'Somos un pobo de artistas': Xurxo Souto reivindica a música nas aulas de literatura no seu novo libro

Xurxo Souto (A Coruña, 1966) volve esta quinta feira ás librarías e faino con intención didáctica e ao mesmo tempo transgresora. A súa última obra, titulada Somos un pobo de artistas. O método Luísa Villalta (Xerais, 2024) reivindica, a través da escritora homenaxeada este ano coas Letras Galegas, a atracción entre música e literatura na Galiza ao longo da historia do país. Xurxo Souto e Suso Fernández recibirán a "navalla de Manuel María" O escritor e músico coruñés indica en declaracións a Nós Diario que se trata dun “libro 'manifesto' onde a creatividade artística latexa por todas partes”. O seu obxectivo vai máis alá e o propio Souto recoñece directamente que é “unha crítica ao sistema educativo” por considerar que “as clases de galego sempre se deron mal por non ter en conta a música”. Porén, non lle bota a culpa ao profesorado da Galiza “que se formou tamén no seu momento sen música” como consecuencia dunha tradición académica que ignorou, e ignora aínda a día de hoxe, “a música popular”. Con esa base, o autor acode e faise acompañar por un dos seus libros de cabeceira: o ensaio O outro lado da música, a poesía. Relación entre ambas artes na historia da literatura galega (A Nosa Terra, 1999) de Luísa Villalta. Desta obra recolle a proposta de falar da identidade e relación entre estas dúas artes. A música como fío condutor cara ao futuro “Cal é o primeiro monumento da literatura galega?”, pregúntase a modo de exemplo Xurxo Souto, “pois as Cantigas medievais!”, constata. O escritor ten máis exemplos moi coñecidos que entran dentro da cronoloxía literaria da Galiza, como a obra Cantares Gallegos, de Rosalía de Castro. Por este motivo, Souto proclama, seguindo a Villalta, que “desde o século XV esa unidade entre música, nomeadamente popular, e poesía non só funciona como unha descrición do pasado senón tamén como unha idea de futuro”. Neste contexto, sitúa a perda da importancia da música coincidindo, segundo o escritor, "coa invención da imprenta" convertendo a poesía sen melodía "na poesía por excelencia". Xurxo Souto: "A mensaxe central do meu relato é que A Coruña e Vigo son a mesma cidade: a cidade do mar" A mala imaxe da música “Sempre que falo en público adoito botar unha cantarea e a persoa que vai despois, sobre todo se é do ámbito académico, sinala a modo de brincadeira que non vai cantar, de música nada”, relata como experiencia persoal Xurxo Souto. Para o escritor, estas son expresións “de ignorancia” que, como explica Luísa Villalta, proceden dunha herdanza que parte da propia Grecia “onde a música popular estivo marxinada”. Neste sentido, pon outro exemplo desta “marxinación” tamén no mundo da música. "Ás persoas que escriben versos para facer cancións non se lles consideran poetas, chámaselles letristas como un oficio menor”. Traer ao presente figuras esquecidas Polas páxinas do libro que agora vén de saír do prelo corren figuras que Xurxo Souto considera “moi importantes” para entender a literatura galega aínda que moitas están no esquecemento. “No libro ocúpome doutros elementos da música popular que nin sequera aparecen na descrición xeral da música e están nas marxes”, aclara referíndose ás cantareiras das conservas ou artistas populares moi coñecidas que non chegaron a gravar ningún disco, “como é o caso de Finita Gay, estrela popular das orquestras das Mariñas”. Así, trata formacións como a Charanga do Cuco de Velle, “música mestiza antes de que se inventase o termo de música mestiza”, ou a lembranza da propia Luísa Villalta co seu grupo Escaino. Xurxo Souto celebra os 20 anos de literatura en Lugo “Os Tamara non se estudan nas aulas mais no seu álbum Na fermosa Galicia (Zafiro, 1972) incluían poemas de Rosalía de Castro, Curros Enríquez e Francisco Añón”, lembra Xurxo Souto, “e o propio Celso Emilio Ferreiro considera que grazas á música popular grandes grupos de poboación, como foi o caso da que vivía na emigración, poden acceder á alta poesía”, engade. Para o escritor, o proceso de construción desa obra musical está moi relacionada coa propia experiencia do compositor e intérprete Prudencio Romo da súa mocidade "cando non podía consultar no instituto os libros en galego que había nun andel e que logo lle servirían para ofrecerlle ás galegas e aos galegos de Suiza a máis alta poesía". Eis a reivindicación de Romo "para que estea presente nas aulas de literatura galega". A música na literatura e na lingua galega En opinión de Xurxo Souto, a música non só interveu na historia da literatura galega senón que tamén mantivo viva a propia lingua. “Cando desaparece o galego na Galiza como lingua literaria escrita mantívose como poesía popular na música”, asegura a Nós Diario. Proba desta proposta de Xurxo Souto é que o escritor realizou un estudo do número de autoras e autores da maior parte das letras da música galega chegando á singular conclusión que confirma a súa teoría. “Quen fixo máis letras foi Rosalía de Castro, seguida por Celso Emilio Ferreiro e por Manuel María”. Xurxo Souto presenta 'Pangalaica' na Coruña A relevancia do 'Método Luísa Villalta' para Xurxo Souto Para Xurxo Souto “o libro O outro lado da música, a poesía de Luísa Villalta é rompedor”. Por este motivo entende que “debería estar en todas as bibliografías da crítica literaria galega e aínda non está”. O escritor coruñés cre que a razón desta situación de afastamento nos momentos actuais está relacionada coa "falta de formación da maior parte das críticas e dos críticos en literatura en música, non saben nada desta arte e non hai dereito: somos en realidade un pobo de artistas". A influencia de Villalta en Xurxo Souto é evidente. O escritor indica o "Método Luísa como camiño para a análise. Mais, tamén, método Luísa Villalta como manifesto de futuro na procura de novas creacións, onde música e poesía volten encontrarse" polo que "dende entón cada vez que tiven que facer unha reflexión musical, no medio que for, seguín o seu rego. Isto é, apliquei o seu método". E estas reflexións son as que se atopan na obra Somos un pobo de artistas. O método Luísa Villalta, en realidade constituída por "textos moi diversos e de moi diversas épocas (mesmo algún hai anterior á propia aparición do tratado)", como indica o propio autor, unha parte deles publicados no seu día nas páxinas de Nós Diario.