Tirar do fío: as novas mans da moda galega

"O principal, antes de debuxar, é coñecer os padróns de costura. A primeira vez que bosquexas un xersei esqueces que tes que meter a cabeza por un lado, que ten que asentar ben nos ombreiros… O básico é a padronaxe. Se, por exemplo, queres crear unha textura rugosa tes que indagar como atopar esa rugosidade. Procurar ese tacto, un bordado especial, unha cor degradada ou non...", fala Alba Collado, mentres as súas mans entretecen con vitalidade as palabras. A moza acaba de cruzar a vintena e está metida con entusiasmo no seu proxecto de fin de carreira, logo de rexeitar facer Comercio, que nunca lle gustou, pola súa vocación na acrobacia das teas e padróns na academia coruñesa Formarte: "Gustábame o tema da moda, de debuxar, de crear as miñas prendas. Fixen un curso de padronaxe moi interesante e metinme en deseño de moda". A nova moda galega agroma nos pupitres e pasarelas de fin de carreira de novas deseñadoras que, nalgúns casos, xa deixaron ver as súas creacións fóra da Galiza. As creacións de Alba amosan unha preocupación pola textura e pola evocación que a memoria, o recordo ou a viaxe provocan na creación artística. No caso de Collado, unha saída a Holanda configurou a súa colección "Veld", chea de simboloxía floral: "É unha vila holandesa. Era preciosa e díxenme: 'tes que facer un traballo disto'. As prendas son de lá 100%, sen poliéster, chaquetas moi anchas, de mangas avultadas. Todo verde, azul e branco. Síntome moi orgullosa, foi traballo meu por enteiro. Elixir un bo material é moi importante, non podes facer unha saia e coller un tecido que non teña voo ou que quede mal, tes que mirar como funciona". Recoñece que, na actualidade, a moda galega está "algo esquecida" e que quere seguir creando na Galiza: "Gustariame traballar nunha marca galega e que tivese a nosa cultura presente". Antía Vilar é tamén estudante na recta final dos seus estudos co seu Traballo de Fin de Grao. Ela marchou a Madrid para poder estudar a carreira universitaria oficial. Alí traballou na Xastraría Cornejo, autora dos traxes de época para series como As mozas do cable ou Altamar. Vilar quere traballar na Galiza, mais descoñece como facelo con liberdade: "É difícil ter un futuro na moda galega sen caer en Inditex. Queremos atopar un estilo propio e desenvolver a nosa inspiración, nas grandes marcas non hai espazo para esa orixinalidade". Un ano de estadía en París permitiulle comparar situacións: "A moda fóra do Estado funciona de maneira moi diferente, toman os estudos máis en serio, con graos só de Historia da Moda. Aquí non temos ese nivel de especialización". Vilar defende un modelo de consumo moito máis local, con atención á man de obra e á orixe. "Estamos pagando pola roupa un prezo baixo", relata, "o que prexudica o comercio e os deseñadores que queren competir coas grandes, pois non podemos pór os prezos tan baixos como as multinacionais". Mais ten claro que o seu público obxectivo gosta da arte e "non só quere ter un cadro no cuarto". A estudante pon o foco na diversidade que pode ofrecer un país onde faltan "estudos arredor da recuperación do traxe galego, deseñadoras de vestiario escénico ou mesmo procuradoras para os museos, para buscar pezas de arte téxtil… Estudar deseño de moda non significa ser só deseñadora". Alén da tenda A David Vila non lle gustaba a roupa que vía nas tendas cando era cativo. Hoxe, baixo a súa nova sinatura Comosoa, pode producir prendas para actrices como Laura Míguez ou Grial Montes, ambas no elenco do último filme de Ignacio Vilar, María Solinha. Cun ano aínda por diante na escola Mestre Mateo de Compostela, o mozo admite que "na casa xa tiña esta inquedanza artística que precisaba deixar fluír". No deseño isto combínase coa parte técnica, que tamén é do seu agrado. "A creatividade podes tela ou non, pero a técnica tes que aprendela", afirma un creador interesado pola función do vestiario en escena: "Fóra da ESAD [Escola Superior de Arte e Deseño] fixen tres traballos, un nunha peza de teatro chamada Neurose, en Vigo. O proceso é rápido e tes que manter relacións co director, actrices, bailaríns, escenografía... Debes facelo canto antes, logo veñen os problemas propios