David Rodríguez: "Precísase un debate sobre o poder autonómico por parte do soberanismo"

Nun artigo recente, vostede recuperaba o concepto de Gramsci de "revolución pasiva". Realmente estamos asistindo a un revival do fordismo?

O concepto de revolución pasiva de Gramsci refírese basicamente ao cambio significativo dun sistema político dirixido polas elites, non polas masas. É unha transformación das estruturas políticas e institucionais que o que realmente pretende é evitar un proceso revolucionario. Gramsci utilízao para describir, por exemplo, o sistema de produción fordiano nos Estados Unidos, que se pon en marcha para enfrontar as sucesivas crises do sistema que conduciron á I Guerra Mundial e ao crack do 29: cando as elites son incapaces de resolver unha gran crise ábrese unha oportunidade para transformar o sistema, pero para iso ten que existir un suxeito político que lidere esa transformación. O fordismo permitía reformar o sistema e, ao tempo, integrar nel as masas traballadoras.

Na actualidade, ante o desmantelamento, na práctica, do movemento obreiro, dese suxeito que pode liderar unha revolución, é o propio sistema o que busca vías de escape: para sobrevivir e para poder seguir mantendo a hexemonía sen que ninguén lla dispute. E probabelmente estamos asistindo a un fenómeno deste tipo, a unha transformación do sistema dirixida desde arriba, na que se recollen algunhas demandas populares pero para apuntalar o sistema capitalista.

O Green New Deal, o "capitalismo verde", parece querer imporse como ese novo patrón da produción do sistema pero, como sinala, atópase co problema da incapacidade do capitalismo de funcionar de ningún modo que non sexa o extractivismo máis duro.

O capitalismo caracterízase precisamente por esa obsesión extractiva, por ocupar todos os lugares e ir reducindo os espazos que quedan libres. Agora mesmo, o modelo financeiro que se puxo en marcha na década de 1970 do século pasado está esgotado: a crise de 2008 foi a demostración da súa impotencia. É certo que estamos topando cos límites dun sistema que esgota os recursos naturais por onde pasa, pero ao mesmo tempo, esa é a saída que parece estar collendo neste momento: absorber o discurso verde para atopar un nicho de produción que lle permita seguir existindo cunha aparencia ideolóxica respectábel.

O que ocorre é que, como o capitalismo é incapaz de funcionar sen destruír a natureza –a fonte dos recursos–, o que podemos esperar é, máis ben, un afondamento na brecha social, un sistema cunhas diferenzas aínda maiores no que as elites traten de pórse a salvo das consecuencias do cambio climático e as clases medias e traballadoras vivan sumidas na escaseza. Nós estamos nunha situación que, máis ou menos, pode homologarse coa do resto dos países europeos, pero hai que lembrar que os Estados Unidos, a primeira potencia mundial, vive con cen millóns de persoas que están excluídas do sistema, que viven na pobreza ou rozándoa e que, na práctica, carecen case de dereitos. E non pasa nada: seguen liderando a política internacional e o sistema funciónalles estupendamente. Non podemos descartar a idea de que vaiamos cara a un modelo parecido.

E que alternativa temos desde a Galiza para enfrontar ese panorama?

Non sei, estamos falando de grandes correntes históricas que se manifestan dun modo ou doutro nos diferentes puntos do planeta. A capacidade de intervención a nivel global de calquera nación, xa sexa unha nación sen Estado como a nosa ou un Estado consolidado, é mínima, porque o poder que se lles deixou na configuración do mundo posterior á caída do muro de Berlín é practicamente inexistente. A proba está en que os Estados o único que poden facer é esperar que chegue a axuda da Unión Europea. Quen ten o poder de verdade é o capital e, ante iso, as loitas de emancipación adquiren formas diferentes nos distintos lugares do mundo.

Dígoo porque Vitor Vaqueiro apuntaba a idea de que o soberanismo de esquerdas nas nacións sen Estado axudaba a resistir o esfarelamento dos partidos de esquerda tradicionais.

Si, non hai dúbida de que a idea de nación, de artellamento da sociedade baixo outros supostos, é un extra que axuda a manter unha certa coherencia na organización. É o mesmo que sucede en Latinoamérica: os movementos populistas de esquerdas, dalgún modo, tamén son quen de manter viva unha loita en nome da consecución dunha "patria". E creo que "soberanía" é un termo moi amplo e moi acaído para o presente, máis que "independencia"; un tempo que permite reunir moitas reivindicacións: soberanía territorial, alimentaria, do corpo…

Pero iso non pode facernos esquecer a loita de clases e a necesidade de atopar un suxeito político que a lidere. Eu creo que o movemento obreiro, despois da caída dos réximes socialistas da órbita da URSS, está practicamente liquidado, e os movementos sociais que xurdiron logo, como o feminismo ou o ecoloxismo, non logran aglutinar as clases populares arredor desa loita máis ampla por un modo máis xusto de repartición da riqueza.

Por outra banda, hai que ter coidado coa sacralización do Estado, estar vixiantes ante as tentacións autoritarias nas que tende a caer un poder moi centralizado e forte: tamén se viviron experiencias desagradábeis, nese sentido, desde a esquerda.

A entrevista na íntegra podes lela no Nós Diario en papel ou na nube. Se aínda non es subscritora ou subscritor podes facelo aquí: http://bit.ly/3hCH3Qu