Gil Pita - Nieto Santamaría: Reparar

Houbo un tempo no que os programas electorais competían a ver quen facía máis edificios: o novo auditorio, a nova piscina, o novo campo de fútbol... Naquela febre edificadora novo era sinónimo de bo. E se podía ser moi grande, mellor. Eses tempos pasaron e agora atopámonos nunha época de rehabilitación e reparación. Impúxose a sensatez da carestía. "Para nós, reparar son dúas cousas. Unha é refacer, rehabilitar, arranxar... pero tamén reparar (como no portugués) é darse conta, decatarse. Pararse a pensar antes de facer. En lugar de tirar ou construír algo novo, podemos salvar algo?" Ilustra este fenómeno que os últimos gañadores do premio Pritzker (un dos máis prestixiosos do mundo da arquitectura) foran os franceses Anne Lacaton e Jean-Philippe Vassal, uns destacados representantes da rehabilitación do patrimonio recente con poucos medios. Aínda que o ciclo económico impuxo a actitude restauradora por obrigación, Luís e Cristina senten esta forma de traballar como propia. Rehabilitar e reparar din que é o natural. Antes de tirar ou facer algo novo, buscan a maneira de arranxar algo existente. É máis ecolóxico e económico. Nos países nórdicos a meirande parte do traballo dos arquitectos é reparar o existente. "Para nós, reparar son dúas cousas. Unha é refacer, rehabilitar, arranxar... pero tamén reparar (como no portugués) é darse conta, decatarse. Pararse a pensar antes de facer. En lugar de tirar ou construír algo novo, podemos salvar algo?". Así resumen a súa visión, reparan edificios pero sempre cunha actitude crítica. Esa actitude herdárona de Manuel Gallego Jorreto, arquitecto para o que traballaron ambos e onde se coñeceron. Logo duns anos co mestre, formaron o seu estudio independente. Como persoas inquedas non só fan arquitectura, exploran outras disciplinas: Luís foi profesor en Guimarães e tamén é editor, Cristina foi unha das fundadoras de Arquitectura Sen Fronteiras Galiza e fixo traballo de cooperación internacional e local. Ambos nútrense de moitas experiencias. Din sentirse especialistas en "xeneralidades". A súa primeira obra como parella profesional foi unha exposición. Curiosamente, dentro do museo de Belas Artes da Coruña, obra do seu ex xefe. Curiosamente tamén, sobre mobiliario, tema que os acompañará o resto da súa carreira. Destaca este estudio polo uso do mobiliario como transformador do espazo. Mesmo contan con proxectos exclusivamente desta disciplina. Unha peza ben deseñada e ben situada pode xerar un cambio que mellore a experiencia dos usuarios nun edificio. Un móbel para eles é como unha arquitectura dentro dunha arquitectura. Exemplo da capacidade dun móbel para transformar o espazo é unha das últimas obras do estudio: un confesionario para a catedral de Santiago. O pequeno é grande Exemplo da capacidade dun móbel para transformar o espazo é unha das últimas obras do estudio: un confesionario para a catedral de Santiago. O templo contaba con varias capelas desocupadas e ante o aumento de visitas no Ano Santo, encargáronlles os novos móbeis para a confesión. As capelas contaban con séculos de historia e unha gran superposición de elementos. O móbel que deseñaron redúcese ao esencial como obxecto de acougo nas capelas. É o reverso dun tradicional, sacaron o interior cara ao exterior. Conta coas partes imprescindíbeis para o sacramento: un reclinatorio, un asento, un separador e unha luz. Un confesionario sinxelo, básico, como se de arquitectura popular se tratase. Para construílo contaron coa man dun artesán de Corcubión, Frank Buchsmann, quen domina as técnicas tradicionais da madeira. Ningunha unión do móbel ten parafusos ou cravos, ensamblado como os antigos móbeis da catedral. A mesma actitude de estudo e respecto emprégana tanto traballando na catedral, como nunha humilde gardaría en Santa Marta. Ás aforas de Santiago sobrevive un dos últimos pavillóns do que