A dificultade da memoria

En tempos en que todo é opinable e discutible, en que a "equidistancia" e a "liberade de expresión" se converten na norma para a violencia, o silencio e para posicionarse do lado de quen atenta contra dereitos básicos, manter a memoria convértese nun exercicio fundamental. Quen non ten os medios materiais para construír o relato que logo se transmite sabe ben o que isto significa. Como sabemos polas iniciativas levadas a cabo por contadas institucións, recuperar a memoria das mulleres na Guerra Civil e o franquismo precisa dun esforzo a maiores. Igualmente, o traballo para recuperar as historias de vida das persoas do colectivo LGBT, como fai a iniciativa "Memoria diversa", implica traballos de esculca e xenerosidade por parte de quen investiga e difunde, e por parte de quen relata. A pluralidade de voces é fundamental para fuxir de idealizacións baleiras e ocos intencionais.

Como comprobamos estes días, non fai falla ir tan atrás para comprobar estas dificultades. De contado, o relato pasa a ser non xa só dos homes, senón a contarse dende a súa perspectiva. Focalízase nos feitos dos que eles foron protagonistas, con nomes e apelidos, e elas -nosoutras- as excepcións, a eito e só excepcionalmente mencionadas polo nome. Refírome con isto tamén ao exercicio de memoria que se realiza ao redor do Prestige estes días. Todas as persoas que estabamos vivas (é dicir, mobilizadas) nese momento temos memoria(s) do acontecido. Moitas fomos limpar praias, traballamos nas retagarda cívicas (no meu caso, por exemplo, con outras compañeiras da Facultade de Filoloxía e Tradución organizamos equipos para traducir as noticias internacionais e ter así algo de claridade sobre o que acontecía entre as mentiras do goberno estatal e galego), manifestámonos, escribimos... Moitas desas persoas, sobranceiramente as que estiveron nos traballos máis duros e invisibles (organizar a cadea humana, cociñar e dar de comer, limpar, tecer nasas para parar o fuel...) fomos e somos mulleres.

Estes días, coa excepción dun par de nomes, acéndeseme a canseira e a ira de ter que preguntar novamente onde están/estamos. Pois se o sentido último da memoria é que as xeracións de hoxe entendan o mundo no que viven dende a rebeldía, entón ese mundo ten que estar integrado de xeito fidedigno por unha polifonía que non sexa o ton barítono monocorde constante do que temos que seguirnos desfacendo a cada paso.