En 10 días as altas temperaturas estragaron 60% da colleita de castaña deste ano

As altas temperaturas desta semana estragaron a campaña da castaña na Galiza de 2023. Máis da metade da produción -nestes intres, arredor de 60%- ten bicho ou fungo e é “inviábel para o mercado e tamén para procesar”, segundo confirma a Nós Diario o presidente da Indicación Xeográfica Protexida (IXP) Castaña da Galiza, Jesús Quintá. É un auténtico pau para o sector, que até hai dez días auguraba para este ano un aumento da produción en 50% até superar a cifra de 15 millóns de quilos e unha facturación de 50 millóns de euros. “É unha desgraza para o sector, para milleiros de persoas que viven da castaña”. Quintá, que é o propietario da principal empresa do sector no país, Alibós, localizada en Monterroso, asegura que a calor desta semana adiantou a caída da castaña sen madurar e fixo proliferar o fungo que fai inservíbeis até o de agora máis de 60% da primeira produción. “Queda agardar pola tardía e as das zonas altas onde fixo menos calor”, pero o certo é que este adianto da campaña xa provocou que “tivéramos que parar as fábricas, a castaña non serve para o mercado nin para procesar”. Segundo Quintá, “as expectativas do sector en dez días afundíronse”. O futuro incerto da castaña Hai unha merma na produción agardada para este ano de máis de 50% tanto en cantidade coma en calidade. O presidente da IXP explica o ocorrido nestes días, “moitos castiñeiros comezaron a pórse amarelos, caeu o froito e a calidade é bastante defectuosa”. Hai unha segunda parte da colleita anual en zonas altas e noutras como O Deza e na IXP din ao respecto: “Imaxinamos que está afectada tamén a [colleita] tardía, pero até que caia non podemos dar datos”. A calor adiantou toda a colleita, “caeu toda a castaña de repente e dela, entre 50 e 60% está podre, con bicho ou fungo”. O sector veu caer a cámara rápida a produción deste 2023. Explican que “hai unha semana a perda era de 20%, pero empezou a aumentar coa calor, cada día peor, o fungo avanza e é imposíbel traballar. Estamos esperando se vén o frío ou a choiva a ver se amaña algo pero non somos moi optimistas, agardabamos un 'cosechón' e quedou todo en nada. O que está pasando no agro co cambio climático non é normal". “Non hai prezo, o produto non vale” Con estes problemas na colleita, o seguinte chanzo en caer é o prezo. Segundo explica Quintá, “o prezo está caendo porque o produto non vale, practicamente non hai prezo porque o xénero non serve, ten máis de 50% de defecto en orixe e estes días anda xa polo 70%, o que fai que o prezo caia en picado e mesmo que se deixe de comercializar”. A biotecnoloxía chega ao sector da castaña galega Tal é a situación que Quintá afirma que “estamos parando todos, porque a castaña non vale para o mercado nin a podemos transformar, non serve nin para fariña porque ao ter fungo dá sabores”. Precisamente, o presidente da IXP acaba de voltar de Alemaña dunha feira para abrir mercados á castaña galega. Explica que voltou desa viaxe “con perspectivas de vender”, pero “non vamos ter produto, imos ter que recorrer á importación”. As mermas na produción de castaña afectaron na Galiza ao sector nos dous últimos anos. Nese tempo, as fábricas tiveron xa que recorrer á importación, mercando castaña en Portugal fundamentalmente, pero o certo é que, segundo asegura Quintá, o produto luso este ano “tamén está mal”. As outras opcións pasan por Turquía, Italia e determinadas zonas do Estado español. Os mercados foráneos até o de agora eran Estremadura e o Bierzo, “pero neste caso a situación agora é similar á da Galiza”. No caso do sur de España “alí as árbores están máis acostumadas á calor, pero non a estas temperaturas en outubro, isto non é normal”. A situación é complicada para o sector galego da castaña, coas fábricas paradas agardan agora “a ver se se amaña algo co cambio de tempo que anuncian, pero unha parte importante da colleita estragouse e non hai solución”. Ter un outubro coma se fose agosto “foi algo que nunca nos pasou”, explica Quintá, que tamén culpa do estrago da colleita ao “problema da avespiña” porque “a árbore está aínda débil e os fungos entran por aí, pasou en Italia e aquí tamén, entran máis fácil as enfermidades. Isto deriva dos anos da avespiña”. A castaña como motor empresarial O sector en cifras A Galiza é a principal produtora e exportadora de castaña no Estado, cunhas 50.000 hectáreas de castiñeiros, a maioría nas comarcas da Fonsagrada, Os Ancares, Terra de Lemos, Valdeorras e Terra de Trives. Na IXP están inscritos uns 160 produtores de castaña. Hai tres circuítos de venda: entre 50-60% da produción vai para o mercado de fresco (en todo o Estado desde o comezo da campaña até novembro e para exportación de novembro a decembro). Ademais, entre 40-45% vai para a industria de primeira transformación e o 5-10% restante para a de segunda transformación. Europa, o Xapón, Estados Unidos e Suramérica son os destinos internacionais principais da castaña galega. Pola seca, as altas temperaturas e o fungo que provocou a vespiña, a de 2022 foi “unha campaña desastrosa, tanto en cantidade como en calidade”, explica Quintá. “Foi unha das peores das últimas décadas e xa viñamos de dúas ou tres anteriores malas”. Os concellos de Riós (comarca de Verín), Viana do Bolo e A Gudiña (Viana), Maceda (Allariz-Maceda) Castroverde (Lugo) Taboada e Chantada (na comarca chantadesa) e Baralla (Os Ancares) son os principais produtores. Os magostos devolven á castaña a relevancia que tivo tradicionalmente na alimentación As zonas da montaña, como O Courel e o concello de Cervantes, nos Ancares, están a ver mermada a súa condición tradicional de produtores de castaña porque foron os máis afectados pola vespiña e ademais son os que sofren maior abandono dos soutos, tanto polo despoboamento da zona coma polo feito de que son plantacións máis vellas. Furtivismo Preguntado pola existencia de “furtivismo” no sector, o presidente da IXP recoñece que “isto está pasando”. A castaña “ten un valor económico alto dentro da variedade da produción agrícola e temos notado nos últimos anos que como hai moita xente que non a recolle os amigos do alleo con permiso ou sen permiso van apañar as castañas aos produtores”. A xente "aprovéitase", di Quintá, "pensan que coller castañas é libre pero todos os castiñeiros teñen dono” e avirte de que "hai mafias que se dedican a isto, como pasa noutros sectores”.