Fragmentos de memoria

Uns poemarios saídos nos últimos tempos comparten, nalgunha nota das súas páxinas, esa perspectiva común de botar a ollada cara atrás. O que ben podería servir de balance ou retrospectiva dunha voz poética sólida que consolida pasos transitados. Antes de entrar neles cómpre referir a saída do número 45 da revista Dorna, Expresión Poética Galega, que remonta o inicio da singradura a 1981. Dende aquela altura sae do prelo da Universidade de Santiago de Compostela, arestora dende o Departamento de Filoloxía Galega, baixo a dirección de María Xesús Nogueira. Non sen atrancos, padecidos ás veces, coma os que expresa o laio, pola desaparición do autor d'Aires da miña terra, na recente Antoloxía poética, de Enrique Labarta Pose –edición de Xosé María Rei Lema e Xosé Manuel Varela–: "Titán che fago, douche escelso numen e alto pensamento,/ mais polo mundo correrás, en cámbeo, triste pelegrino,/ probe, aldraxado, coa ialma trincada en eterno tormento". Sabedoría Nunha nota da autora, no peche de Sonora, de Chus Pato, indícase que "deberiamos trazar un circuíto máximo cuxo diámetro una e separe dous mares". De aí que en "Alfa (fala a mociña de abril)" damos, á vez, co inicio e cabo da travesía: "Eu non pensaba na morte/ camiñaba contigo/ e as silvas namoraban/ e ao acordar alguén lía/ a negra sombra/ e eu contaba cantos eran xa os anos/ que o lóstrego de Pondal/ me acompañaba". Ou lemos unha sorte de epitafio irremediábel en "Esta negación tan vermella": "Madre/ abandónasnos/ a morte e mais eu desexamos vivir/ eu son o remate da morte/ ela é o meu final/ coida os ollos que no silencio maior len o aire/ coida a banda sonora/ as letras que baixan ao fondo e non volven/ coida a voz coa que dis as letras/ coida o aire coida da morte/ coida de ti coida o poema". Sendo que "a vida, como os libros, primeiro sóñase e despois escríbese", tal como se cita no comezo de Cando non sei volver, de Baldo Ramos –e ilustracións de Viso–, é ben estarmos atentos ao periplo do propio navegar: "outras veces cremos/ como quen acata a decrepitude,/ como quen confía na desesperanza,/ como quen soña con volver". Da bagaxe dos habitantes do pasado fica a sabedoría e o testemuño da experiencia Coa "memoria labrada de fragmentos", e "NON NA OUTRA banda,/ onde nada se escoita, pois no abismo/ ninguén fala nin respira nin existe", os versos d'A liña da vida, de Xosé María Álvarez Cáccamo, declaran: "Pois a morte non é e xa comprendo/ que a única extensión total é a dos días/ do tempo do poema e da conversa,/ a noite sen final da confidencia". Da bagaxe dos habitantes do pasado fica a sabedoría e o testemuño da experiencia: "Coma nós/ a dilatar a hora que vibra no vaso da ledicia e da ira,/ no soño da revolta que aínda nos fai libres,/ contra a avidez mortal da propiedade,/ contra a morte en presenza/ devoradora". E a constatación dun proceso colectivo de aniquilación: "ARDE O TEMPO como un campo de gasóleo,/ avanzan os círculos do ceo en dirección á cinza./ A pedra negra en alto,/ o meu país sumido en augas podres,/ esta historia de nunca". Palabra Ou dun ronsel de renuncias, que, nas páxinas de Mundil, de Henrique Feixó, poñen a focaxe no elemento inmaterial no que poder constatarmos tanto a expresión das arelas coma a das derrotas: "A miña patria/ é o patrimonio da lingua/ surreira por onde se bazam/ as penas as perdas/ os soños mais inimaxináveis/ fóinos imposível matar/ esa labarada interior/ que nos consumia candentes". Se como tarefa primordial do poético estivese "arriscar a vida para riscar o poema", daquela, "quem cultiva a palabra nona cautiva/ céivaa/ pra que ande errante refulxente/ libre no libro". Tal é o poder liberador da linguaxe: "A palavra ara no descoñecido/ derroca unha sociedade fundamentada/ em estruturas de poderes obsoletas/ cando liberada de atadallos e pexas/ postos no noso normal discurrir pleno/ a palavra tem de abalar/ os alicerces deste mundo imundo". Sen por iso deixar de enxergar a faciana da propia identidade: "Entre o branco brando/ e o negro ofuscante/ chamo polo negro/ a cor do pano da cabeza/ da miña nai labrega/ da bondade da neve/ e do abrazo da névoa/ procuro isolarme liscarme". Coinciden, xa que logo, estas publicacións que constitúen libros individuais en se abeiraren, malia que só sexa de xeito parcial, ao fulgor que proxecta o paso do tempo no vieiro sucado. Ou máis precisamente, por conectar coa referencia trazada ao comezo a propósito das singraduras no mar –da creación poética–, representan un latexante mergullo cósmico no profundo da identidade dun ser creativo que fai compendio dos riscos do ronsel da navegación individual que, de xeito irremediábel, van ficando atrás.