foi o Burgo das Nacións. Este edificio foi unha cidade temporal feita no ano 65 para acoller a 4.000 peregrinos. Aínda que deseñada para durar un ou dous anos, chegou aos 25. A gardaría conta cunha estrutura mínima e unha construción moi sinxela. Ademais das melloras interiores, encargáronlles aos arquitectos unha cuberta para a entrada. Deseñaron algo tan lixeiro como o propio edificio. Cunha estrutura mínima de tubos de aceiro e unha cuberta translúcida de policarbonato, chegando a competir en lixeireza co propio edificio. Cun orzamento tamén mínimo, a actuación completouse cuns xogos. Pintaron círculos brancos no chan, un espazo para os cativos, onde a propia arquitectura forma parte do xogo. Luís e Cristina téñense enfrontado a grandes retos, tocoulles intervir en lugares simbólicos e sobre o traballo de grandes arquitectos; un dos máis grandes foi o da casa da Matanza. Rehabilitaron a Casa-Museo de Rosalía, que xa fora restaurada e ampliada nos anos 70 por Andrés Fernández Albalat. Luís e Cristina téñense enfrontado a grandes retos, tocoulles intervir en lugares simbólicos e sobre o traballo de grandes arquitectos; un dos máis grandes foi o da casa da Matanza. Rehabilitaron a Casa-Museo de Rosalía, que xa fora restaurada e ampliada nos anos 70 por Andrés Fernández Albalat. A casa contaba con problemas de humidades e illamento e aproveitaron as obras para actualizar o proxecto museográfico. Ademais disto, adaptaron o edificio ás novas esixencias de acceso para persoas con mobilidade reducida. O proxecto foi ambicioso e desenvolvido por fases: tamén reformaron o exterior da casa e os anexos creados nos 80. No xardín construíron unha nova plataforma de acceso e recuperaron a pavimentación de terra batida para garantir a accesibilidade universal da parcela, xunto cun banco para a Figueira de Rosalía. Nos anexos cambiaron os tellados e rehabilitaron o interior para dedicalo á nova sala do Padroado, e como protagonista do espazo aparece de novo un gran móbel: unha gran mesa circular de madeira. A pesar de que interviron en gran parte dos edificios do conxunto a súa intención foi pasar desapercibidos, e para iso tivéronse que meter na pel dos que por alí pasaron. Pensaron como os albaneis, os carpinteiros e os arquitectos que traballaron na casa, entendendo as súas lóxicas e como eles integraron o vello e o novo. Ao redor da auga O diálogo novo-vello foi tamén o protagonista dunha pequena-gran actuación: a restauración das fontes históricas de Caldas. Fixeron pequenas intervencións nas máis significativas fontes, que xa abranguen 7, entre executadas 5 e 2 novos proxectos. Para facelas chamaron os mellores artesáns, contando coa colaboración de Renovatio restauración ou Forxa Chago, quen tamén traballan no ámbito da catedral de Santiago. Entenden que hai que tratar co mesmo respecto a unha catedral que a unha sinxela fonte dunha vila. Cada fonte contaba cun contexto e estado de conservación diferente, houbo que facer un proxecto para cada unha: unhas tan só precisaban cambiar o cano e as reixas, noutras restauráronse elementos históricos perdidos e outras precisaron mellorar todo o espazo circundante. Luís e Cristina son conscientes de que a intervención ten un efecto máis importante, posto que tamén se rehabilita un espazo simbólico. As fontes eran lugares de socialización, onde a xente se atopaba, especialmente importantes na sociedade tradicional para a muller. Coa recuperación das fontes, recupérase a memoria de todas esas mulleres. Mais recuperar a fonte é tamén reparar un patrimonio colectivo e recuperar un espazo público para todas e todos. A día de hoxe están a piques de comezar a reforma do antigo goberno militar da Coruña, o edificio da lágrima de San Roque, tamén na Coruña, e rematan o plan de restauración da casa da Parra en Compostela, mentres acometen unha nova fase na Matanza coa reforma do auditorio da Casa Museo Rosalía.