Marta Lado: instinto en acción

—A primeira pregunta é obrigada, que significa recibir o Premio María Casares á Mellor Actriz Protagonista? É un punto máis nese poder dicir que son actriz. Xa tiña un Premio María Casares á Mellor Actriz de Reparto por Servidor de dous amos pero este implica que xa fixeches un protagonista co peso suficiente para estar nomeada, implica recibir o cariño da profesión. De todas as formas, despois de ver o traballo de actrices como Shyela Fariña e Rebeca Montero, compartir este momento con elas para min foi o máis emocionante. —Tal e como indicou durante a gala, asumir a personaxe de Helena foi un "peixe grande". Cales foron os desafíos á hora de abordar a heroína de Unha inimiga do pobo? Sentín unha gran responsabilidade porque eu son a que menos tempo leva en Talía, á que menos coñecen e a que menos coñece aos demais. No que respecta ao traballo interpretativo, eu sempre intento, aínda que sexan personaxes moi histriónicas, atopar os puntos que as conectan comigo. O feito de que Helena estivese embarazada axudou á hora de entender a súa loita por quedar e por conseguir que o sitio no que decide vivir siga sendo un sitio seguro. Pero tamén o feito de que estivese embarazada axudoume moito a levalo ao plano físico, mesmo permitindo lembrar os estados emocionais polos que pasara durante o meu embarazo. Despois, tratouse de escoitar todo que che dan os compañeiros e na confianza do director, Tito Asorey, con quen xa traballara en varias substitucións tanto en Perplexo como en Fariña pero con quen non estivera nun proceso desde o inicio. Para min esa mirada externa de dirección é fundamental, sen ela cústame moito construír as personaxes. —En comparación co texto orixinal, a protagonista opta por unha acción radical. Nese construír a Helena, lembro que na primeira lectura do equipo existían algunhas dúbidas sobre a dificultade de entender a decisión final de Helena como a dunha persoa lúcida ou como unha tola. Como foi disipando esa ambigüidade? Eu voume convencendo máis con cada función. Ao principio creo que a xulgaba moito desde fóra. Ata que chegou o encontro co público non acabei de montar a personaxe. Coa comprensión do estado do quinto acto no que todo o mundo está contra ela, que foi o que mais me custou. Falabamos dun estado de devastación, de guerra, post-apocalipse e custábame coller o bidón de gasolina. E chegamos a unha clave importante: como contarllo a un neno. Eu pensaba, se en Fisterra houbera radioactividade nos peixes, que podo facer? Non quero que a xente quede sen os recursos pero tampouco quero que ninguén enferme por iso. Ás veces as decisións son así de simples. E aquí estaba clara: non se pode priorizar os cartos sobre a saúde. —O feito de que a personaxe principal da obra sexa unha muller embarazada tamén fai visible a importancia da diversidade dos corpos e das personaxes protagonistas no teatro. Nota que hai cada vez unha maior representatividade das mulleres en escena? Eu creo que hai intención e se é posible atopar unha subvención, creo que hai máis intención aínda, pero aínda non cambiamos o chip. Eu mesma teño que facer o exercicio de non pensar en primeiro lugar en personaxes masculinas e pensar en que tipo de persoa, que tipo de enerxía, que funcións dentro da trama pode ter esa figura que estou creando. Entón creo que si hai intención pero aínda falta. —No documental a Memoria do teatro galego na transición a actriz Rosa Álvarez fala desta desigualdade e de como pedía que escribisen textos para mulleres porque estaba cansada de facer de home. A min pásame isto co grupo de teatro de Fisterra para o que ou escribo eu ou fago unha dramaturxia. É un grupo de 15 mulleres e un home. Ao principio, a cuestión era como adaptar. Cambiar o xénero non me gustaba pero era unha opción. O que prefería era buscar personaxes femininos e dinme conta de que pasei a miña vida rodeada de mulleres e do que máis sei é de historias de mulleres. Supoño que algo cambiou, comecei a enfocar onde tiña que enfocar, e comezamos a traballar a partir das súas historias. Foi un proceso longo que comezou antes da pandemia no que eu lles pedía fotos, cartas, obxectos, estímulos e logo escribían e improvisaban a partir deles. Estou moi orgullosa dese proceso porque quedaron cousas moi bonitas coas que elas se identificaban, historias de Fisterra coas que se identifica tamén quen vén a ver. —Antes falabamos dunha protagonista, embarazada pero tamén unha científica, acurralada por un sistema mediático, político e empresarial representado por homes. Sería máis difícil calala se fose un home? Creo que habería menos vontade de calala. No orixinal si que calan o protagonista tamén pero porque ten un punto hippie, demasiado