Baiuca: "Cantar en galego xa é reivindicar, pero non cómpre dicilo na letra"

Ten unha axenda moi completa no Tour 2022. Está sendo un dos músicos galegos máis escoitados en internet… O Alejandro que se tapaba cunha máscara esperaba isto? O da máscara foi nas primeiras fotos. Eu estaba a ver que pasaba: non sabía se o que facía ía gustar. Cando me sentín cómodo xa me descubrín. Polo demais, en realidade fun medrando ano a ano. Foi unha progresión continua: cada ano máis concertos, xiras de maior repercusión… Agora estou moi tranquilo. Son moi consciente do que fago e do que pode pasar. O que me gustaría é que o meu proxecto sexa sostíbel, que non sexa un boom dun ano. Seguir facendo música cando me apeteza e ter un público fiel que tire por máis público. Embruxo Reworks, que vén de saír, son remixes e versións dalgúns temas do seu disco anterior, Embruxo. Por que a necesidade de ter versións dos propios temas? O meu proxecto ten unha parte electrónica moi importante que emprega elementos da música tradicional galega. Para min era importante ter remixes doutros produtores para que a miña música soase máis a música de baile de club. A súa música é bailábel sempre. É verdade que o ritmo é moi importante para min. Cando compoño imaxino que a xente vai escoitar a miña música nunha pista de baile. Pero o emprego das voces e da percusión non leva tanto á música que escoitariamos nun club ás catro da mañá. A temática de Embruxo é o mundo das meigas. Non parece fácil tratalo, e cara a fóra sobre todo, non reproducindo o tópico, senón indo ao histórico e antropolóxico: as curandeiras, etc. Que lle interesa a vostede en concreto? Pois ese para min é o reto principal. Dar unha versión dese mundo espiritual e máxico galego desde Baiuca, afastar os clixés que temos interiorizados. Non sei se o consigo ou non. Pero eu tento ir máis alá, dar o meu punto de vista. Creo que, nese aspecto, o deseño de Adrián Canoura axuda moito. Tratamos de integrar elementos diferentes, como por exemplo os petróglifos. Porque sobre un lugar pagán a Igrexa ergue un lugar cristián. E hai elementos que perduraron, coma estes, que nos conectan coas estruturas antropolóxicas das que partimos. A bruxaría era, basicamente, a represión das mulleres. Si, e é algo que estou contando nas entrevistas. Por exemplo a historia de María Soliña, acusada de bruxaría para poder facerse coas súas propiedades. Eu non quedo con esas representacións que se coñecen fóra, senón que trato de realizar a miña achega. Hai diferenzas importantes no son de Solpor e de Embruxo. Que buscaba mudar? Solpor está feito a través do traballo con samplers, que me apaixona. Pero non me refiro ao uso dunha libraría de sons xa preparados. A base do meu son é sempre analóxica: uso máquinas analóxicas e non dixitais. Co sampler podo traballar por exemplo con discos antigos, con gravacións descoñecidas, con esa textura tan especial que teñen, a xeito de reciclaxe. En Embruxo hai algo de samplers pero a idea neste disco xa era gravar percusións e voces, o cal leva a outra sonoridade. Ao gravar desde cero consegues outro tipo de son. Non se trata de repetir o tema que triunfou. Porque o segundo sempre vai ser peor. Hai que facer algo distinto. Mestura electrónica con elementos da música tradicional. Pero en realidade hai moitos estilos na súa música: pop ou indie electrónico, techno que parece por veces doutro tempo, psicodelia, funk... Mesmo ás veces parece música de videoxogos ou de cine. Crea atmosferas moi diferentes. É o que quere? O que tento é non repetirme, facer cousas distintas. Quero facer unha música que sexa recoñecíbel como Baiuca pero que recolla influencias e amose estilos diferentes, si. Ao introducir elementos novos acaban saíndo resultados diferentes. Non se trata de repetir o tema que triunfou. Porque o segundo sempre vai ser peor. Hai que facer algo distinto. A introdución da percusión tivo que ver co encontro con Xosé Lois Romero e con Aliboria, supoño. Como foi? Desde o principio, cando comecei a tocar, quería poder xirar só e ao mesmo tempo poder ir engadindo elementos. Foi unha sorte descubrir a música de Xosé Lois e que el e eu conectaramos tan