'Matria', o filme que mostra as consecuencias da precariedade laboral

En 2017, Matria, a historia de Ramona, unha muller de clase obreira do Salnés, sorprendeu gañando o Gran Premio á mellor curtametraxe no festival de Sundance. Agora, aquel relato vén de estrearse nos cines, logo do seu paso pola Berlinale, como a primeira longametraxe do seu director, Álvaro Gago, converténdose no grande acontecemento cinematográfico da tempada. "Non son moi consciente da magnitude desa recepción", confesa Gago en conversa con Nós Diario. "Estou inmerso no traballo de promoción e non teño moito tempo para saber realmente cal é a acollida. Habitualmente, procuro non pensar niso. Obviamente existe unha parte moi humana que fai que queiras gustar, mais é unha sensación que intento reprimir durante o proceso creativo. Cando estou facendo a película concéntrome no traballo e, o que vén despois, que neste caso é todo positivo, pois sempre é unha sorpresa moi agradábel. O certo é que estou agradecidísimo co que está pasando". O argumento da película mostra como nunha vila costeira, Ramona (interpretada por María Vázquez) traballa nunha fábrica de mariscos conxelados e, ocasionalmente, descarga mexillóns no porto, para aumentar o seu cativo salario. A súa rutina vese interrompida cando a dirección da fábrica informa que lles baixaron -aínda máis- os salarios: rebélase e é despedida. O filme mostra a tensión á que son sometidas as persoas cando viven nun contexto de precariedade continuada. "Estamos sempre ao fío do drama, que é onde se move, seguramente, a maior parte da poboación", afirma o director. "Pero a esperanza reside nesa fenda que abre un cambio de circunstancias laborais e que permite seguir avanzando no proceso de toma de conciencia. No caso da personaxe de Ramona, é unha transformación individual, mais creo que ese cambio repercutirá noutras mulleres e irá plantando a semente dun movemento colectivo que eu percibo como dificilmente parábel. Vivimos nun sistema extremadamente agresivo, hipercapitalista, patriarcal, que ten no centro unha precariedade laboral que afecta todas as esferas da existencia, incluída a emocional, e creo que esa fenda que abre a película é real". O de Ramona é un carácter moi curtido, "pero teño a sensación de que, desde o íntimo vai comezar a construción dunha nova matria menos estéril que a patria actual. Parte dos conflitos constantes e das poucas baixadas de garda que se pode permitir responde a esa imposibilidade de dubidar, de mostrarse temerosa ou feble". Ficción e documento Matria sorprende pola naturalidade con que a cámara observa, impasíbel, a realidade, creando a sensación, nalgúns momentos, de que estamos diante dun documental mais que dunha ficción. "Non distingo demasiado entre ficción e documental. Quero contar unha historia, mais tamén reflectir un estado de cousas: unha forma de entender a vida, de falar, de moverse. Non entendo o traballo sen un labor de documentación previo e de preprodución moi extenso que facilita todo o demais. Para a propia creación da ficción necesito máis rúa e menos escritorio, que o traballo sexa experiencial, se é que existe ese adxectivo. Traballo máis con sensacións que con ideas, busco o coñecemento do mundo a través dos sentidos, aínda que despois, obviamente, hai un labor de racionalización desas sensacións", declara Gago. Dentro dese carácter case documental do filme, sitúase a capacidade do director para lograr que os escenarios que mostra, sen recrearse neles, acaban transformándose nunha extensión das personaxes. "Son lugares que teño moi próximos, que camiñei moito na preprodución e que trasladei a todo o equipo, técnico e artístico, e iso permitíanos integralos dunha maneira moi natural. Eu defino a película como un retrato en movemento, e ese movemento permitíanos transitar por toda unha serie de espazos que van coloreando a película que lle van outorgando un plus de veracidade". María Vázquez: as mulleres reais O mito do matriarcado A película combina un retrato sociolóxico de gran verismo co cuestionamento do mito do matriarcado galego, sinalando lugares comúns que non se corresponden coa realidade das mulleres traballadoras. "Ramona é unha personaxe feminina moi potente, con todas as súas contradicións, e estamos demasiado afeitos a ver as mulleres en posicións máis submisas", declara Gago. "Rompe eses moldes que existen, desde unha visión foránea, sobre a muller galega. Aquí temos un carácter que se rebela contra o que lle sucede. De feito ata pode haber algunha sospeita de exaxeración, pero se non o fixese así, non lles estaría facendo xustiza a estas mulleres traballadoras". A personaxe resultante é forte e árida porque sempre estivo exposta a un contexto moi agresivo, mais pola mesma razón, tamén moi vulnerábel. "De feito posúe unha fortaleza que a penaliza. É unha personaxe incómoda porque é imperfecta: é mala nai, é machista... pero é que iso é indisociábel da súa contorna. Ten moitos grises. No cinema téndese a construír personaxes empáticas, búscase a complicidade do público e, ao final, iso desemboca en deshumanizar as persoas porque todos temos defectos e virtudes. Eses retratos abrancuxados, sobre todo femininos, rematan por crear frustración nas mulleres, que non se ven reflectidas neles porque non logran ese grao de perfección moral. Creo que como creadores, temos unha responsabilidade que temos que asumir e da que ser conscientes." O filme 'Matria' de Álvaro Gago emociona o público de Málaga O achado dun elenco que eleva a veracidade da película O filme de Álvaro Gago xa conseguiu converterse na maior estrea dun filme galego -e en galego- no conxunto do Estado, con sesenta salas de cine proxectando Matria. María Vázquez, nunha interpretación xa unanimemente aclamada, interpreta o papel protagonista, acompañada dun elenco constituído por Soraya Luaces, Susana Sampedro, Santi Prego, Eduardo R. Cunha 'Tatán' e a propia Francisca Iglesias, a muller da que parte a historia de Matria e que xa fora debullada na curta do mesmo título por Gago. O director fixo un grande esforzo para que o elenco comprendese a realidade da que parte o filme, até o punto de levar a vivir á casa da súa familia algúns dos actores, durante algún tempo, para que "absorbesen" o ambiente no que se desenvolve a historia. "Con Santi Prego, por exemplo, que interpreta o personaxe co que resulta menos doado empatizar, o do home de Ramona, estivemos un día enteiro nun bar do Salnés observando como falaban e como se movían os homes que poderían ser como o seu personaxe", relata. María Vázquez tamén pasou unha tempada no Salnés, aínda que como di o director, "María leva a revolución dentro, non foi difícil que entendese o que eu quería dicir". Se cadra, foi Soraya Luaces, no papel da filla de Ramona, unha das grandes revelación da película. "En realidade, foi Eloy Domínguez Serén quen a descubriu na súa película Rompente", conta Gago. "Aí foi onde me convencín de que ela era a que podía darlle a réplica a María, o que non é nada fácil". Tres películas galegas estarán presentes na Berlinale, que comeza esta quinta feira