da disciplina como o tempo, o espazo, a combinación coa luz... É case como unha carreira e tes que ser o primeiro en rematar". Vila ten interese nunha moda máis lenta e traballada, unha slow fashion cun ritmo non tan apegado o vórtice do mercado. Segundo conta, hai "unha visión de grandes e pequenos. Para sobrevivir tes que sumarte ao slow fashion, como pequeno creador non podes asumir a produción en serie". No relativo ao seu futuro baralla saír da Galiza como unha opción probábel: "Eu querería quedar e atopar traballo aquí, pero a nivel de evolución aínda non o teño moi claro". A tía de Isaac Castelo convenceuno para, aínda moi mozo, axudar unha modista a facer un vestido. O rapaz está hoxe a piques de ir a París, un dos centros da moda europea, estudar o próximo ano da súa carreira, igual que Vila, na ESAD de Compostela. "Tiña ganas dun cambio, sobre todo porque na Mestre Mateo non ofertan a especialidade que quero", explica. O que atrae a Castelo é a alta costura, pois atopa nela "máis liberdade creativa, considérome bastante esteta [ri]". A súa sinatura, Caasi Sera, xa produciu en pouco tempo vestidos que levaron actrices como Lucía Regueiro nas Badaladas 2018 da TVG ou na gala dos Premios Mestre Mateo, e influencers como Dulceida. "Póñense elas en contacto. Eu sempre fago vestidos exclusivos, adaptados á persoa, escollo os materiais, os tecidos… e encargo a unha costureira", conta. Sinala ademais que, se ben non descarta posuír un atelier no futuro, o seu funcionamento vai radicar no mundo online, de onde lle veñen os pedidos e os contactos: "A experiencia de ir á tenda e mercar é gratificante, pero a compra en liña é o futuro. Iso si, se queres un vestido a medida tes que seguir vindo ao atelier". Quen xa volveu de París é Sandra Parguiña. A súa colección "Talasofilia" foi presentada como proxecto de fin de carreira no mestrado en Deseño e Dirección Creativa de Moda da Universidade de Vigo e evoca o mundo mariño e romántico das pasaxes de Jules Verne: "É unha composición de xute, lá, pana, sarga, liño e algodón tinguidos en parte con pigmento azul escuro e té nas partes máis claras, para darlles un efecto de camisa 'usada por un mariñeiro'. Busquei que as pezas semellasen sacadas do fondo do mar [...]", argumenta. O traballo a contrarreloxo custoulle varias noites sen durmir para pintar e dar os últimos acabados. Alba Collado está a rematar o seu último ano de formación e agarda seguir traballando na Galiza. Tamén graduada en Belas Artes, interesouse polo deseño a través da ilustración e, sobre todo, do estampado: "Actualmente son deseñadora para Mitwill, empresa provedora de estampados téxtiles. Estiven de prácticas nas oficinas en Francia o ano pasado e traballo online desde o meu estudio. Analizamos as tendencias das marcas e a tempada e creamos diferentes propostas co noso equipo". Parguiña chama a pór a atención nas dificultades que supoñen os gastos exixidos durante os estudos, con posíbeis alumnas que "descartan disciplinas artísticas e de moda porque é un investimento moi grande", relata. "Durante a carreira e o mestrado puiden traballar e contar con bolsa de estudos, pero moitas veces non era suficiente", engade. A pé de rúa Da banda dos xa estabelecidos atopamos pequenos comercios localizados nas vilas galegas e xestionados, en gran parte, por mulleres en asociación ou cooperativa. Comparten valores na importancia da orixe do material e a diferenciación na calidade do produto, tamén cun ollo posto na reinvención da tradición. Un deles é o formado por Zeltia e Lúa Mosquetera con Nicanora, unha casa en Compostela que levou as súas creacións a desfilar en Madrid xunto con Francis Montesinos, entre outros, e da que acabaron "até arriba" de traballo, cun éxito que vén de 2009, en plena época de recuperación do concepto vintage, onde atoparon oco para a roupa a medida. "Tiñamos un atelier na praza do Toural, mais acabamos fartas e deixámolo, aínda que nos foi ben… Até gañamos un Premio coa Fundación Santander", expón Mosquetera. A razón do fechamento foi a posíbel deslocalización, por onde non querían pasar: "Ante a falta de costureiras, o noso xestor recomendounos fabricar fóra, mais nós non queriamos. Estabamos tan abafadas