Din Matamoro: "A luz, non a cor"

O salientábel da pintura de Matamoro non é que desvele algo nin que dialogue con alguén, a súa importancia é a dunha obra na que luz e obxecto artístico son materia coa mesma xerarquía ontolóxica que o propio pintor e os suxeitos que a contemplan. Nin a consciencia nin os seus efectos, sensacións e emocións importan nada aquí. Nesta mostra o obxecto artístico existe no mesmo plano no que existe un ser humano; ese plano no que se amosa que a materia é aquilo polo que algo existe e non nada. A luz é materia lumínica, nos cadros de Din Matamoro existe como tal, independentemente de que alguén a contemple ou non e sen dependencia ningunha do propio pintor. A obra de Matamoro ten a virtude de amosar como a representación do tempo exerce unha mediación entre consciencia e mundo, até o punto de situar esa correlación na orixe da ambigüidade do tempo como dimensión vencellada á experiencia. O cadro é o senso mesmo, non hai máis. Non precisa eséxese, o suxeito que mira non importa, non outorga significado á luz. O cadro é indiferente ao suxeito que ve; ninguén ten que ver, tampouco mirar. O propio pintor escribe que "os cadros cambiaban coma se os vise por primeira vez", imposíbel recoñecerse neles pois nos exercicios previos —presentes noutro apartado da exposición baseado no uso de obxectos cotiás coma chaves da luz, sobres de correo e libros— do que se trata, discrepando co que afirma o pintor, é de perder a axilidade da man. Os 21 volumes dunha enciclopedia cubertos de pintura son exercicios para evitar o "xesto conxelado no tempo" do que fala o artista. Para o cadro, o tempo cronolóxico e humano non existe, só o tempo da materia, o da súa continxencia, conta. A obra de Matamoro ten a virtude de amosar como a representación do tempo exerce unha mediación entre consciencia e mundo, até o punto de situar esa correlación na orixe da ambigüidade do tempo como dimensión vencellada á experiencia. Dese xeito, ábrese a posibilidade de pensar no tempo como algo alleo á consciencia e máis propio da materia. Se cadra nas pinturas desta exposición xa se pode albiscar ese tempo do ancestral, o tempo da materia, no que a consciencia humana está inmersa mais que esa consciencia, na súa relación co mundo, aínda non é quen de apreixar. O obxecto artístico é real de seu, non precisa que o suxeito certifique a súa existencia, non necesita que ninguén determine a súa natureza, tampouco que ninguén o recoñeza nin o autentifique como tal. Un dos cadros, precisamente aquel no que o predominio do branco é máis ostensíbel, está situado enfronte dunha ventá de dimensións similares. O obxecto cadro enfróntase á ventá. Duplícaa: a luz no cadro existe igual que existe a luz da ventá. Ningún dos dous obxectos é menos consistente, ningún máis real ca o outro. O obxecto artístico é real de seu, non precisa que o suxeito certifique a súa existencia, non necesita que ninguén determine a súa natureza, tampouco que ninguén o recoñeza nin o autentifique como tal. O obxecto artístico accede ao senso desde fóra do coñecemento, fóra da epistemoloxía, fóra de toda percepción, incluída a percepción háptica. Dous séculos despois da engaioladora suposición de Goethe, nin filosófica nin cientificamente se pode seguir a defender relación ningunha entre as cores e as emocións, as cores non son "resultado do padecemento da luz". Non se poden transferir as sensacións humanas ao resto dos obxectos pois sería impoñer o senso humano como posibilidade única de acceso ao mundo. A correlación mundo-pensamento non é a determinación única da realidade. Anúlase dese xeito a evanescente noción chamada complementariedade, esa idea pola que cremos que se pode recoñecer unha verdade profunda porque se opón a outra verdade tamén profunda. Non existe unha contraposición nin unha complementariedade das cores, tampouco unha gradación. A luz da materia é única e continua, non hai separación entre cores, a luz non é azul e logo verde, é verde e azul simultaneamente. A xerarquía e taxonomía de cores non conta na arte de Matamoro do mesmo xeito que tampouco conta na realidade aínda que si importe na representación desta última feita pola mente humana. Moitos dos cadros expostos son aparentemente complementarios: unha cor difumínase nun deles para logo cubrir case totalmente o lenzo do que está ao seu carón. Noutros casos, unha cor intensa na parte superior queda esvaída na mesma zona do outro lenzo que parece acompañalo e xorde lenemente na inferior. Esa inversión só é un efecto da consciencia do suxeito que mira. A luz carece de orde e, se a ten, esa orde éo porque si, non indica ren. Non hai preeminencia nin postergación no obxecto luz. Bótase de ver na confusión que na experiencia sensíbel se produce coa cor turquesa, no dilema sobre se é unha cor azul ou unha cor verde. A discontinuidade entre verde e azul é unha determinación puramente cultural, como o nome "turquesa" indica. A luz é un obxecto único, sen discontinuidade ningunha, como amosan os círculos cromáticos de Chevreul. A luz é materia, protóns e electróns son partículas. A luz non ten por que consistir nun fenómeno perceptíbel pola sinxela razón de que os fenómenos son unha maneira inmediata de