados segundo as regras dos xéneros xaponeses do haiku e o tanka, ofrecen tamén ao público a súa versión xaponesa. Rompente: "O experimentalismo é, moitas veces, postureo para simular sintonía coa vangarda" A apocalipse é longa e aburrida Durante a década de 1980, Freixanes e Avendaño coincidiron naquel proxecto colectivo -no que estaban implicados desde Atlántica e Rompente- de resituar as coordenadas da identidade artística galega. Catro décadas despois, volven unir forzas nunha obra que pode servir como reflexión sobre as hibridacións culturais na época do capitalismo globalizado. Mais tamén con temas tan presentes na actualidade como a guerra, o cambio climático ou coas novas posturas políticas antidemocráticas que se multiplican na política de todo o planeta. "Alberto e mais eu coñecémonos desde hai máis anos dos que temos", exclama Xosé Freixanes en conversa con Nós Diario. "E agora estamos revivindo vellas historias tratando de dicir algo novo pero sempre coa intención de pasalo ben". Tras as palabras de Freixanes, tentando restarlle transcendencia á obra mostrada na exposición e no libro, agóchase un proxecto que trata asuntos de entidade -iso si, sen perder nunca o sentido do humor-. A xénese está na exposición A apocalipse é longa e aburrida, que presentou o pintor na galería Trinta de Santiago en 2018. "Era unha serie de obras que recollía as imaxes da apocalipse que podemos ver cada día nos medios de comunicación, cun documental en vídeo que incluía moitas desas imaxes e que era unha verificación case xornalística de todas esas desgrazas ás que nos estamos afacendo: desde as matanzas de civís nos conflitos armados até os fenómenos destrutivos que provoca o cambio climático. Naquela altura, recibín algunhas mensaxes que, dito amabelmente, puñan en dúbida a pertinencia de ser tan catastrofista; imaxino que querían dicir que me estaba volvendo tolo. Pois ben, dous anos despois chegou a pandemia e moitas daquelas persoas chamáronme para dicirme que fora profético. Pero non hai profecía ningunha, só hai que ver como vai o mundo". Avendaño viu a exposición e propúxolle a Freixanes a idea de facer un libro. "E comezamos, case sen poñernos de acordo, cun entendemento total, a montar as pezas do que sería isto que, dalgunha maneira, tamén é un xogo: un libro que non acaba de ser libro para ser tamén exposición, pero que, ao tempo, tampouco é unha exposición que se entenda de todo sen o libro". O título veu despois e na expresión existe unha distancia irónica que, porén, non pasa por alto a importancia do tema á que se aplica. Igual que nunha exposición que manexa a retranca como ferramenta principal, sen por iso ceder á frivolización nin á banalización do panorama que presenta. "A idea débese a esa ironía tan propia de Alberto", apunta Freixanes, "e quere ser unha definición dunha forma de ver o mundo. "Bueno, carallo, bueno é o que chamamos un castelanismo galego, non podes dicir bo, carallo, bo, perde todo o sentido. E creo que é unha expresión que di moitas cousas sobre a maneira que temos os galegos non só de ver o mundo, senón de como estamos nel". Fíos que nos permiten seguir tecendo o mundo Hibridacións Malia as décadas pasadas desde Atlántica e Rompente, ambos os creadores manteñen desde aquela época un principio collage na formalización das súas obras que reforza aínda máis a mensaxe que comunica sobre esa tensión entre o particular e o universal. "As identidades son algo en permanente movemento", afirma Freixanes. "As ideas circulan e van adaptándose a novos contextos. Sen dúbida, o artista que mellor representa a galeguidade no século XX é Castelao. E el mesmo recoñece nos seus escritos a enorme débeda que ten co expresionismo alemán. Igual que os pobos, os creadores imos construíndo a nosa linguaxe segundo as nosas necesidades. Eu emprego moito na miña última obra o labirinto de Mogor. Pero se arañas un pouco, decátaste de que o de Mogor é tamén o labirinto de Cnossos e toda a mitoloxía grega asociada a esa figura". Desa curiosidade polo alleo parte tamén a entrada en xogo da métrica xaponesa na exposición. "Foi unha feliz casualidade que Alberto estruturase así os seus poemas, porque eu son un namorado dos haikus e, de feito, a miña exposición Os días lentos [de 2003] toma o seu título dun dos haikus de Basho. Pero resultou complicado, quen traduciu os poemas foi unha persoa xaponesa que, de entrada, non entendía nada", lembra rindo Freixanes. "Estaría ben agora traducilos desde o xaponés ao galego a ver que sae", remata. A fraxilidade na obra de Vicente Blanco