Con Caderno do Nilo o poeta Cesáreo Sánchez Iglesias constrúe a súa viaxe poética a través da historia, a memoria, a cultura e a procura interior. O escritor conta cunha sólida traxectoria poética que se inicia con Silencios e conversas de Inverno en 1978, e na que se inclúen títulos como A Árvore das sete palabras, Do olvido o río, O rostro da Terra ou O rumor do distante.
-Caderno do Nilo evoca, pola viaxe e a descuberta das raíces culturais, o percorrido polos camiños históricos do noso país de O rumor do distante.
Só é posíbel escribir este libro e entrar con nudez e humildade noutra cultura se un percorreu xa a propia, se ten os alicerces fondamente chantados na propia cultura. Só así se abrirá o camiño para ir tamén á propia soidade. Finalmente, é aí onde conduce toda viaxe, ao centro da propia soidade.
-Na viaxe e no libro, atópase coa inmensa cultura e historia que atesoura o Nilo. Esa é a realidade que quixo reflectir nos seus poemas?
Achegueime, de maneira especial, á natureza humanizada, aos monumentos que volveron ser natureza anónima. As cidades, ao seu xeito, nacen, viven e morren como seres humanos. As marxes do Nilo son un grande patio de viciños e ao mesmo tempo forman parte da sacralidade do territorio. Que o río fose expropiado da súa divindade, que non se lle permita ter crecidas, significa tamén que o propio río volve ser unha natureza derrotada. Por iso permite un diálogo moi humano. Ao tempo, é un ser vivo, con hortas nas súas beiras, no linde do deserto, sen dúbida, o territorio máis fondo de reflexión posíbel. A nosa terra é moi fértil, humanizada, e iso atopámolo nas beiras do Nilo, non no deserto. Alí o concepto de noite e tamén de luz son distintos, producen certo desamparo. No alto Nilo estamos noutro hemisferio, as estrelas xa non son as mesmas que vemos todos os días e o concepto de soidade multiplícase.
-O Nilo é un referente mais, como noutros libros seus, esta é unha viaxe cara o interior?
Diso se trata. Cando estás na túa terra, na túa cultura, todo axuda, nótaste arroupado. Alá a soidade é máis desgarrada. A viaxe é cara ao interior, de maneira máis intensa, porque os elementos nos que nos podemos apoiar son menos. É unha outra forma de nacemento.
-Son as sensacións da propia viaxe as que o conducen á poesía?
Nas primeiras viaxes levaba libros de poemas nos que xa estaba a traballar. Descubrín que a excitación de estar na distancia fai que a mirada e tamén os soños se impoñan. Co paso do tempo fun tendo a necesidade de que as propias viaxes formaran parte do libro. O lugar ao que máis veces viaxei foi Grecia, sen embargo, o libro aínda non naceu. A xeografía do Nilo era máis próxima aínda que culturalmente máis lonxana, como o rumor do distante. Na segunda e terceira viaxe naceron os apuntamentos. Na primeira foi vivir, sentir, enchouparme do que estaba a ver, daqueles episodios lonxe do meu cotiá que me sorprendían. Así foi nacendo a necesidade de compartir e desa urxencia naceu o libro.
-Alí se atopa cunha cultura milenaria, cunha historia longa que reflicte nos seus versos.
Prodúcese a reflexión sobre a historia, a medida do tempo e iso faiche ser máis humilde. Dalgunha maneira atopeime tamén coa nosa propia historia. Os primeiros eremitas da Ribeira Sacra viñeron de Exipto e xa Otero falara deles. A propia Exeria aparece evocada nas soidades da viaxe. Nas miñas viaxes sempre levo o fardel da nosa cultura e esa é a porta de entrada sincera e honesta noutras culturas, nas que peto cun “veño a vervos e eu son isto”. O que me conduciu a escribir o libro foi a desnudez primeira do ser humano que se sinte alí, o deserto, o Nilo navegábel... son os territorios da soidade primeira como ser humano.
-Esa referencia á historia e ás expresións artísticas fan que a súa sexa unha poesía culturalista?
Os alicerces culturais están aí mais non gosto da erudición na poesía, só as referencias necesarias como elementos de humanización, o arredor cultural do propio poema. Gusto que os libros teñan biografía. Vivín a transformación que a viaxe produciu en Flaubert ou Paul Klee e sentinme atraído polo efecto de oriente, do Nilo na súa obra. Levo décadas buscando a Safo polo Mediterráneo e o Exeo, tentando entender como é posíbel que hai dous mil anos nacera unha poesía que semella recén escrita.
-Por que esa experiencia se transforma en poesía e non noutra fórmula de caderno de viaxes?
É a miña forma de comunicarme co mundo, unha forma de coñecemento. Pola poesía podes chegar á alma das cousas, ás capas máis fondas do que ves e sentes. Para min é a maneira de entrar no profundo do ser humano. A comunicación que se establece cos que len dáse nun territorio interior.
-Rio, memoria, silencio... hai conceptos que na súa poesía son recorrentes.
A relación do ser humano coa natureza tamén determina a memoria. A miña poesía procura buscar nas capas máis profundas, tamén como a memoria, como forma de ir ao lugar primeiro. Ao meu ver, as poéticas non son únicas, son a suma de poéticas. Na nosa propia realidade, a historia e a memoria teñen moita relevancia, son determinantes para coñecer o que somos.
