Asociación de Matronas: "Os contratos ofrecidos polo Sergas están a provocar a marcha cara Euskadi e Catalunya"

A Galiza conta con 12 matronas por cada 100.000 mulleres. Son datos do sindicato Satse referidos a 2019. Acompañan Galiza nos postos de cola Castela-A Mancha, con 12 por cada 100.000, Asturias, con 13 por cada 100.000, e Aragón e A Rioxa, con 16 por cada 100.000. Na mesma liña, a Galiza fica a seis puntos da media estatal e moi lonxe das cifras presentadas por Cantabria, con 29 por cada 100.000 e Euskadi e Nafarroa, con 24 por cada 100.000. As cifras de 2019 non son conxunturais e responden a unha tendencia que se mantén ao longo da última década. O informe elaborado pola Federación de Asociacións de Matronas de España en 2014 situaba Galiza á cola do Estado no número de profesionais, con 14,10 por cada 100.000 mulleres, moi próxima a Madrid, con 14,69 por cada 100.000 e a 10 puntos da media estatal. Ao tempo, o documento elaborado polas entidades representativas do colectivo situaba nos postos de cabeza Baleares, con 36,49 por cada 100.000, Catalunya, con 31,61 por cada 100.000 e Valencia, con 30,93 por cada 100.000. A fenda entre a cifra de matronas da Galiza e dos Estados da Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económico (OCDE) non deixou de medrar. En 2019, a media dos países da OCDE era de 69 matronas por cada 100.000 mulleres e na Galiza situábase en 12 por cada 100.000. Outro tanto acontecía en 2014, cando a Galiza rexistraba 14,10 especialistas por cada 100.000 mulleres e no espazo da OCDE certificábanse 69,8 por cada 100.000. Na mesma liña, as diverxencias son tamén importantes a respecto daqueles Estados da Unión Europea cuns sistemas de saúde máis desenvolvidos, marcándose nesa anualidade unha distancia con Francia de 46 puntos e de 35 con Alemaña. 21 días de espera para unha cita A Asociación Galega de Matronas leva anos denunciado esta situación. A este respecto, a secretaria da entidade, Diana Luque, afirma en declaracións a Nós Diario que “na Galiza, a ratio de matronas por muller é unha das máis baixas de todo Estado” e significa as súas consecuencias na calidade asistencial. “Hai mulleres que teñen que esperar até 21 días para unha cita coa matrona en Atención Primaria”, revela Luque, quen lembra que “hai profesionais que estamos atendendo máis de 30 doentes ao día e iso ao final tradúcese en ter que prestar o servizo con máis celeridade e non poder dedicarlle todo o tempo que merecen”. “Estas ratios inadecuadas fan que as matronas non poidamos desenvolver plenamente as competencias que temos recoñecidas e que se produza unha situación de desigualdade entre áreas, e esta desigualdade, debido á dispersión xeográfica do territorio, repercute máis nas mulleres do ámbito rural”, destaca Luque, quen recorda que “hai moitas matronas que pertencen a varios servizos, desprazándose a máis de dous centros de saúde ou concellos diferentes, o que resulta pouco eficiente para desenvolver plenamente as actividades do programa de saúde da muller”. “Hai mulleres que teñen que esperar até 21 días para unha cita coa matrona”, di Luque As previsións de cara ao futuro non son alentadoras. Segundo sinalan desde a Asociación Galega de Matronas, 85 das 152 matronas actualmente en exercicio de Atención Primaria van estar xubiladas nos próximos cinco anos, concentrándose o groso das baixas nas áreas sanitarias da Coruña, con 45, e de Pontevedra, con 27. Neste sentido, desde o colectivo consideran urxente “ofertar máis prazas de matrona e ofertar contratacións estábeis” e alertan da fuga de profesionais cara a outros territorios. Ao tempo, entenden que é preciso “avaliar de novo as ratios matrona-muller que existen na Galiza e aumentar o número de matronas en Atención Primaria para que se poidan desenvolver todos os programas de saúde