A falta de regulación da obxección de conciencia lastra a cobertura do aborto na pública
Calquera muller maior de 18 anos pode interromper un embarazo de forma voluntaria durante as primeiras 14 semanas de xestación. Así o recolle a coñecida como lei do aborto, a Lei de saúde sexual e reprodutiva e da interrupción voluntaria do embarazo (IVE) aprobada no ano 2010, unha norma de prazos que veu substituír a anterior, de 1985, para que xa se aprobou no Congreso un proxecto de reforma pendente de referendar polo Senado.
O que busca esta nova revisión é situar a sanidade pública como referencia para a interrupción voluntaria do embarazo, mediante mecanismos que garantan que as mulleres que decidan abortar libremente, poidan facelo nun centro público, perto do seu domicilio, sen necesidade de seren derivadas á privada.
Isto é o máis habitual. A maioría dos abortos realízanse en centros extrahospitalarios, nomeadamente en clínicas privadas concertadas co sistema público de saúde, en moitas ocasión lonxe da súa localidade, porque aínda que a lei fixa un acceso igual a esta prestación para todas as mulleres, con independencia do lugar onde residan, a realidade reflicte unha cobertura dispar no conxunto do Estado e tamén na Galiza.
Abortos extrahospitalarios e na privada
Segundo o Rexistro Estatal de Interrupcións Voluntarias do Embarazo, en 2021, na Galiza, realizáronse 2.284 abortos, dos cales só 22% se efectuaron en centros do sistema público, 3% en hospitais e 19% noutros puntos especializados -extrahospitalarios- da rede pública.
Os datos publicados polo Ministerio de Sanidade reflicten que 95% das interrupcións voluntarias do embarazo tiveron lugar en centros extrahospitalarios e 78% en clínicas privadas acreditadas para a interrupción voluntaria do embarazo (1.735) e hospitais tamén privados (45).
De acordo coa relación de centros que en 2021 notificaron IVE, desde a Galiza comunicaron abortos catro hospitais públicos: o da Barbanza, na área sanitaria de Santiago e O Barbanza; o de Montecelo, na área sanitaria de Pontevedra e O Salnés, e os de Verín e Valdeorras, na área sanitaria de Ourense, Verín e o Barco de Valdeorras. Catro dos 13 Centros de Orientación Familiar dependentes do Sergas: o de Lugo, Carballiño, Ribadavia e o de Ourense. E tres clínicas privadas, dúas da Coruña e outra de Vigo.
De acordo co informe de Sanidade, 96,6% dos abortos practicados na Galiza en 2021 realizáronse 'a petición da muller' e non por motivos médicos (abortos terapéuticos). Só 72 atenderon a algún destes supostos: 'grave risco para a vida ou a saúde da embarazada' (44), 'risco de graves anomalías no feto' (30) e 'anomalías fetais incompatíbeis coa vida ou a enfermidade extremadamente grave ou incurábel' (2). Neste sentido, a maioría das IVE efectuadas (73,4%) producíronse con oito ou menos semanas de xestación e 2,8%, con máis de 14 semanas, 66 en total, só unha con 23 semanas ou máis.
Segundo explica a Nós Diario a doutora en medicina e feminista Lola Ferreiro Díaz, a maioría das mulleres que deciden abortar nas primeiras semanas acoden aos Centros de Orientación Familiar ben directamente ben desde a Atención Primaria.
O aborto farmacolóxico (mediante pílulas), que o Sergas asumiu en 2017, é a primeira opción nestes casos. Na Galiza notificáronse 893 en 2021, o que significa que a maioría das IVE (60%) requiriron un procedemento cirúrxico, en quirófano, con anestesia e intervención médica.
Obxección de conciencia
Con todo, non é fácil concretar o periplo dunha muller desde que decide abortar até que logra interromper o seu embarazo. A garantía deste dereito recoñecido por lei non é igual en todos os territorios nin en todas as áreas sanitarias da Galiza, e un dos principais obstáculos é a falta de regulación da obxección de conciencia que a reforma da lei do aborto busca atallar.
"De momento os hospitais públicos non están obrigados a realizar abortos, o que deixa en mans do persoal que se fagan ou non", explica a este xornal Javier Castrillo, xefe de xinecoloxía do Hospital de Verín. "Aquí asumímolos sen problemas, tamén os que superan as 14 semanas, que antes derivabamos a unha clínica especializada de Vigo".
A obxección de anestesistas, xinecólogos ou enfermeiras é a que marca a diferenza entre a cobertura do aborto que se ofrece nuns hospitais e outros, remarca. E malia que adoita haber un pequeno equipo en cada hospital disposto a asumir abortos, di, "son moitos os que non queren participar".
"Co tema da obxección hai un relaxamento importante. Non hai ningún control e se alguén obxecta xa non se realizan abortos. Cobren o tema derivándoos e financiándoos na privada", advirte Lola Ferreiro, quen fala de "misoxinia institucional" e asegura, a partir da súa experiencia, que só o hospital Álvaro Cunqueiro de Vigo realiza abortos "con normalidade" antes e despois das 14 semana de xestación.
Nós Diario preguntou ao Sergas a respecto desta cuestión, sen resposta á publicación desta información.
As chaves da reforma da lei do aborto
A reforma da lei de interrupción voluntaria do embarazo de 2010 busca corrixir as eivas de cobertura deste dereito reprodutivo e situar a sanidade pública no centro da aplicación do aborto. Neste sentido, crea o rexistro de obxectores para asegurar que cada centro público conte sempre con persoal suficiente para atender as mulleres que soliciten unha interrupción e impide a súa participación nos comités de decisión sobre os abortos a partir das 22 semanas de xestación.
Ademais, elimina o período de reflexión de tres días que contempla a norma actual, e permite que o consentimento das menores de 16 e 17 anos sexa suficiente para abortar.