acceder á materia. Os fenómenos son unha posibilidade de acceder aos obxectos pois son os obxectos e a materia os que determinan a consciencia e non a consciencia, coa percepción e o proceso cognoscitivo, a que os determina a eles. A obra de arte existe sen que alguén a contemple, pola contra, a percepción necesita de alguén para existir. A luz do sol existe sen un suxeito que a vexa, as cores do arco da vella precisan de alguén que as perciba como tales. Ábrese así a posibilidade de pensar a luz como algo alleo á consciencia e máis propio da materia. A idea de éter representaba de antigo esa continuidade que logo a ciencia moderna anulou ao condenala a unha individuación discontinua dependente da existencia dunha masa estábel, sempre vencellada a un fenómeno perceptíbel ou observábel. Pola contra, na materia non hai afastamento entre, por exemplo, o mineral como obxecto inerte, e a planta como obxecto vivente porque mineral e planta son materia continua, a existencia das cousas non depende exclusivamente da súa individuación. No seu libro Filosofía da individuación, Miguel Penas trata a cuestión para concluír que “Se é posíbel falar dunha 'vitalidade', esta non introduce unha fronteira na natureza senón que é unha vitalidade da materia mesma, unha mostra máis da actividade creativa que ela manifesta e que xera unha multitude de dimensións no real.” A obra de arte existe sen que alguén a contemple, pola contra, a percepción necesita de alguén para existir. A luz do sol existe sen un suxeito que a vexa, as cores do arco da vella precisan de alguén que as perciba como tales. Esa falta de necesidade do suxeito é a que outorga a esta exposición de Din Matamoro a súa valía primixenia: a da igualdade ontolóxica entre a materia coa que se produciu o cadro e a materia da que está feito o artista. Igualdade que, ao se manifestar, asusta. Abraia. Suspende toda primacía do senso fincado no suxeito para desprazala ao senso que atopa na materia e, polo tanto na luz, a súa principal virtualidade: a de ser posibilidade de existencia. Por se iso fose pouco, en ambos os extremos da distribución da mostra sitúanse as dúas salas de maiores dimensións. Nelas os cadros quedan cinguidos ás paredes cunha forza de imán. Plano contra plano, tabique contra lenzo, a inexistencia de toda perspectiva —efecto da mirada, territorio do suxeito— deixa a superficie da sala baixo o domino da luz. O que realmente se expón non é o cadro senón a luz que enche o baleiro da sala entre parede e parede. Os cadros mírannos desde esa planitude da existencia na que a luz o invade todo; son os cadros os que colgan da luz, non a luz a que os precisa a eles. Estraña impostura da arte que, na súa monstruosidade, na súa anomalía, se volve normal, se transforma en algo elemental, nun obxecto sen substancia, nunha cousa que é todo materia. Sen significado, sen emocións, sen sensacións. A luz non viste o suxeito que a observa, a luz é un suxeito que observa: un xeito de dicir que o obxecto luz se iguala ao obxecto ser humano. Igualdade absoluta que libera e tamén espanta, que asombra. A percepción perde así a necesidade de acceder á esencia das cousas, o mundo transfórmase en algo claro, consistente, digno de perdurar. De aí que cada unha das salas desta exposición expulse o observador. Só os obxectos artísticos poden estar alí. É coma se os visitantes percibisen a necesidade de deterse no limiar. Por iso nesta mostra os libros perden a voz, porque a voz e a mirada son sinais da posesión do son e da luz. Tendo en conta que quen escribe este artigo defende a idea dun comunismo absoluto (comunismo do acomún, non de comunidade ningunha) que considera a igualdade ontolóxica como algo certo, non existe unha voz nin unha mirada na representación artística. Só hai unha figura, precisamente aparece no único debuxo presente na exposición; así, a figura humana entra nesta mostra como un obxecto doutro mundo, sen relación co resto dos cadros. A representación carece de voz porque, malia representar e ser producida por alguén, é cousa, non se pode posuír, só se pode utilizar. A reificación amosa ao suxeito que as cousas non se poden posuír, que só se poden usar. A obra independízase do autor, o dono dun coche non o posúe, úsao como símbolo, como medio de transporte. De aí que, nesta mostra de Matamoro, na enciclopedia desapareza o coñecemento, que o obxecto quede co seu propio senso, coa súa existencia. Sen necesidade de que o coñezan, sen a necesidade de coñecer. Existir non é forzosamente ter consciencia ou ser consciente. A pintura non é cor nin é significado, á pintura nada lle importa a mente. Existe sen o pintor. Os cadros son obxectos que se relacionan entre si, no seu mundo. Alí non existe Din Matamoro. A obra anula o espectador, reifica o artista para igualar obxecto inerte e obxecto vivo, amosando que a vida —a representación do tempo humano— non determina o mundo. Só hai unha figura, precisamente aparece no único debuxo presente na exposición; así, a figura humana entra nesta mostra como un obxecto doutro mundo, sen relación co resto dos cadros. Illado coma un resto de carbón, coma un arquifósil. A arte de Din Matamoro está fóra do tempo, coma a materia que nos dá forma.