"O antimilitarismo foi un movemento sen precedentes en toda Europa"

- Esta sexta feira estréase 'Goldi libre' en Compostela e es o único actor en escena. Que é o que contas? A túa estancia na cadea ou todo o proceso?
- Hai unha primeira parte que é unha introdución máis documental, a modo de DJ, vou soltando audios de protagonistas reais da épica, para que a xente non perda a perspectiva do que se vai falar, aínda que todo isto é en linguaxe teatral, claro. Logo na segunda parte conto como foi a miña chegada a Compostela e como acabei facéndome insubmiso. É moi guai facelo no Teatro Principal, porque a parte vella de Santiago ten absoluto protagonismo, porque así era a Compostela que eu atopei cando cheguei do Prepirineo con 20 anos, dun pobo de montaña, e cheguei a unha cidade que para min era fascinante: facíase de todo, había unha efervescencia cultural e política bestial. E cóntoo todo con moito humor e con moita autocrítica. E logo hai unha terceira parte na que conto como o vía eu por dentro e como vivín o meu paso pola prisión. 

- Fuches un dos insubmisos máis populares. Por que o teu caso foi tan especial?
- Eu non teño esa sensación, creo que moitos outros foron máis populares, como Vítor Belho ou Elías e Ramiro.

- O teu nome -naming que se chama agora- tamén axuda. Goldi quedounos a todas na cabeza. 
- Pode ser que axudara [risas]. E non quixemos desperdicialo para poñerlle o título á obra. Pero si que había moitas pintadas na cidade. 

A diferenza doutros países de Europa, aquí o pacifismo tiña un matiz moi antimilitarista. 

- Visto con distancia, poucos movementos sociais foron tan exitosos coma este. Cal cres que foi a razón?
- Sería moi longo de explicar, pero aí había moitos factores. Primeiro, o tipo de exército, que tiña o marchamo de exército fascista e era claramente impopular. E logo había unha tradición no Estado español, a diferenza doutros países de Europa, aquí o pacifismo tiña un matiz moi antimilitarista. E foi un movemento antimilitarista sen precedentes en toda Europa. Eu penso que iamos moi a rebufo de todo o que foi o movemento anti-OTAN, pero os primeiros presos de conciencia en Europa por esta razón foron españois. O fenómeno da insubmisión, esa resposta contundente, clara e radical ao servicio militar, só se deu no Estado español.

- O movemento baseouse nunha capacidade de compromiso e de sacrificio por parte dos insubmisos, que fostes máis de 4.000, pero tamén houbo un grande apoio social. 
- Si, porque o recrutamento afectaba tanto á sociedade en xeral, que malo fora que un fillo dun deputado non estivese implicado nun caso de insubmisión. Afectaba a tantos sectores sociais que iso fixo que se sensibilizara en primeiro lugar o propio entorno dos insubmisos e despois a propia xudicatura. Un xuízo non tiña nada que ver con outro. A min tocoume un xuíz moi posicionado e moi contundente, o seu alegato final fora case coma nun xuízo por terrorismo. E, en cambio, hoxe falando con Modesto Toribio, el foi o primeiro caso no que a xuíza pediu o indulto. A propia xudicatura estaba dividida. 

A min tocoume un xuíz moi posicionado e moi contundente, o seu alegato final fora case coma nun xuízo por terrorismo.

- Ti fuches condenado a 2 anos, 4 meses e 1 día. Cantos cumpriches?
- Eu cumprín a condena regulamentaria, o que pasa é que aos insubmisos aplicábannos o 3º grao, porque daquela o grao de contestación social era tan grande que para evitar que as mobilizacións foran a máis -cousa que non conseguiron-, sacábannos polo día. Nós todos os días pola noite iamos durmir ao cárcere, así durante 14 meses, e unha condena, se non tes antecedentes, polo menos daquela tiñas que cumprir a metade da condena na prisión. 

- E a onde ías?
- Á Coruña. En Santiago estudaba e ía durmir á Coruña todos os días. 