que deixou de facernos felices". Un ano despois retomaron a actividade e ampliaron o negocio coas academias de costura La Mapache, na Coruña e Santiago, e mais unha tenda online. Tecer en virtual Este camiño, o de tecer redes virtuais, está a ser a vía de saída para gran parte das novas artesás a cargo de obradoiros do século XXI como Muchachicha. Esta casa, ao cargo de Noela Hermida e Pilar Ceneri, fabrica unha roupa interior "cómoda e real" que racha cos canons de beleza impostos polas grandes sinaturas. "Queriamos ser conscientes da realidade que nos rodeaba e atopamos que a roupa interior sostíbel era pouco estilosa", comenta Noela. O seu labor vén do mundo autodidacta, "até titoriais de Youtube" e un imaxinario onde atopamos numerosas referencias á mitoloxía clásica e o empoderamento feminino. Hermida e Ceneri admiten que, de momento, falta na Galiza moita concienciación arredor dos produtos sostíbes: "nalgunhas feiras até se chegaron a meter cos nosos, situación que non ocorre fóra. Vendemos nun día en Euskal Herria o que aquí nunha semana". Sinalan que houbo moita xente que non estaban de acordo co tamaño das prendas, que "son grandes xa que teñen menos elastano, moito máis ecolóxico. Estamos afeitas a un tamaño pequeno que non é o do noso corpo, senón un canon a derribar", relatan. Ío Morales, escultora de formación, difunde a súa obra na rede con IO Obradoiro Téxtil: "O tema da artesanía é complexo porque es ti quen manda. Teño o obradoiro na casa, traballo en Santiago e Fisterra. O que fago normalmente é concertar citas a través da tenda online". A recente situación da COVID-19 supuxo para ela unha forte parada, mais conta que están a voltar os pedidos: "O feito a man parte dunha concepción moi negativa no social. Está ligado a unha técnica maioritariamente feminina e da casa, o que se consideraba 'arte menor'", denuncia, se ben tamén hai unha parte do público que apreza os produtos sustentábeis. Esa confianza e proximidade, xunto coa forza de equipo foi o que levou a un conxunto de artistas e artesás a construír Grovemakers, unha marca que, en palabras da secretaría da asociación, Lucía Castro, "procura levar O Grove ao internacional. Somos terra de artesanía, non só de marisco e praia". Ela mesma ten unha sinatura, Awa, e fai énfase no carácter diverso das marcas que se coñeceron na Festa do Marisco de 2017 e desde 2018 decidiron ir da man. "Somos unha asociación de creadoras e de comercio por imperativo legal. Toda aquela que entre ten que fabricar os seus produtos cun compoñente de autor, que non sexa compravenda", explica. "A nosa tenda é colectiva, imos xuntas para ter máis forza e compartir espazo", engade. O coronavirus está a ser un susto para un comercio que opera nas redes, pero tamén no contacto directo co público: "Abrimos con moita incerteza. Vivimos de venta en festivais e feiras, a maioría suspendidas". David Vila, creador de Comosoa, amósase interesado polo deseño de vestiario nas artes escénicas, así como polo slow fashion, a moda fóra da voráxine do mercado. A Covid-19 fixo que Patricia González elaborase para algunhas amizades unhas máscaras con iconografía galega de Castelao e Rosalía e as colgase no Facebook. "O mesmo día xa nos estaban a chegar pedidos, agora non damos abasto", narra. González leva o obradoiro de costura Saiáns xunto con Carlos Pazos, onde realizan traxes tradicionais e fundas para instrumentos de todo tipo. Confesa a deseñadora que a tradición xoga un papel moi importante na súa maneira de facer e entender a moda: "teño unha relación especial coa música tradicional. Sempre me gustou crear, pero non só moda, dáme certa rabia o capricho das tendencias". Esta muller comezou a facer roupa tradicional inspirada no traxe galego ao detectar que "case ninguén se inspiraba nas raíces, no noso idioma e o noso traxe. Se non reivindicamos nós o noso, quen o vai facer?". Reloce na conversa a reivindicación da identidade galega, de "facer país", na moda do futuro, con ecos da propia Rosalía: "No poema de 'Miña santiña, miña santasa' pídelle á santa que lle ensine a bailar, pero ela dille que cosa. Non hai unha copla que trate ben as costureiras. Rosalía métese coa santa por non ensinarlle a bailar!".