Galegas na Arxentina

A través de diversos traballos realizados nas dúas últimas décadas podemos achegarnos á historia da emigración a Bos Aires con perspectiva de xénero e, dende aí, enxergar o roteiro dos colectivos feministas creados na outra beira do Atlántico, na quinta provincia galega. Desde 1860 comeza o éxodo de mulleres á Arxentina, que experimenta un grande auxe no albor do S. XX debido á mellora dos transportes e á maior seguridade pola presenza de familiares, que impedía que caesen na trata de brancas, algo doado diante da demanda de prostitución debida á masificación da poboación masculina. Xa na década de 1920, o 40% da emigración galega á capital porteña era feminina. As mulleres tomaban esta dura decisión para mellorar a súa condición económica ou a das súas familias, mais, en ocasións, debido ao rexeitamento social nas localidades de orixe por ser nais solteiras, fillas de nais solteiras ou ter sufrido violencia sexual. As mulleres gozaban dunha cativa participación, estando presentes só os días de festa para cociñar ou enfeitar os locais Debido á falta de formación para outros oficios, a meirande parte atopaban ocupación no servizo doméstico ('as mucamas'), onde soportaban longas xornadas mal pagadas; ás veces, podían empregarse como obreiras pouco cualificadas en obradoiros dedicados á alimentación ou ao vestido. Quer no eido doméstico quer nos traballos a obra feita, a consecuencia era unha sociabilidade moi limitada das mulleres e unha cativa participación nas sociedades galegas, nas que só estaban presentes os días de festa e iso para cociñar ou enfeitar os locais. Emigración e feminismo Dende 1956, o Instituto Español de Emigración promoveu as reagrupacións familiares e iso incentivou a entrada de máis mulleres na Arxentina. Daquela, aumentou a súa presenza (subsidiaria) nos colectivos de emigrantes e o contacto co mundo exterior; mesmo houbo quen se incorporou á loita cidadá contra a ditadura militar (1976-1983), na que foi ben coñecida a 'Nai de Maio' arousá Carmen Cornes. Este bulir das emigradas nos anos 50 non mudou o seu papel subordinado nas distintas sociedades e de aí a persistencia dunha baixa autoestima, a soidade e o sentimento de morriña. Diante disto, o 8-M de 2007 un fato de mulleres (Patricia, Adela, Graciela, Carmen, María e Susana) presentaron en público no local de Residentes de Vigo en Bos Aires o grupo feminista Herbas de Prata, inspiradas nun verso incluído no libro de García Lorca Seis poemas galegos (1935). O grupo xurdira pouco antes tras a visita a Bos Aires dunha representante da Secretaría Xeral de Igualdade da Xunta. Dicían elas: "Nuestro objetivo es tejer una red internacional de mujeres gallegas y sus descendientes, con un profundo trabajo grupal que sea capaz de reconstruir el tejido social que falta en la colectividad gallega". Entre os eixos de traballo, salientaban: contrarrestar a inxerencia de institucións estatais, potenciar a integración dos centros galegos, acadar a paridade nas comisións das sociedades, motivar a participación da xente moza, difundir os dereitos das mulleres e solicitar axudas para elas e as súas familias. E como proxectos falaban de crear unha asesoría legal gratuíta, un consultorio psicolóxico de balde para paliar as pegadas negativas da emigración, e, ao cabo, editar traballos relativos á presenza da muller na emigración. Durante unha década organizaron os talleres 'Cousas de mulleres' e conmemoraban o Día da Muller, no que concedían os premios 'Rosalía' e 'Virxinia Pereira' a mulleres destacadas na emigración arxentina. Lingua e cultura Co tempo, o grupo esmoreceu; logo, chegou Galegas na diáspora, o relevo cunha nova xeración que, ao abeiro das mobilizacións a prol do aborto legal na Arxentina (conseguido en 2020 mercé á presión popular) e de xeito espontáneo, comezan a se reunir para ter unha participación senlleira no 8-M de 2018. Débora, Rocío, Lorena, Marta, Fernanda, Micaela e Paula son algunhas desas mulleres que se xuntaban na Federación de Asociaciones Gallegas, para ensaiar a canción O verdegaio lilá como himno mobilizador das galegas naquel intre. Así, medio cento de mulleres teimaron nun cambio xeracional e na consideración da visión de xénero nos colectivos da emigración. Foron case catro anos de dinámicas socioculturais, coa presenza de mulleres de acá e de acolá como Mª Xosé Porteiro, Luz Darriba ou Sés, a celebración dos días do 8-M ou 25-N, ou a reivindicación da nosa lingua e a nosa cultura o Día da Lingua Materna. E tamén se sumaron ás protestas contra a violencia de xénero, tanto en Galicia como en Arxentina. A Covid marcou un antes e un despois neste colectivo, que arestora leva algún tempo inactivo, pero do que se albisca unha próxima recuperación. Facemos votos porque así sexa.