Laura Lamontagne: renovar a tradición

Sendo moi nova, Laura Iglesias (Lugo, 1993) tomou prestado o nome do seu cantautor favorito para converterse en Laura LaMontagne e comezar a súa propia andaina creativa. Hoxe é unha das artistas emerxentes máis relevantes do país. A mestura de melodías, versos e imaxe, a combinación de diferentes linguas e estilos e a conxunción de pasado e presente constitúen a base da súa proposta musical. Conversamos con ela sobre as súas experiencias e os seus proxectos e descubrimos un espírito inquieto disposto a renovar o panorama musical galego. —Comecemos desde a xénese. É unha artista que se compón de múltiples facetas: cantante, compositora, poeta, actriz ocasional e, segundo definición propia, "amateur do audiovisual". En que momento decide emprender o seu camiño creativo? A verdade é que xa de nena andaba curioseando con diferentes disciplinas a nivel caseiro, aínda que, sen dúbida, a música foi o que máis me chamou desde sempre. A miña primeira actuación con público foi no salón de actos do meu instituto, en Lugo. Tiña unha profesora de música, Belén, que organizaba tamén o coro, e propúxenlle interpretar unha canción no festival de final de curso. Para min foi como unha revelación, o momento primeiro que me demostrou que podía facelo. Máis tarde, xa cun pouco máis de mundo e sabendo o que quería –aínda que nunca se chega a saber de todo–, comecei a participar nos recitais de poesía que se organizaban en Compostela, como os de Caldeirería 26 e Serpes na Cachola, e a ver a posibilidade de tocar e expresarme musicalmente nos ambientes dos bares, onde sempre había unha guitarra nun recanto e alguén que animaba a arrincarse a cantar. Foi unha época de aventura continua na que cadramos varias persoas que estamos agora a desenvolver proxectos persoais. A partir de aí, simplemente todo aconteceu. —Desde maio de 2019 desenvolve un proxecto musical, xunto co DJ e produtor compostelán PicoAmperio, cuxo eixo principal son as cantigas medievais galaico-portuguesas. En que consiste a súa proposta? Nós mesturamos a música que máis nos influíu na nosa vida –pop, hip hop e música feita por ordenador, basicamente– coa tradición literaria galaico-portuguesa das cantigas de amigo. Isto xorde a raíz dun traballo meu do ano anterior que consistía nunha serie de concertos que conxugaban música, poesía e audiovisual. Pouco a pouco, o repertorio foi medrando e, cando chegou Pedro [refírese a Pedro Cuntín, alias PicoAmperio] á miña vida, comezamos a desenvolver máis as cantigas e a darlles unha volta para que todo soase moitísimo mellor. —Interpretan "Ondas do Mar de Vigo" e "Banharemonos nas Ondas", de Martín Códax, e "Bailemos nós ja todas tres", de Airas Nunes. Hai algún motivo detrás da escolla destas cantigas? A cantiga "Ondas do Mar de Vigo" lévame de novo a falar do instituto, onde estudabamos a lírica medieval e onde eu quedei prendida da sonoridade desta cantiga, que acudía á miña mente de maneira recorrente. Era unha melodía que sempre estaba aí e, dalgún modo, penso que estabamos un pouco predestinadas a atoparnos. En 2018 comecei a traballar en serio para facerlle unha base. Pensaba que, se ben eu non son música e non toco instrumentos medievais, podía darlle forma coas ferramentas que teño: a miña voz, as miñas maquiniñas e un teclado sinxelo con diferentes sons. Esta canción foi, pois, o inicio de todo. Pola súa parte, "Banharemonos nas Ondas" é en realidade unha canción composta por dúas das cantigas de Martín Códax recollidas no Pergamiño Vindel: a número cinco ("Quantas sabedes amar amigo") e a número seis ("En o sagrad’ e Vigo"). A idea de unilas naceu cando estaba a ler o libro Ondas do mar de Vigo: erotismo e conciencia mítica nas cantigas de amigo, de Luz Pozo Garza, no cal se reproducen as sete cantigas de Códax. Durante a lectura comecei a reflexionar sobre cal podería ser a miña conclusión a respecto da cantiga número cinco. Entón pasei a páxina, lin a número seis e vin claro que a conclusión era esa, que non precisaba máis. Todo foi xurdindo de maneira natural, froito da miña curiosidade. En relación á cantiga de Airas Nunes, que nós renomeamos como "Avelaneiras Frolidash", cada vez que a canto imaxino unha morea de pensamentos positivos arredor da sexualidade feminina, vista como algo que florece e pode levar a bo fin. Non é común atopar este tipo de ideas nunha cantiga. A letra desta canción convida un grupo de mulleres a bailar debaixo dunha avelaneira que para min simboliza o abrigo do feminismo ou feminismos, o baile baixo o paraugas da loita en común. Ademais, hai un verso que di "se amig' amar, so aquestas avelaneiras frolidas verrá bailar", que eu interpreto como un canto á renovación da figura do amigo, da persoa do xénero masculino, que debe ser