O Centro Galego da Imaxe fai 30 anos

Os proxectores tremelican de novo na Filmoteca da Galiza. Cos ciclos Olladas de Muller e Fóra de Serie, a institución voltou estas semanas á programación habitual, despois de días de fechamentos e restricións. O Centro Galego de Artes da Imaxe-Filmoteca da Galiza nace en 1991 na Coruña coa misión de salvagardar e divulgar o patrimonio audiovisual e fotográfico galego; así como levar a cabo unha programación xeral que contribúa a un maior coñecemento das artes da imaxe. En palabras do director de Agadic, Jacobo Sutil "o balance, trinta anos despois, é máis que positivo en todos os sentidos. Actualmente o financiamento adecúase ao nivel de actividade do centro, aínda que sempre aspiramos a máis. Nos últimos anos estamos especialmente satisfeitos, por pór un exemplo, de ter conseguido a descentralización da súa actividade para espallala ás catro provincias galegas a través da colaboración cos cineclubs de Lugo, Ourense, Pontevedra e Vigo". Nos seus anos de vida, teñen pasado polo centro grandes figuras do cinema universal, como John Malkovich, ou cintas históricas como Miss Ledya ou La casa de la Troya. Aproximadamente o 85% da produción do estado anterior a 1930 está perdida ou non localizada. Entre elas inclúense moitas películas feitas na Galiza, como a obra do pioneiro José Sellier. Recuperación e restauración A recuperación e restauración do patrimonio audiovisual galego é o labor máis importante do CGAI. Nestes momentos estanse a levar a cabo distintas iniciativas, desde a restauración do fondo Ramón Barreiro á dixitalización de moitos materiais domésticos. Recollidas en soporte cinematográfico, magnético e dixital, o centro atesoura, restaura, cataloga e pon a disposición do público xeral obras e pezas de vídeo, son e fotografía que teñen a Galiza como eixe central ou que teña presenza nas obras dalgún modo. Aproximadamente o 85% da produción do estado anterior a 1930 está perdida ou non localizada. Entre elas inclúense moitas películas feitas na Galiza, como a obra do pioneiro José Sellier. Unha das maiores dificultades que atopa a Filmoteca á hora de encontrar filmes antigos é o número reducido de copias existentes e o soporte de rexistro: nitrato. Este, ao ser altamente inflamábel, era destruído, unha vez esgotada a vida comercial dos filmes. A idea das filmotecas e a conservación do cine xurdiu precisamente nos anos 30 do século pasado, cando se tomou conciencia de que as cintas de cinema mudo se estaban a perder ou xa se perderan de forma irremediábel. As instalacións da Filmoteca da Galiza están situadas na rúa Durán Loriga na Coruña e conta cun arquivo, mediateca e sala de proxeccións, onde teñen lugar os ciclos de cinema e a programación regular, ás que as persoas asistentes e investigadoras poden acceder libremente. A finais de 2020, o CGAI acolleu a exhibición da curtametraxe documental Pontevedra, cuna de Colón, rodada en 1927 polo cineasta pioneiro Enrique Barreiro. A obra está catalogada como a primeira película polícroma do Estado español, despois de ser restaurada recentemente polo CGAI e a Filmoteca Española. O proceso de recuperación da metraxe foi enormemente laborioso, xa que tiveron que tratar individualmente 20.000 dos 33.000 fotogramas que compón a peza audiovisual. Na actualidade a Filmoteca conserva nos arquivos 3.042 títulos en soporte cinematográfico, entre curtametraxes e longametraxes. As películas máis antigas conservadas no CGAI son Zuma de Baldassare Negroni e Botadura del Alfonso XIII de Ibérico Films. Ambas as dúas datadas en 1913. Alén do celuloide, os fondos contan con 8.629 títulos en soporte videográfico, relativos ademais de a películas galegas, ás obras máis salientábeis da historia do cine. Os títulos poden ser consultados tanto en formato dixital como en VHS. Desde os seus primeiros anos de existencia, a filmoteca ten ido configurando un fondo de fotografía histórica e contemporánea galega, que conforma na actualidade un conxunto de máis de 59.000 fotografías. Fondo de fotografía Desde os seus primeiros anos de existencia, a filmoteca ten ido configurando un fondo de fotografía histórica e contemporánea galega, que conforma na actualidade un conxunto de