A doenza do botulismo esténdese por Turquía. Que é e que provoca esta enfermidade?

O surto de botulismo orixinado en Turquía polas inxeccións gástricas de toxina botulínica para perder paso xa alcanza os 87 casos, segundo informou esta segunda feira o Centro Europeo para o Control e a Prevención de Enfermidades (ECDC, polas súas siglas en inglés).

Isto supón 20 casos máis que o 10 de marzo, cando se produciu a última actualización do organismo europeo. Alemaña é o segundo país máis afectado, con 30 afectados (18 máis que o 10 de marzo), por diante de Austria (1), Francia (1) e Suíza (2, un máis).

Todos os pacientes foron sometidos a intervencións médicas entre o 3 de febreiro e o 1 de marzo destinadas a axudarlles a perder peso con inxeccións gástricas de toxina botulínica.

Polo momento, hai casos leves como graves, aínda que xa se produciron varias hospitalizacións e ingresos en Unidades de Coidados Intensivos (UCI). Os hospitalizados recibiron tratamento con antitoxina botulínica.

As investigacións levadas a cabo polas autoridades turcas revelaron que a toxina botulínica, aínda que autorizada, administrábase "fóra do indicado para o tratamento da obesidade mediante inxeccións intragástricas". En consecuencia, xa en marzo suspendéronse as actividades dos departamentos de dous hospitais e abríronse investigacións contra as partes implicadas.

A inxección de toxina botulínica intragástrica en animais e humanos emprégase en ocasións como tratamento para a obesidade, aínda que non está autorizada no Estado español. O seu efecto incluiría o atraso do baleirado gástrico e a indución de saciedade temperá, coa consecuente diminución da inxesta e a perda de peso. Con todo, presenta máis riscos que outras operacións para a perda de peso, xa que esta toxina en doses altas é perigosa.

Ante este risco, o ECDC pediu "encarecidamente" á cidadanía europea que evite os tratamentos intragástricos con toxina botulínica contra a obesidade en Turquía, xa que "actualmente asócianse a un risco significativo de desenvolver botulismo".

O organismo europeo aconsellou as persoas que viaxasen a Istambul e Izmir para someterse a este tratamento e presenten síntomas compatíbeis con botulismo (debilidade, dificultade para respirar e tragar) que acudan ao médico "canto antes".

Non é a primeira vez que o ECDC investiga casos similares de botulismo. En 2019, Francia notificou un caso sospeitoso de botulismo nunha muller de 25 a 44 anos tras unha inxección intragástrica da neurotoxina botulínica en Exipto para perder peso. Despois, tivo que ser hospitalizada á súa volta a Francia.

Ademais, unha alerta da Organización Mundial da Saúde (OMS) sobre produtos médicos de agosto de 2022 informou de cinco lotes falsificados de neurotoxina botulínica en cinco países: Xordania (maio de 2022), Turquía (maio de 2022), Kuwait (xuño de 2022), Reino Unido (xuño de 2022) e Polonia (xullo de 2022). Con todo, o ECDC "descoñece se estes lotes utilizáronse para o tratamento nos casos notificados ata o de agora".

Que é o botulismo?

O botulismo é unha enfermidade neuroparalítica grave causada principalmente pola toxina botulínica, produto da bacteria 'Clostridium botulinum'. A enfermidade preséntase de forma natural en catro formas diferentes: botulismo alimentario, intestinal, infantil e de feridas.

Hai outras dúas formas de botulismo que non se producen de forma natural: por inhalación e iatroxénico, que é a forma máis recente de botulismo provocada polo home, maiormente en tratamentos médicos con poucas garantías.

Así, a intoxicación pode producirse como acontecemento adverso tras a administración de neurotoxina botulínica por razóns terapéuticas ou cosméticas.

Aínda que se considera pouco frecuente, as persoas que reciben inxeccións de neurotoxina botulínica con fins cosméticos (por exemplo, para engurras faciais) ou tratamentos terapéuticos (por exemplo, para o tratamento da espasticidade muscular) poden desenvolver botulismo iatroxénico se se lles inxecta unha dose excesiva.

Os síntomas do botulismo iatroxénico caracterízanse por debilidade e dificultade para tragar. As toxicidades tras un tratamento cosmético inclúen síntomas oftalmolóxicos e orofarínxeos (visión borrosa, pálpebra caída, dificultade para tragar e secura de boca), mentres que as toxicidades tras tratamentos terapéuticos están relacionadas coa dificultade para respirar e a debilidade.

Os síntomas do botulismo poden ser moi graves e requirir un tratamento de coidados intensivos, así como a administración dunha antitoxina. Mesmo cando se dispón destes tratamentos, a recuperación completa adoita tardar semanas ou meses, tal e como lembra o ECDC. No caso do botulismo de orixe alimentaria, entre o 5 e o 10 por cento dos casos son mortais.