asignados ás competencias que teñen neste ámbito”. Precariedade laboral A directiva das matronas denuncia que “na Galiza fórmanse 16 residentes cada ano pero resultan insuficientes para o ritmo de xubilacións que temos. Ademais os contratos ofrecidos polo Servizo Galego de Saúde están a provocar a marcha cara a Euskadi e a Catalunya de moitas e moitos profesionais formados aquí”. As queixas tamén chegan desde o colectivo de nais. “Queremos máis matronas. Resulta fundamental a súa atención integral á saúde sexual, reprodutiva e maternal da muller na súa faceta preventiva, de promoción, atención e recuperación da saúde. Precisamos dunha matrona que nos acompañe no embarazo e nos demais procesos fisiolóxicos, que resolva as nosas dúbidas, apoie as nosas decisións e nos achegue información válida e fiábel”, apunta a Nós Diario Vanesa Viquendi, portavoz de Pediatras e Matronas Xa. “O avellentamento non é específico das matronas, afecta ao conxunto da Atención Primaria", afirma Dios Viquendi lembra que “as matronas, en Atención Primaria, convértense nesas persoas de referencia que personalizan a atención, axudan na xestación, na preparación ao parto e, de forma significativa, no acompañamento ao posparto, outro momento especialmente delicado no que a recuperación da nai e a adaptación da nai co bebé son os piares da saúde”. O médico do centro de saúde de Outes e secretario da Asociación Galega en Defensa da Sanidade Pública, Xosé María Dios, explica a problemática das matronas no contexto da situación xeral da Atención Primaria. “O avellentamento non é específico das matronas; afecta ao conxunto das categorías da Atención Primaria, sexan médicos, enfermeiros ou traballadores sociais. Está derivado das limitacións á contratación do persoal imposto desde as Administracións e á negativa a convocar as oposicións coas coberturas de prazas suficientes”, destaca Dios en conversa con Nós Diario. Opina que “a maiores, hai unha falla de previsións evidente porque os poderes públicos coñecen cales sons as súas necesidades de persoal. Todo isto repercute na atención aos doentes, que son que os que saen afectados”. As matronas, en mínimos na Primaria A falla de matronas é especialmente acusado en Atención Primaria. A Asociación Galega de Matronas sinala que a área sanitaria de Santiago de Compostela conta con 33 profesionais, unha matrona por cada 6.702 mulleres entre 15 e 69 anos, sendo os concellos con máis sobrecarga de traballo Ames, Ordes e Santiago de Compostela. Os centros de saúde da área sanitaria da Coruña-Cee dispoñen de 28 matronas, unha por cada 9.582 mulleres, destacando o déficit de Arteixo, onde unha especialista atende 16.064 mulleres en idade fértil. A rede de matronas na área sanitaria de Ferrol suma 13 profesionais, fixándose unha ratio de 7.621 mulleres por matrona. A situación repítese na Atención Primaria das áreas sanitarias de Lugo e Ourense. Así, na primeira, a ratio é de 11.273 mulleres por matrona, destacando a escasa dotación da comarca da Mariña e da cidade de Lugo. Pola súa banda, en Ourense dispoñen de 10 matronas, carecendo deste servizo localidades de moita poboación como Verín ou O Barco de Valdeorras, onde a atención é prestada directamente desde os hospitais. Neste sentido, a Asociación Galega de Matronas denuncia a amortización de prazas, como ten acontecido en Pereiro de Aguiar, cunha poboación de máis de 3.000 mulleres. Os datos das áreas sanitarias de Pontevedra e Vigo son semellantes aos do resto da Galiza. A Atención Primaria da área pontevedresa conta con 23 matronas, unha por cada 6.883 mulleres en idade fértil. As ratios son máis elevadas na área de Vigo, con 26 profesionais para atender 202.192 mulleres entre 15 e 69 anos. A este respecto, desde a entidade que agrupa as matronas galegas reclaman a creación de 33 prazas máis.