A historia de como unha enerxía limpa destrúe un territorio

"Vanme pór un eólico xigante a 300 metros da casa!" Unha voz desesperada por teléfono avisábame case chorando. Ese foi o meu primeiro contacto coa invasión eólica. Ocorreu hai máis de tres anos e era unha das miñas amigas a que chamaba alertada e indignada pola impotencia dun proxecto que ameazaba a súa vivenda, destruía a fonte da que bebía auga toda a aldea e, claramente, lastraba o futuro dese lugar. Cada persoa ten a súa propia historia de como descubriu que un proxecto enerxético renovábel se estaba tramando no lugar onde vive. Un proxecto que podería cambiar a súa vida para sempre e sobre o cal ninguén a informou de absolutamente nada. Pero o que si temos todas en común é a indignación. A indignación de que un macro proxecto industrial tan grande que vai afectar á túa vida, á túa economía e ao teu benestar se poida levar a cabo sen que te enteres e sen que apenas poidas participar. "Manter unha actitude pasiva é facilitar a especulación co territorio, e polo tanto coas nosas vidas" E esa é a realidade administrativa que vivimos. Porque compartir o enlace do Diario Oficial da Galiza (DOG) no Facebook ou nunha páxina web do concello, non é transparencia. Non o é na era da saturación informativa. Non é realista pensar que miles de persoas dun concello van ler o DOG todos os días para comprobar se hai un proxecto eólico que ameaza as súas vivendas e propiedades. Admito que desta situación de opacidade foi (e segue sendo) o combustíbel co que comezamos a organizarnos e a enerxía que nos mantén en loita nunha realidade na que estamos obrigados a tomar cartas no asunto, nunha realidade na que manter unha actitude pasiva é facilitar a especulación co territorio, e polo tanto coas nosas vidas. Xa non podemos obviar máis que o lugar onde vivimos é o resultado de canto nos impliquemos con el. Algúns datos para entender por que Galiza non debería estar sufrindo a febre eólica Na Galiza xa hai instalados 4.000 aeroxeradores. Galiza é a área con maior potencia eólica instalada por km2, máis que o Estado español e máis que Alemaña. Galiza: 130KW/km, España 54kw/km2, Alemaña 72 kw/KM2. O obxectivo da Unión Europea (UE) é que o 32% da enerxía producida veña de fontes renovábeis; segundo Rede Eléctrica Española, no ano 2020 o 70% da enerxía producida na Galiza procedía xa de fontes renovábeis (eólica e hidráulica). Os concellos con máis parques eólicos non ven aumentada a renda per cápita co paso de tempo, de feito son concellos con renda per cápita inferior á media galega. Os concellos con máis parques eólicos experimentaron un aceleramento na perda de poboación en comparación coa media galega. 'Boom' eólico: Non é sustentabilidade, é especulación O boom das enerxías renovábeis non comeza co descubrimento de producir electricidade grazas á luz do sol ou á forza do vento. A transición enerxética non comeza cando xa existen estas tecnoloxías, xa aló polos anos 80 se pode producir enerxía con elas en lugar de queimar carbón. Esta transición enerxética (que nos venden por tan verde) comeza, en realidade, cando queimar carbón ou combustíbeis fósiles deixa de ser rendíbel e ten límites medioambientais. En feitos concretos tradúcese no momento en que se anuncia o fechamento das centrais térmicas de Meirama (Cerceda) e As Pontes. Foi aí cando as empresas da enerxía comezan a transición masiva do carbón ó vento. Vaia! Algúns estarán decepcionados por descubrir que o motivo deste cambio á eólica é en realidade un tema de beneficios e mercado, e nadiña que ver coa necesidade de ser máis sostíbeis. Alguén podería pensar, como é lóxico, que nesta apuradísima transición enerxética que parece tan imprescindíbel e pola que se están tramitando centos de parques eólicos en toda Galiza, estaría ben planificada: con prioridades definidas, límites marcados e coa sustentabilidade como guía. Por exemplo, sería moi sensato pensar que existe un obxectivo límite da potencia eólica que a Galiza está disposta a producir. Tamén tería moito sentido priorizar a repotenciación de parques eólicos existentes antes que a construción de novos parques. E desde logo, non nos poderíamos esquecer do autoconsumo, que non podería faltar neste plan xa que é a forma máis sostíbel de producir enerxía e debería sempre facilitala antes que emprender macroinstalacións industriais de produción masiva que, ademais, necesitarán quilómetros de pesadas liñas de alta tensión para o seu transporte até o punto de consumo. "Sería sensato pensar que existe un obxectivo límite da potencia eólica que a Galiza está disposta a producir" Pois toma asento, porque teño que dicirche unha cousa: non hai nadiña diso! Cero. Esta transición enerxética que vai cambiar a paisaxe galega de norte a sur e de oeste a leste non segue ningunha planificación. Estaraste preguntando, pero entón como funciona? Pois moi fácil, as empresas promotoras de parques eólicos presentan os proxectos á Xunta ou ao Ministerio para a Transición Enerxética. Para converterse en realidade teñen que pasar por varios trámites administrativos e, con tal de que a propia Administración non achegue ningún informe negativo en