O sinal do fogar

Igual que hai moita xente que pensa e comunica que o galego non vale para nada, tamén hai moita xente que pensa que o támil, malia os seus máis de setenta millóns de falantes, tampouco. Despois destes anos de pandemia, porén, a miña chegada a Támil Nadu é sobre todo a alegría da lingua. No medio da noite, no camiño dende o aeroporto á casa da miña amiga a poeta e parlamentaria Thamizhachi Thangapandiam, o primeiro que rexistran os meus ollos son as letras enroscadas que se abren a min para marcar o sinal do fogar.

O meu támil dista moito de ser competente. É unha lingua aprendida nas casas das mulleres nos suburbios, nas aldeas, no traballo incesante coas compañeiras, nas xuntanzas, nas marchas, nos encontros feministas. Tamén coas escritoras a quen escoito falar admirada, a quen leo en tradución e ás que traduzo con apoios. Unha lingua elemental que diría a poeta Sukirtarani no texto que logo enredou coa súa maxia Mercedes Peón.

Esas que os nosos medios, o noso pensamento colonial, representa como atrasadas son as que falan diante de multitudes e recitan os ditos do seu pobo: o corazón dunha muller ve máis ca os ollos de dez homes. A complexidade dunha experiencia, o valor dun coñecemento, resumido nunha frase compacta e antiga.

A lingua atravésame pois é, sobre todo, unha pertenza. E pertencer, cura. Quen diga o contrario é porque nunca viviu o desarraigo, porque a súa identidade está tan no centro que descoñece o que é que a lingua propia estea en perigo, que haxa necesidade de coidala e defendela para que sobreviva (si, mesmo con setenta millóns de falantes).

Malia o tempo transcorrido (a última vez que estiven foi en 2019), sorpréndeme con que facilidade os meus sentidos volven ao lugar con cada unha das palabras. Como escoito, sen decatarme case da marabilla de entender. E sei que hai moita xente que bota a vida enteira en Támil Nadu, sobre todo en Chennai, onde isto é máis doado, sen molestarse en aprender támil. Sei que aínda hai pouco que Thamizhachi tivo que intervir no parlamento da India para que os formularios bancarios estean na lingua propia (de que me soa iso?). Vivir en inglés en Támil Nadu ou en castelán en Galicia é vivir fóra dunha comunidade única e singular. Unha vida, simplemente, moi diferente e moito máis pobre, penso eu, ca a das persoas que coñecemos a lingua propia. Un fogar árido de area e eucaliptos fronte ao noso, vivo, complexo e acolledor.