quen veña a nós, quen se achegue até aquí sen que teñamos que ir buscalo a rastro para que lea algún libro sobre feminismo [risas]. —No seu repertorio figura tamén unha canción popular portuguesa, "Senhora do Almortão". Como chegou a ela? En realidade, ela chegou a min. Ensinouma unha amiga miña, Olalla Losada. Ela coñecíaa, como case todo o mundo, pola versión de Zeca Afonso. Olalla e máis eu tocabámola en varios grupos que tiñamos e sempre faciamos voces, de maneira que, nun momento dado, púxenme a investigar coa miña Loop RC-30 –unha maquiniña para facer bucles, a miña compañeira– , e saíu unha cousa xeitosa e quedou gravada. Antes interpretábaa precedida dun poema en castelán que eu mesma escribira coa intención de darlle forza a esta canción portuguesa que viña despois. Hai cancións que quedan nunha caixa porque as tocabas cun grupo e logo xa non as podes tocar, pertencen a outra época da vida, pero hai outras que saen das súas propias caixas e din "acompáñame un pouco máis", e por iso continúo a tocalas á miña maneira. E a xente que mas ensinou, neste caso a miña amiga Olalla, tamén está contenta co resultado, así que podo dicir que teño o visto bo en todos os sentidos [risas]. Ás veces parece que a tradición das cantigas non é tan allea fóra de aquí, pois a xente coñece as cantigas e identifícaas cando as oe. Eu non sabía que a lírica galaico-portuguesa medieval tivese tanta sona" —Ademais das cantigas medievais e das cancións populares, musican outros poemas de Rosalía de Castro ou de Fernando Pessoa. Como pensan que contribúen proxectos como o seu a divulgar a cultura e a tradición ante o gran público? Eu espero que cheguen a moita xente, especialmente ás persoas que están a estudar o tema da lírica medieval galaico-portuguesa no instituto. Eu penso moito nesas idades nas que a personalidade se está a formar. É un momento crucial e, se tes a man unha referencia que dea valor ao que estás a aprender e iso serve para que simplemente non che dea horror memorizalo, pois resulta máis fácil facer o que tes que facer e tirar para adiante. Por outro lado, creo que estes proxectos suscitan certa curiosidade entre a xente nova, o cal pode chegar a inspirala. Este proxecto, se serve para prender unha faísca ou xerar algún tipo de reacción, xa serve para algo. E, en calquera caso, espero que sexa útil para reivindicar a tradición e o valor literario polo momento en que foron creadas. —Porén, no proxecto Laura LaMontagne &amp; PicoAmperio tamén hai lugar para os temas propios, como "Yemba" ou "Atalaia". Como compositora, onde busca a inspiración para crear as súas cancións? A inspiración para compor este tipo de letras atópoa principalmente na experiencia vital, no que vexo por aí. "Yemba" é un tema un pouco macarra que fala desa manía patriarcal de invasión absoluta dos espazos e das palabras sen respectar os (as) demais. É unha canción escrita en inglés por influencias persoais e tamén polas oportunidades que me dá esa lingua á hora de compoñer, pois permíteme xogar coa mensaxe, encriptala e non mostrala de maneira explícita. Gústame expresarme nas letras dunha maneira un pouco ambigua e mesmo abstracta. Ademais, a lingua inglesa permíteme experimentar coa fonética, pois cando compoño adoito cantaruxar sílabas sen significado e, ao darlles forma, lévanme á sonoridade onomatopeica e monosilábica do inglés. En "Atalaia" tamén utilizo o inglés para unha ponte que combina cun retrouso en galego, simplemente porque xurdiu así. —Polo que explica, a mestura de diferentes linguas e o aproveitamento da sonoridade de cada unha delas é unha constante na súa música. Si, para min ten moita importancia porque sempre fun unha persoa con interese nas linguas. Comecei polo inglés, como lingua estranxeira por excelencia, pero axiña me puxen a investigar outras linguas e até estudei un pouquiño de ruso e o alfabeto árabe. Non son experta –quen me dera!–, pero teño curiosidade por aprender, reforzada tamén polas oportunidades que tiven de viaxar ao estranxeiro. Por outro lado, sempre admirei aquelas cantantes de ópera que cantaban á perfección en linguas que non eran as delas, e iso inspiroume para intentalo eu tamén. E ademais, ben pensado, paréceme un proceso lóxico, pois cando medras escoitando diversas linguas e diversas músicas, como non as vas xuntar? Por iso nos meus proxectos hai sempre mestura. —Até aquí falamos de música e de poesía, pero tamén desenvolveu unha faceta de actriz que a levou a participar en diferentes proxectos audiovisuais, entre os que destaca a longametraxe A Estación Violenta (2017), opera prima de Anxos Fazáns. Foi unha experiencia xenial traballar n’A Estación Violenta. Ao principio resultoume difícil e raro porque, mesmo despois de pasar os castings, pensaba: "todo vai ben, pero