Saen á luz uns murais inéditos de Bello Piñeiro

A memoria tende a sorprendernos con achádegos que criamos esquecidos e que poden reaparecer, de súpeto, nun recuncho postergado ou velado pola urxencia do cotiá. A Galiza é rica nestes redescubrimentos, porque a nosa memoria foi ocultada sistematicamente desde hai séculos, e o esquecemento e o desleixo acabaron por converterse en costume. Un destes encontros sucedeu hai unhas semanas, cando o historiador Bernardo Máiz reencontrou, na casa agora baleira do pintor Felipe Bello Piñeiro, –no lugar do Seixo, da parroquia de Santiago de Franza, no concello de Mugardos (Ferrolterra)– uns frescos da súa man que non constan en ningún inventario. "É un reencontro e non un achado porque a memoria destes frescos estaba na memoria de toda a veciñanza, eu mesmo lembro velos hai anos", explica Máiz en conversa con Nós Diario, "pero o certo é que non constan na bibliografía existente sobre Bello Piñeiro, así que en puridade poderían considerarse como inéditos". A casa do pintor atópase en estado de ruína e, daquela, os frescos tampouco están nun estado de conservación óptimo, mais agora talvez hai unha oportunidade de salvalos da destrución definitiva. Seguen o estilo da escola das Arts and Crafts de William Morris, do que Bello Piñeiro era seguidor, e destacan entre eles uns frisos formados por figuras que recordan cabalos, ou elefantes, de cores e que se estenden formando unha ampla grilanda. Un galeguista convencido "Era un dos prostreiros representantes dun tempo que fuxía". Así caracterizaba Carvalho Calero a Felipe Bello Piñeiro (1886-1952) quen, ademais dun renovador do paisaxismo galego ("Pensou que o paisaxe gallego pode dar fundamento para toda unha escola de pintores, cara a un fin nacional, e mais con carauter propio", escribía en 1917 Aurelio Ribalta), foi un home dunha grande curiosidade intelectual que o levou a relacionarse con todos os aspectos da cultura e da política da Galiza. Relacionouse con Castelao, Palacios, Asorey, Otero Pedrayo... Fundou a "Sociedad de Amigos del Paisaje Gallego" (SAPG) do Seixo, desde a que organizou unha enorme cantidade de actividades formativas e galeguizadoras: excursións, clases de pintura, recitados, exposicións, funcións de teatro e conferencias de personalidades como Carré Aldao, Castelao, Lugrís Freire, Arturo Noguerol, Novoa Santos, Otero Pedrayo, Xaime Quintanilla, Rof Codina, Vaamonde Lores, Antón Vilar Ponte... Membro das Irmandades da Fala e do Partido Galeguista, organizou sen descanso actos políticos e de propaganda por toda a comarca ferrolá. Ademais, recollía folclore e episodios de historia local, ademais de ser un incansábel propagandista da cerámica de Sargadelos. O golpe de Estado afectouno profundamente, e malia que non sufriu as represalias do fascismo en primeira persoa, conmoveuno a tráxica represión que seguíu á sublevación. "Aínda que era un galeguista convencido, non se interesaba especialmente pola política, e todo o que seguíu ao Golpe do 36 deprimiuno e acabou refuxiándose no alcol", relata Máiz. En 1942 foi elixido, por unanimidade, Académico de Número da Real Academia de Belas Artes Nosa Señora do Rosario da Coruña. O seu final, marcado pola súa adicción ao alcol, resultou ben triste. Era xa, daquela, un pintor ao que se lle pasara o seu tempo. "A nai de Bello Piñeiro, que o sobreviviu, deixoulle todo en herdanza á parroquia de Franza que, durante un tempo, a alugou, sobre todo, a veraneantes. Co tempo, deixou de servir para inquilinos temporais, e a casa caeu nun desleixo absoluto. Mesmo desapareceron pezas da espléndida colección de Sargadelos que posuía o pintor e, seguramente, documentos como as cartas que cruzou con Castelao", revela Bernardo Máiz. Cando gobernou o BNG no concello de Mugardos tratou de recuperar o inmóbel, pero a única opción que deu o bispado era ceder o edificio ao Concello –que se encargaría da restauración e do mantemento– mais mantendo a propiedade. "Recentemente, a corporación do PP tratou máis unha vez de facerse co edificio, pero o bispado mantense inamobíbel na súa posición". Ruína implacábel A casa natal de Bello Piñeiro –que ostenta no seu frontal unha placa de mármore que o homenaxea– álzase no núcleo portuario do Seixo e, desde o mes de xuño, está incluída na Lista Vermella do Patrimonio, que fai referencia á "ruína implacábel que afecta á totalidade desta edificación singular do século XIX". Ademais, o Comité Científico que actualiza a lista lembra que Bello Piñeiro "foi un investigador pioneiro da cerámica histórica de Sargadelos e con obra nos mellores museos da Galiza". O descubrimento dos frescos engade aínda máis iniquidade a este estrago. "Dentro do modernismo existiu unha importante tendencia cara ao muralismo e Bello Piñeiro entregouse a este xénero con paixón", revela Máiz, que está escribindo un estudo sobre o pintor de Mugardos. A que quizais sexa a súa obra mestra é, precisamente, a decoración mural do teito da Sala de Conversas –tamén chamada "Pecera"– do Casino Ferrolán, na que traballou durante dez anos. "Toda a Galiza está aquí", adoitaba dicir. "Son máis de cen metros cadrados de pintura mural modernista, practicamente únicas no seu xénero na Galiza", aclara Máiz. O historiador engade que ten localizados "polo menos 19 murais realizados por el, moi pouco coñecidos, aínda que o que lles outorga unha certa singularidade aos que decoran a súa casa é o feito de estar baseados en motivos céltico-irlandeses. El era un home culto e moi ben informado, e sabía o que se estaba facendo noutros lugares de Europa".