idealista. Pero o certo é que se escoita máis os homes. Incluso o ton de voz afecta nesta intención porque cando falas moi agudo molestas máis. Os espectadores homes creo que non son conscientes de que ela se está enfrontando aos homes, pero as mulleres si, porque desde a primeira función téñenme chegado comentarios de mulleres que se sentían moi identificadas comigo. Trátannos de tolas, de histéricas... E seguimos aí. Creo que se a protagonista fose un home habería menos vontade de calalo e as armas serían diferentes porque ás mulleres é fácil desestabilizalas con isto. —Un inimigo do pobo foi escrita hai case 150 anos por Henrik Ibsen e a súa reflexión sobre as prioridades, a manipulación informativa e a democracia seguen a ter vixencia. Cal é a función que ten o teatro ou facer un espectáculo como Unha inimiga do pobo? Hai un momento da peza que foi un pouco polémico entre nós. Trátase do momento do estudio de radio no que ademais dos discursos de cada participante se van intercalando as reaccións nun chat. A proposta foi polémica ao principio porque parecía que sería confuso para a recepción pero a medida que pasan as funcións comprobei que era clave. Nalgunha función non foi posible lanzar os audiovisuais e aínda que a escena segue funcionando é moi importante porque a maioría das persoas está vendo e rindo coas mensaxes e as ocorrencias. Pero chega un momento no que deixan as mensaxes e entran no discurso de Helena e si que se recoñecen o ataque e o que está pasando. Nese sentido, si que pode supoñer un pequeno cambio. Non sei se ese cambio se mantén e pode actuar unha vez saes do teatro pero para min é importante que suceda. A min pasoume con Ferreras, cando caeume un velo de inocencia que me levou a deixar de ver a tele e tiven un tempo de preguntar: e agora, onde me informo? Hai pouco escoitei a Fernando Ónega dicindo: "Eso no era cierto pero como podíamos saberlo?" E eu pensei: iso non é o que fan os xornalistas? Non teñen que contrastar información e dar información fiable? Se non me podo fiar do seu traballo, en quen confío? Non poder confiar é o máis triste. —Curiosamente, dise que o teatro é unha mentira que revela verdades. Cal é a función do teatro hoxe? No fondo creo que é o que intentan facer as redes: focalizar, resumir e dar unha ilustración. Busca situarte, darche un contexto, concentralo de maneira que poidas entender o básico e que consiga moverte algo. Non me parece pouco. —Leva en Talía desde 2017 con proxectos como Ubú rei ou Servidor de dous amos e co traballo incansable que a compañía fai por todo o país a través de exhibición de espectáculos e de formación. Que significa a existencia de Talía para o teatro galego? Agora mesmo Talía Teatro é unha institución. Creo que aínda que Artur Trillo podería estar máis cómodo con producións máis pequenas e de éxito como Bicos con lingua ou A parábola do angazo, procura traballar con outros directores, con elencos grandes e incorporar no equipo persoas coas que non traballara antes. Por outra parte, Talía leva moitos grupos de formación nos que a xente se mantén durante moitos anos. Son elementos que axudan a construír público e sistema. —Pensando nese traballo inxente do que falaba Artur Trillo como director de Talía durante o seu discurso á hora de recoller o Premio a Mellor Espectáculo nos Premios María Casares por Unha inimiga do pobo, cales son os retos da programación en Galicia? Tería que haber unha maneira de estar máis dun día nun espazo. O necesario sería concentrar as funcións, poder estar varios días no mesmo lugar e non alongar o cartel no tempo. Hai obras que si o permiten pero se entre unha función e outra tes tres meses é imposible que o espectáculo medre. Xa o notamos o día no que temos tres funcións seguidas. Eu, por exemplo, na terceira estou máis relaxada e máis confiada. E logo está a cuestión dos espazos porque a noción de ter camaríns non está moi integrado na mentalidade xeral do teatro galego e ademais sempre hai cuestións técnicas que reducen a mobilidade e a comodidade dos actores e que, sen dúbida, afectan a como percibimos a profesión. Logo, tamén hai que dicilo, están os contrastes de sitios magníficos en lugares inesperados. E non podo deixar de dicir que a Fisterra aínda non foi a Inimiga, así que Marta Lado ten unha reivindicación e é que queremos unha casa da cultura en Fisterra. —Freelance ou compañía estable? Os creadores sempre queremos experimentar pero o certo é que estou moi feliz traballando en Talía. Con todo, ao final hai que combinar mais non só como freelance en teatro, tamén en audiovisual ou para escribir. —Vostede entrou a substituír na segunda volta de Fariña, un espectáculo de Ainé que percorreu todo o Estado e volveu a Galicia con éxito