Ucraína: perspectivas para unha saída negociada do conflito

Mentres a guerra avanza sen piedade sobre o terreo e con Bajmut como pano de fondo, parece que o sentido común pola resolución política da "crise ucraína" –unha guerra que azouta desde hai nove anos o leste do país– quedou totalmente substituído pola aposta belicista –e suicida– de Occidente nunha guerra cuxas consecuencias se prevén devastadoras para o vello continente. O discurso da UE, comandada por unha Alemaña pos-Merkel rendida aos intereses de Biden, parece ser o principal escollo cara a unha solución negociada dun conflito que dura case unha década. Así, a "diplomacia Borrell" segue apostando pola guerra aberta na "fronte leste", emulando paradigmas máis propios da Segunda Guerra Mundial, paradigmas que curiosamente chocan coa idea "pacifista" que ten como piar fundamental o proxecto europeísta. Os acordos de Minsk Nesta "traizón" aos principios fundacionais da Unión merece a pena destacar a viraxe da postura alemá tras a saída de Merkel do Executivo. Unha postura que sen dúbida marcou a posición da UE no novo taboleiro de xogo mundial fronte ás tímidas –e ambiguas– críticas da Francia atlantista. Unha Francia que, curiosamente, xunto á Alemaña baixo a tutela Merkel foi artífice dos acordos de Minsk –xunto a Rusia e Ucraína– que como novidade logrou acordar unha folla de ruta para Ucraína, excluíndo da negociación aos mesmísimos Estados Unidos, principais alentadores e promotores da crise. Oito anos despois daquel acordo, a propia chanceler saínte admitía ao semanario Die Zeit (decembro de 2022) que o acordo "soamente serviu para gañar tempo co obxectivo de armar a Ucraína", unhas declaracións que inexplicabelmente pasaron desapercibidas en Occidente. É dicir, e en resumo, Merkel veu afirmar que Minsk representou unha estafa total nun momento onde o exército ucraíno estaba a piques de sufrir unha severa derrota a mans de catro mineiros armados con vellas armas soviéticas. Unha tese que defendeu un amplo sector dos rebeldes de Donetsk e Lugansk que faría que se opuxesen ao acordo de Minsk. Con todo, e baixo o amparo de Rusia, o acordo acabaría asinándose, en contraposición ao interese dos rebeldes. E é que a pesar do relato oficial, Rusia foi sempre o primeiro interesado en manter a estabilidade en Ucraína; así, a situación pre-invasión reflectía un escenario onde un mínimo de vontade das partes desatascase a situación en base a unha fórmula que aínda hoxe podería ter vixencia: federalización do país e neutralidade. Será a xeopolítica e os intereses quen determinen o futuro de Ucraína Na actualidade, cun conflito a grande escala sobre a mesa convertida nun gran taboleiro de xadrez, a solución do mesmo parece terribelmente complicada; quizais os chamamentos á negociación de China e Francia ou o máis recente anuncio do papa Francisco, tras a súa viaxe oficial a Hungría, do estabelecemento "dunha misión que aínda non é pública", proporcionan un indicio de esperanza no camiño cara á paz. Así, na súa visita a Hungría, Francisco pediu "construír a paz" aos "líderes das nacións" e sábese que mantivo reunións co primeiro ministro húngaro Viktor Orban e Grigori Valérievich Alféyev Metropolitano Hilarión, antigo 'ministro de Asuntos Exteriores' do Patriarcado de Moscova. Hungría e Turquía Non é casualidade que sexa Hungría –país ademais cunha importante minoría en Ucraína que veu denunciando a persecución sistemática contra a súa comunidade por parte do goberno saínte do Maidan– e o seu presidente Orban –quen mantén estreitos lazos e acordos comerciais con ambos os países– quen estea disposto a posibilitar un escenario de paz. A cuestión será ver que nivel de lexitimidade outorga a UE a Orban, un socio populista e dereitista que mantén unha postura crítica coa Unión nalgúns ámbitos como a migración ou a política exterior. Unhas desavinzas, dito sexa de paso, máis xeopolíticas que políticas. Do mesmo xeito que Orban, o tamén presidente turco e socio europeo Tayip Erdogan –que case con toda seguridade será reelixido– parece ser sempre un candidato para exercer de anfitrión dun proceso que tivo xa a súa primeira parte en terras turcas e é que, do mesmo xeito que Orban, Ankara mantén excelentes relacións tanto con Kíiv –con Turquía como importante provedor de armas– e con Rusia –a pesar de axendas contrapostas no norte de África ou o Karabaj– con quen mantén boas relacións en temas xeoestratéxicos claves. A fin de contas, será a xeopolítica e os intereses quen determinen o futuro, a paz e a prosperidade de Ucraína.