eu non son actriz, sábeno, verdade?" [risas]. Despois, no momento de pórme diante da cámara e traballar as escenas, sentinme moi a gusto. Creo que era esa naturalidade o que a directora buscaba na personaxe que eu tiña, que era un papel pequeniño. E penso que se me deu bastante ben precisamente porque era moi aberto, tiña liberdade para ser eu mesma á vez que interpretaba, algo que facilitou moito o meu traballo ao non ter experiencia previa. De feito, este proxecto deume a oportunidade de aprender moito dos actores e actrices coas que traballei, como Xosé Barato ou Nerea Barros. E, ademais de participar nesta longametraxe, tamén traballei nalgunhas curtas experimentais a nivel amateur nas que non só actuei, senón que tamén contribuín con música e poesía. —No entanto, a súa relación co audiovisual non se limitou só a estas experiencias no eido da actuación, senón que integra a imaxe como parte dos seus proxectos. Como utiliza a compoñente audiovisual nos seus concertos? Na utilización de imaxes nos proxecto musicais houbo dous momentos para min. O primeiro momento tivo que ver cun ciclo de concertos que titulei A elexía da Horta (2018), no que falaba do veganismo desde un punto de vista didáctico e utilizaba as imaxes cunha intención moi clara: mostrar a realidade de sufrimento animal que ninguén quere ver. Tamén as mensaxes que utilizaba eran moi directas, utilizaba as palabras como coitelos. Despois dun tempo, pasei esta páxina e deixei atrás ese tipo de espectáculos. Na miña vida persoal sigo a ser vegana, pero decidín gardar o traballo musical para o goce absoluto e non para o cabreo vital. Instaleime no mundo das ideas e centreime na poesía, nas imaxes que quería mostrar da miña vida diaria e no que quería dicir aos humanos desde a narrativa humana, cunha intención máis abstracta e expresiva. Inaugurei esta segunda etapa nunha actuación en maio de 2019 na Casa do Saber de Lugo e logo todo foi evolucionando: continuei experimentando con programas e ferramentas novas, investigando como se fan estas cousas e aprendendo moito. De feito, no meu próximo concerto –na inauguración do festival PlayDoc de Tui– tamén proxectarei imaxes. Pouco a pouco vou atopándome na creación audiovisual, un campo aínda por explorar para min, pero que considero precioso porque une a narración, a poesía, a imaxe, a música... Todo o que a min me chama a atención está no audiovisual. —No ano que levan a traballar xuntos, Laura LaMontagne &amp; PicoAmperio non deixaron de colleitar éxitos e non pararon de percorrer escenarios mesmo durante un verán tan atípico coma este. Que plans teñen para un futuro próximo? Continuar a traballar e investigar coa música. Temos a idea de plasmar o que estivemos a facer este ano nun disco, pero as circunstancias non favoreceron esa parte do noso proxecto, xa que había que reactivarse, saír e facer concertos, o que nos impediu centrarnos na parte do estudio. O inverno preséntase un pouco máis parado, así que intentaremos traballar niso. En canto ao pasado verán, tivemos moitísima sorte coas nosas actuacións. Estivemos no edificio histórico da Universidade de Oviedo, que foi espectacular, e tamén en Pontevedra, en Redondela, no Grove e en moitos sitios máis. Foron concertos pequeniños, pero puidemos facelos. Sentímonos moi a gusto e vimos que se está a traballar moi duro. No mundo da cultura, toda a xente está moi concienciada e en todos os eventos nos que participei vin como todo estaba ben organizado e se respectaban as actuais normas contra a Covid-19. Espero que todos os concertos que estean planificados poidan saír adiante, aínda que sexa en formato reducido, porque os e as profesionais están a esforzarse moito. —Comenta que este verán levaron a súa música a terras asturianas, pero no último ano tamén pisaron outros escenarios fóra da Galiza, como Catalunya ou Andalucía. Como recibe as cantigas galaico-portuguesas ese público ao que a nosa tradición pode resultar máis descoñecida? A acollida que nos deron foi impresionante e ás veces parece que esta tradición non é tan allea fóra de aquí, pois a xente coñece as cantigas e identifícaas cando as oe. Eu non sabía que a lírica galaico-portuguesa medieval tivese tanta sona, pero si, e á xente gústalle. Ademais, as persoas que antes ignoraban o contido das letras ou a súa orixe, escóitannos e decátanse da valía actual que teñen. Así que, tanto a xente que coñecía previamente as cantigas como as persoas que as descobren por primeira vez, reciben moi ben o noso proxecto. Cando fas este tipo de cousas, ao principio nunca sabes como vai acoller a xente as túas ideas e estrañezas, pero agora vexo que estamos a recibir moitísimo apoio e iso para min é esencial, pois sen a xente que nos escoita e o aprecia, que faría eu? Nada. Cantaría soa.