contra, listo, parque aprobado! E agora é cando me dis: se cumpren a lei será que está ben, non? Neste punto creo que é mellor que tomes un vaso de auga para hidratarte e volvas coller asento. Normas e leis vellas para macroparques de última xeración Entendiches ben, a empresa propón, e son as distintas administracións as que teñen que ver se contravén ou non algunha norma ou interese e, polo tanto, dar informe negativo ou positivo. É lóxico pensar que as leis te protexen. Pero se as leis están obsoletas, e as de nova creación non veñen para actualizalas, senón para facilitar que se tramiten con máis axilidade proxectos que se dispoñen a cumprir unhas normas obsoletas. O marco legal quedou vello e incompleto e non serve para levar a cabo semellante expansión eólica de forma controlada. E por aquí menciono un par de datos que pode ilustrar ben como a lexislación se mantén ou se crea de forma favorábel a estes proxectos e tamén como se pode apreciar o intencionado abandono doutros deberes do Goberno: —A distancia ás aldeas. O plan sectorial eólico da Galiza, que data do ano 2000 (despois modificado en 2002), marcaba xa daquela, que a distancia mínima entre os aeroxeradores e os núcleos rurais debía ser de, polo menos, 500 m. No ano 2000, cando se redactou este plan, os aeroxeradores alcanzaban unha altura de entre 70 e 90 m de alto. En cambio, os proxectos eólicos aos que nos enfrontamos hoxe en día falan de aeroxeradores de 200 metros de altura. Os aeroxeradores aumentaron máis de dúas veces o seu tamaño pero a distancia cos núcleos rurais non aumentou. É máis, poderíamos dicir que aínda diminuíu! Coa coñecida Lei de iniciativas empresariais da Xunta da Galiza, 2017, aquelas vivendas que estean fóra de núcleo rural aínda corren peor sorte: nese caso os aeroxeradores poderían situarse a tan só 300 metros. "Non paran de agromar plataformas e asociacións que se organizan para combater os parques eólicos" —As zonas "protexidas" e de especial interese. Galiza é a comunidade con menos espazos de Rede Natura 2000 de toda España. Estes espazos deberían terse aumentado de acordo ao que recomenda a UE. Mais, moi convenientemente para a propagación dos parques eólicos, estas zonas non se ampliaron na última década. Outras figuras de protección como as Reservas da Biosfera corren perigo de perder este título pola masiva instalación de parques eólicos nestas áreas. E vou mencionar tamén as zonas declaradas de Especial Interese Agrario pola propia Xunta da Galiza, para as cales se destinaron fondos da UE e outras axudas co fin de potenciar este sector. Agora esta declaración non serve de nada, e gandeiros e agricultores ven como as liñas de alta tensión e parques eólicos campan ás súas anchas en terras agrarias. Estas figuras de protección e de especial interese son sostén importante de recursos económicos de moitas vilas. Se a Administración actuase con cautela e visión de futuro, debería impedir os parques eólicos en zonas de posíbel expansión de Rede Natura, Reservas de Biosfera ou outras zonas declaradas de Especial Interese en aras de conservar o investimento xa feito e co obxectivo de que non perdan valor estas zonas. Pois non, isto que propoño tampouco sucede. O exército cívico das plataforma veciñais E con todo, hai boas novas. A Covid-19 fixo que, por algunha razón, se acelerasen todos os procesos administrativos e que centos de proxectos eólicos se estean a tramitar. E aínda así, non impediu que estea habendo unha fervente reacción veciñal. No último ano non pararon de agromar plataformas e asociacións veciñais que se organizan para combater os parques eólicos, as liñas de alta tensión e todas as infraestruturas e destrución que estas instalacións industriais traen ás nosas terras. Están sendo as persoas que despois de atender os seus traballos e as súas familias agora atenden tamén a defender a súa vivenda e as súas terras destas enormes instalacións industrias. O esforzo é enorme e o tempo é escaso. E con todo, a resistencia non fai máis que aumentar: a primeiros de ano púñase en marcha Aldeas con horizonte, un manifesto que reúne un cento de apoios de colectivos de toda a Galiza e case 6.000 sinaturas en Change.org, o pasado 5 de xuño manifestámonos, desde todos os puntos da Galiza, milleiros de persoas en Compostela para dicir: eólica así non! E en cada comarca galega estánse a formar coordinadoras para manter a comunicación entre as plataformas locais que enfrontan parques eólicos ou liñas de alta tensión concretos. Xa moitos nos demos de conta de que o vento sopra para todos e o sol brilla para todos, e que o máis sostíbel é que a enerxía renovábel sexa de produción e consumo local, e que este modelo de produción de enerxía é especulador e inxusto. É como un exército cívico das plataformas veciñais, un movemento social que está volvendo conectar os veciños, que nos está traendo á consciencia a responsabilidade que tamén temos no que pasa ao redor de nós, e que nos obriga a facer un exercicio moi interesante: pensar no futuro. E aquí está a verdadeira sustentabilidade, no compromiso das persoas co medio e co seu lugar. Naturgy, Iberdrola, Greenalia etc. estas son malas novas para vós.