de público. Este tipo de experiencias confirman que hai un público necesitando un menú moi variado. Como se consegue que o público vaia ao teatro e queira volver? Creo que ese poder de atracción ten que ver coa capacidade de financiamento. Fariña, como obra, é un espectáculo brutal e se dis Fariña ti xa sabes de que estás falando. Vivimos na sociedade do marketing e ese poder estaba aí e a capacidade de financiamento de Ainé é brutal. No caso das compañías máis pequenas isto é máis complicado por iso penso que o de Unha inimiga do pobo é un fito porque aínda que é un clásico, a priori, o público xeral non sabe que é o que vai ver. Mais o certo é que está enchendo. Penso que hai vontade de ir ao teatro, de reunirse e de ver historias que é o que facemos todos os días. Que facemos nas redes diariamente ademais dese exercicio egocéntrico? Pois ver historias: sexan stories, memes... cando nos decatamos de que esas historias contadas en directo son un plus, xa é total. E logo está a presenza que o teatro ten nos medios. Queixámonos de que os Premios de Teatro María Casares non saen pola televisión pero é que cando se emitían saían en diferido. Se a televisión pública se implicase desde hai tempo co teatro galego e o promocionase, posiblemente estaríamos falando doutra realidade. —Sicixia, Vilamor, Ons, Malencolía, As bestas... son algúns dos títulos destacados nos que ten participado e nos que podemos comprobar o amplo abano de rexistros que manexa. Como se define Marta Lado como actriz? Alumna de todo e mestra de nada, así son eu. Creo que son versátil pero sobre todo gústame aprender, en xeral. O certo é que o que me gusta en todos os campos é crear e contar historias. Como profesora-directora, unha das cousas que máis me gustan son os momentos nos que o grupo está creando e xorden as cousas máis inesperadas. Unha das cousas que máis me marabilla é encontrar a forma de facer para cada cousa, a súa singularidade. Cando entendes e sabes as normas xogar é fascinante. Ás veces, é frustrante porque ao estar sempre atendendo a diferentes cousas non teño seguro un único camiño pero é coa intuición co que máis traballo. Diría que o que máis teño é intuición. Esa é a miña base. —Como é o diálogo da súa experiencia do teatro co audiovisual e viceversa? Como se nutren mutuamente eses dous territorios? Para interpretar, para aprender e entender as túas ferramentas, para min a clave está no teatro. Aí é onde estás viva continuamente, onde o personaxe pode desenvolverse e medrar durante un tempo. No audiovisual non hai tempo para percorrer esa personaxe e hai que axustarse aos elementos técnicos por iso paréceme máis complicado facelo ao revés. Hai pouco gravamos Unha inimiga do pobo para a televisión e tiñamos esa discusión de se era para tele ou para teatro. Obviamente, para min era teatro. Trátase dun proxecto bonito no que se explica a peza e logo é posible ver o espectáculo. Espero que saia nun horario no que a xente o poida ver e que estea promocionado como é debido. —Falamos do recoñecemento como actriz pero tamén ten un premio María Casares ao mellor texto orixinal xunto a Araceli Gonda, Artur Trillo, José Prieto, Diego Rey e Séchu Sende por A parábola do angazo e o III Premio Fina Casalderrey por A pita xefa. Como xorde este proxecto de literatura infantil? Diría que xorde de querer aprender novas cousas e aprender novas normas. Xorde na pandemia no que, cunha nena de nove meses, tiña a posibilidade de estar na casa e facer cursos para a escrita infantil. Inicialmente fíxeno para escoller contos infantís para mostrarllos a ela pero despois pensei que podía escribir. A miña vida neste momento móvese por que exemplo lle estou dando á miña filla. Como para a Helena de Unha inimiga do pobo, unha das ancoraxes é que é básico facer un mundo mellor e tomar as decisións que, en aparencia, non son as mellores para todo o mundo. —Neste 2024, o Centro Dramático Galego cumpre 40 anos de historia e a Escola Superior de Arte Dramática de Galicia na que se formou chegará aos 20 anos en 2025. Consegue solicitar un desexo de futuro para as dúas institucións? O meu desexo sería que medren as dúas todo o posible. No caso do Centro Dramático Galegogustaríame que o tivésemos máis presente no día a día todas as compañías e todo o público. Vexo que hai certa resistencia e, por algunha razón, que non acaba de chegar. Entón, desexaría que producira máis e estivera máis presente na vida cultural de Galicia. E coa ESAD desvinculeime ao rematar pero o que si vexo é que saen dela novas compañías e iso significa máis público e máis creatividade. Talvez estaría ben que non estivese só en Vigo e que, dalgún xeito, estivese presente en máis espazos. Para todo, a clave é esa: sempre medrar.