Fernando “O Fermoso”, rei de Portugal e da Galiza
O mes de xuño de 1369, nada máis morrer Pedro I, Fernando ponse en marcha cara a Galiza para ser proclamado rei. A súa coroación é resultado dun acordo entre a casa real portuguesa e a nobreza galega, que apostaba por unha Galiza arredada de Castela, unida a Portugal e ligada aos pobos atlánticos.
A morte de Pedro I levou o partido galego a apostar por Fernando I de Portugal como candidato ao trono. O asasinato de Pedro I en Montiel en 1369 deixou Galiza sen un monarca que representase os seus intereses, como certificou a continuidade da revolución galega.
Segundo sinala Francisco Rodríguez, no seu último libro, Unha etapa estelar e conflitiva do reino de Galiza (a segunda metade do século XIV). Tomo I. A relevancia do reino medieval galego, “se para Europa os anos revolucionarios hai que situalos entre 1371 e 1381, na Galiza o período convulsivo foi maior (entre 1366 e 1475), pasando dunha clara fase de alianza nacional-popular, cuxos ecos chegan a 1386, a outra máis confusa, atomizada e dunha conflitividade social interna”.
Unha revolución nacional-popular
A revolución galega do século XIV exemplificou a aposta das clases dirixentes do país por seguir desenvolvendo as potencialidades do mesmo fronte ao hexemonismo castelán que tentaba anulalas. Non foi a defensa da lexitimidade de Pedro I contra o seu irmán Henrique o elemento central que dinamizou a protesta a partir de 1366 senón o convencemento de que o primeiro representaba os intereses galegos.
A propia continuidade da rebelión galega durante practicamente vinte anos após a morte do monarca é unha proba definitiva sobre as motivacións reais dun movemento que respondeu á vontade de tronzar a dependencia fronte a unha Castela hexemónica na área peninsular que aspiraba a reforzar o seu dominio mediante a conquista doutros reinos.
Un liberador para Galiza
Fernando foi recibido na Galiza como un autentico liberador. A iso contribuíu, a súa lealdade ás orientacións do núcleo galego da súa corte, dirixido por Nuno Freire de Andrade, mestre da poderosa Orde de Cristo e Alvar Pérez de Castro, irmá da raíña Inés e de Fernán, pero sobre todo ao contar co apoio do mesmo grupo social que militaba no partido dos Castro e dos rebeldes galegos exiliados en Portugal.
O monarca portugués só se mantivo na Galiza até finais dese 1369, ao non poder enfrontar a ofensiva de Henrique II, dada a súa inferioridade militar para combater o seu exercito multinacional, onde se significaron as Compañías Brancas, que formaban ao carón do Trastamara.
Un rei chave para Portugal
Fernando I de Portugal e IV da Galiza, popularmente coñecido como 'O Fermoso', foi fillo do rei portugués Pedro I e último monarca da Casa de Borgoña. Nado en Coimbra á volta de 1345 e morto en Lisboa en 1383, o seu Goberno estivo marcado polo contexto da Guerra de 100 anos, o cisma relixioso entre Roma e Aviñón e a debilidade política de Portugal, asediada por unha poderosa Castela aliada a Francia.
Relacións con Inglaterra
Os seus fracasos militares contrastaron coa súa destacada xestión no plano institucional e económica, sentando as bases coa axuda dos aliados galegos para as relacións coas Illas Británicas e potenciando de xeito decidido a actividade comercial.
A orixe da importante mariña lusa atópase no seu reinado, apostando polo seu desenvolvemento como eixo das actividades mercantís. Fundador da famosa Companhia de Naus, a súa morte abriu un proceso de gran conflitividade interna en Portugal, porén o seu sucesor e medio irmán Joao de Avís, non alterou os aspectos esencias da súa política externa e interna.
Un monarca galego até o final
O fracaso militar da tentativa de Fernando situou a loita entre galegos e casteláns nunha nova fase. Á volta de 1372, cunha parte moi importante do territorio galego fóra do control castelán, a oligarquía galega e a familia real inglesa fecharon un acordo para promover ao trono galego o fillo do monarca inglés Eduardo III, Xoán de Gante, Duque de Lancaster. Este novo pretendente, contou con todo apoio do 'Fermoso', que exerceu até o final como un auténtico rei galego.
Fernando I de Portugal e VI da Galiza mantívose fiel aos seus compromisos galegos. Neste sentido, acolleu na súa corte a máis de 500 exiliados que abandonaron Galiza como consecuencia da súa loita contra Castela entre marzo e setembro de 1369, após a morte de Pedro I e o cativerio de Fernán Ruis de Castro, en marzo de 1373, tras a derrota de Porto de Bois (Palas de Rei) e o fracaso do propio Fernando.
Fernán Ruis de Castro
Fernán Ruis de Castro, en palabras do historiador galego Francisco Rodríguez, foi “cabeza da alternativa nacional-popular galega, que apostaba pola unidade de Portugal, en coherencia cunha tradición xa secular, e manter así a hexemonía sobre Castela en calquera proceso de unidade”.