- 'Goldi libre' é o primeiro proxecto saído da Berberecheira, un criadeiro de proxectos teatrais creado por Chévere. Como foi traballar a partir da túa propia experiencia vital?
- Eu nun primeiro momento escribín un borrador contando todo o que Xesús Ron -o director- quería que contara, e sobre iso el foi facendo un argumento e estruturando. Nese proceso estivemos tamén tendo reunións con xente de Rompam Filas, que era o colectivo antimilitarista no que estaba eu, e tamén con autoinculpados meus, familiares... fixemos un proceso de documentación moi longo, que nos levou un ano. 

Coincidiamos en que foi unha parte da historia superimportante a nivel europeo, que está sen escribir. Non existe o relato do que foi todo aquilo e iso está perdido na memoria colectiva.

- E dicides que é un traballo de "teatro documento". Que é isto exactamente?
- Eu non o sei moi ben [risas]. É unha obra de teatro, que nace coa vocación de entreter ao público, pero ten derivacións documentais, porque se documenta a través do meu caso particular toda unha historia e todo un movemento. É un documento histórico, ao igual que un ensaio, pero nós utilizamos a linguaxe do teatro. E, ademais, dase a casualidade de que podía ser outro actor, pero neste caso o actor e o protagonista son a mesma persoa. 

- Ti interprétaste a ti mesmo. Pero está dirixido e escrito por outra persoa. É máis doado que a narración recaia sobre outro, non?
- Si, por suposto, porque xa no proceso do borrador, as miñas reflexións levaban camiños infinitos. Creo que aí hai material para varios espectáculos, e creo que é necesario que o vexa alguén desde fóra. O director é como o demiúrgo entre o creador e o público. E facilitou moito unha estratexia que usou Xesús: que eu contase a miña historia en 3ª persoa. Goldi, que son eu, quen está a contar a historia do Goldi daquela época, que é César. Entón Goldi conta a historia de César, o que me facilitou ser máis irreverente comigo mesmo.

Chevere veu que por aí hai inquedanzas e historias interesantes, polo que decidiron crear a Berberecheira para darlle saída a proxectos que desbordan o núcleo estable da compañía.

- E como funciona a Berberecheira? Como son os procesos?
- Iso explicaríacho mellor alguén de Chévere. Aí hai outro proceso en marcha, que se chama Salvador, que se presentará en primavera ou por aí. É un espazo que crearon eles, que ten que ver con todo o traballo que están a facer ultimamente, con Eroski Paraíso e antes con Citizen e Eurozone. Esa forma de documentar a historia a través do teatro, e a través de acontecementos que lle pasaron á xente do común e non dan abasto. E eles ven que por aí hai inquedanzas e historias interesantes, polo que decidiron crear a Berberecheira para darlle saída a proxectos que desbordan o núcleo estable da compañía. E o primeiro proxecto foi o meu, aí coincidiamos todos en que foi unha parte da historia superimportante a nivel europeo, que está sen escribir. Non existe o relato do que foi todo aquilo e iso está perdido na memoria colectiva. Eu véxoo cando fago funcións nos institutos, que non se preguntan por que non teñen que facer o servizo militar. 

- O proxecto foi iniciativa túa ou deles?
- Foi deles. Xurdiu de conversas con eles, e Patricia de Lorenzo dixo: "aquí hai material para facer un espectáculo". E aí xurdiu todo. Pero se non existiran eles, probablemente non existiría este proxecto. Eu estou preocupado por outras cousas: buscarme a vida, conseguir traballo, etc. E isto é un proxecto de tal envergadura que non se me ocorrería levalo adiante. 

- Estás na Berberecheira, pero xa non es un bivalbo no seus primeiros estadios, senón que tes unha longa carreira detrás. Cales son os teus próximos proxectos?
- Aínda hai pouco que estreamos e estamos comezando a xira, polo que aínda non hai máis proxectos. Despois de Santiago iremos ao Barco de Valdeorras en febreiro e logo a Porriño en marzo.