ben. A partir de coñecelo a el, de moitas charlas, acabou saíndo o tema das voces. El propúxome a Andrea e Alejandra Montero, de Aliboria, que ademais teñen outro proxecto coa súa irmá María e a súa curmá Mariana, chamado Lilaina. A relación que temos vai máis alá do musical. En xira todo o mundo comenta que se nota a conexión que temos. Cando saquei Misturas traballei con pistas de Aliboria. Despois xa traballei con elas directamente, con Lilaina, en Embruxo. Vén de sacar un single con Carlos Núñez, Solstício. Vostede tocou a gaita, non si? Si, eu tocaba a gaita. Pero nun momento determinado abandonei todo o que facía: os instrumentos, o deporte… Ao empezar na Universidade tiña outras inquietudes. Pero mantiven a ansia de volver á música tradicional e á miña vida pasada. Comecei, así, cando vivía en Madrid. Levei toda a discografía dos meus pais e empecei a samplear e a mercar máquinas electrónicas… O encontro con Carlos Núñez foi un soño. Era, como gaiteiro, un dos meus ídolos de pequeno. Poder coñecelo, e desta maneira, porque me chamou para colaborar nun disco seu, foi un soño. E penso que foi un acerto que sexa un single. A xente da miña xeración escoita música moi diversa, de distintas partes do mundo e de moi diferentes estilos. Eu o que procuro é que nos meus proxectos se manteña unha esencia que é a galega, introducindo ademais elementos doutras culturas A súa música é internacional, con raíces galegas ben ancoradas. Nese sentido, segue unha tradición que vén xa desde a emigración… No seu traballo hai músicas do norte da Península (galega, asturiana), do sur da Península (andaluza), de África (nas percusións), de Latinoamérica… É nese sentido, tamén, unha viaxe. Son un pouco os distintos estilos que vas incorporando. E iso tamén é un tema xeracional. A xente da miña xeración escoita música moi diversa, de distintas partes do mundo e de moi diferentes estilos. Eu o que procuro é que nos meus proxectos se manteña unha esencia que é a galega, introducindo ademais elementos doutras culturas que encaixen co que fago. Por exemplo, Embruxo eu quería que fose moi tribal, pero sen perder a identidade galega. A min gústame que haxa elementos que se integren na esencia do meu proxecto. En Morriña, por exemplo, hai palmas flamencas, nunha produción moi galega. Gústame estabelecer relacións con músicas próximas, caso de Rodrigo Cuevas ou de Adélia, inspirada en Adélia Garcia, unha cantante do norte de Portugal. Andalucía non queda tan perto pero as nosas músicas teñen máis elementos en común do que podemos imaxinar. En Caravel teño unha percusión galega, a Nita, palmas e unha letra de Rosalía de Castro. A música que eu fago non vai facer que a música tradicional cambie, pero hai certas cousas que van evolucionando. Cando se fala de actualizar a música galega como se esa actualización fose unha novidade recente, non se está a perder moita historia da música galega? Quizais a novidade resida máis ben na conexión masiva coa xente nova a través de internet. Eu penso que si actualizamos no sentido de que cada xeración vai achegando cousas diferentes. Os instrumentos, por exemplo, evolucionan. Xosé Lois está xirando cun charrasco que lle pediu ao artesán que modificase para facelo facilmente portátil. É unha innovación de hai pouco tempo, coma a do pandeiro que se pode afinar no momento. A música que eu fago non vai facer que a música tradicional cambie, pero hai certas cousas que van evolucionando. E habería que preguntarse se é tan necesario empregar elementos doutras tradicións musicais. Por que ao final, por que non facer música de influencia americana ou doutras partes do mundo, pop ou rock por exemplo, tamén cos nosos instrumentos?. Iso para min é identidade no sentido de entender que es de aquí e que desde aquí estabeleces unha relación coas músicas doutros lugares. As súas letras non adoitan ser políticas. Comparte con Boyanka Kostova a idea de que non cómpre dar mitins para reivindicar, na práctica, cousas importantes? É que a reivindicación non ten por que ser explícita. Ti podes ser reivindicativo simplemente co que estás facendo. O simple feito de cantar en galego xa é unha reivindicación, pero non fai falta dicilo na letra. Se iso ten unha influencia positiva na xente en canto ao tema do idioma, pois mellor. Pero para min tampouco foi algo buscando. Eu non me propuxen como obxectivo conectar coa xente nova. Foi algo que xurdiu. Eu sinto que teño que facer o que fago, que estou traballando cunha cultura viva e cunha lingua que se pode levar perfectamente a outros lugares. Algo que parece que chama a atención fóra é a presenza de voces femininas. As cantareiras e pandeireteiras foron as principais transmisoras da tradición mais, é preciso reivindicalo fóra de Galiza? É que o que se pensa é que o principal era a gaita. Cando falei do disco en Radio 3 dicíanme que antes escoitaban dúas cancións de percusión e voz feminina e parecíanlles iguais. Agora xa son capaces de entender, de apreciar as diferenzas, de ir máis alá. Hai unha evolución niso, si. O tema Veleno ten catro versións, a orixinal, de Embruxo, con Rodrigo Cuevas, e outras tres, en Embruxo Reworks, con Paulo Nouvelle e Rodrigo; con Tiraya e Rodrigo e con Néboa/sús versão. Como foi isto? Veleno é un tema que eu tiña composto. Pensei en Rodrigo Cuevas. El deu a idea de como se podía cantar. Paseille unha letra en galego e el devolveume unha letra con partes en asturiano. Ao final vai en galego, en asturiano e en castelán. E foi o sinxelo principal do disco. Neste novo disco de remixes quería remesturar o tema e estiven buscando posíbeis colaboradores. Primeiro apareceu Paulo Nouvelle, que quería facer Veleno e que coñecía a Tiraya e despois souben que Néboa tamén estaban cunha versión de Veleno. Que aprendeu en Solpor? En Solpor fixen algo que non volvín facer, que foi compor eu a melodía e as letras como se fose un tema tradicional. Nese disco fixen por exemplo Morriña, coas Xirandela. A elección das letras e melodías de Embruxo fíxena con Andrea e Alejandra Montero. Solpor foi un disco de experimentación, de exploración. Por exemplo, en Muíño teño a voz do cego dos Vilares, outros temas soan máis pop… En Embruxo fun máis directo a un concepto, coas percusións de Xosé Lois e as voces de Lilaina. Os temas resultan, ás veces, hipnóticos. É algo buscado? Si, tamén é pola relación que se estabelece entre a electrónica e a tradicional. O trance, a hipnose, a repetición. Como artista tamén quero crear esa atmosfera. Nos vídeos é moi importante o traballo de Adrián Canoura, que é un gran creador audiovisual. Traballo desde o primeiro día con Adrián, ao que xa coñecía de antes. Igual que con Xosé Lois e con Andrea e Alejandra, é moi importante no meu proxecto a comunidade de persoas que creamos. Mudou de nome artístico, aínda que as primeiras cousas que fixo poden escoitarse tamén, por exemplo no Spotify. Que relación ten con eses comezos? Vexo todo iso afastado, como un momento de iniciación musical que me serviu para aprender. Agora son Baiuca, pero dificilmente sería Baiuca sen o que veu antes. En que momento está a música galega feita por xente nova? Nun momento bo, pero para que haxa un boom aínda falta camiño. Imos na boa dirección en canto a repercusión, por exemplo. A min gustaríame seguir coas xiras, dar grandes concertos na Galiza, etc. Que opina do tratamento que os medios dan ao seu sector? Como Baiuca non teño queixa. Pero antes de Baiuca sempre tiven a impresión de que faltaba músculo mediático. Agora coas Tanxugueiras tamén está pasando, pero antes igual falaban máis de Rosalía ou doutros músicos de fóra. Non hai o impulso que debería cos artistas galegos. Tampouco hai medios especializados que poidan ter unha repercusión importante. Nin hai na TVG moito máis que ir tocar ao Luar ou a Land Rober. Na televisión a música tería que ter unha cobertura maior, e que sexa real, que non sexa gravar un concerto e emitilo na segunda canle ás dúas da mañá. De todas maneiras hai avances. Radio 3, por exemplo, presta cada vez máis atención á música galega. E que pensa, en relación con iso, da existencia de Nós Diario e Sermos Galiza? A min gústame contrastar as noticias léndoas en distintos medios. Que exista Nós en papel é interesante nese sentido, porque as noticias están enfocadas desde un punto de vista diferente.