máis de 59.000 fotografías. Como complemento á colección, integrouse a obra de fotógrafos galegos en postais, libros gráficos e edicións impresas mediante diferentes técnicas fotomecánicas. Moitas das fotografías catalogadas e dixitalizadas teñen feito parte das exposicións fotográficas levadas a cabo no CGAI durante varios anos. Así, salienta Os adeuses. Fotografías de Alberto Martí. Imaxes que repasan o éxodo galego cara a América entre os anos 1957 e 1963 desde os portos da Coruña e Vigo e o posterior regreso á Galiza. Ou De homes… e mulleres. Dionisio Tasende. Fotografías 1955-1979, unha mostra de retratos e escenas da vida cotiá, cun valor etnográfico incalculábel. Alén das pezas audiovisuais, o centro conserva tamén toda aquela documentación promocional relativa á exhibición cinematográfica na Galiza. Nos seus arquivos conta con máis de 9.000 carteis dixitalizados e impresos de películas galegas, españolas e estranxeiras, ademais dos correspondentes aos certames de fotografía e festivais de cine e vídeo decorridos no país. Moitos dos fondos e materiais da filmoteca proveñen de filmes e obras subvencionadas pola Xunta da Galiza, que exixe o depósito obrigatorio de copias na Filmoteca. Outros proceden de compras ou intercambios con outros fondos nacionais e estranxeiros, doazóns de produtoras e particulares sensibilizados coa conservación das obras. Desde 2009, os arquivos do centro contan cos materiais do Noticiario NO-DO rodados en terras galegas entre os anos 1943 e 1979. Confórmano trinta horas de filmación realizadas ao longo de todo o territorio galego por operadores do Noticiario. As imaxes, que se atopan tanto en branco e negro como a cor, amosan o noso patrimonio histórico, etnolóxico, cultural e industrial. Actualmente, as pezas están dixitalizadas grazas á colaboración do CGAI coa Filmoteca Española e preséntanse dispoñíbeis na mediateca do centro para consulta. Desde o ano 2005 o centro acolle o fondo Julio Cortázar, con filmacións das súas viaxes por países como o Brasil ou Uganda, curtametraxes documentais en 8 mm, manuscritos, tarxetas postais, probas de imprenta e fotografías persoais. Fondos Julio Cortázar e Tacholas Entre os arquivos, o centro alberga documentos únicos, moitos dos cales proveñen de coleccións privadas. Desde o ano 2005 o centro acolle o fondo Julio Cortázar, con filmacións das súas viaxes por países como o Brasil ou Uganda, curtametraxes documentais en 8 mm, manuscritos, tarxetas postais, probas de imprenta e fotografías persoais. Todo o conxunto constitúe unha fotobiografía do escritor. Abrangue desde os seus primeiros anos en Bos Aires até a súa derradeira etapa en París, pasando polo seu primeiro traballo de mestre, as súas viaxes e o seu encontro con outros recoñecidos creadores como Buñuel, Vargas Llosa ou García Márquez. Grazas á doazón da viúva do escritor arxentino, Aurora Bernárdez, o CGAI goza do privilexio de ser un dos únicos lugares de Europa onde se poden atopar e consultar os documentos e arquivos visuais, así como escritos orixinais, do autor de Rayuela. Por outra banda, desde o ano 2008 o centro conta con máis de catrocentas fotografías da colección particular do actor Fernando Iglesias 'Tacholas', amigo persoal de Castelao e doutras destacadas figuras da cultura galega. O fondo fotográfico documenta a traxectoria e vida do actor ourensán emigrado á Arxentina, así como a súa participación en emisións radiofónicas con figuras como Mariví Villaverde, recitais poéticos no Centro Galego de Bos Aires e as súas actuacións cinematográficas para directores como Benito Perojo. Osencontros coas creadoras que organiza a Filmoteca son unha oportunidade única para comprender as voces que interveñen nunha película e espertar esa necesidade de querer contar. A exhibición Se ben o labor de documentación e conservación do patrimonio audiovisual galego é fundamental, tamén é imprescindíbel a súa divulgación ao público. Para isto, o CGAI dispón dun servizo de publicacións, onde estudosas estudosos do audiovisual galego editan libros e monográficos sobre movementos, xéneros e persoeiros da historia cinematográfica galega. Salientan A comedia clásica portuguesa, de Jaime Pena Pérez, ou A Bela Otero, pioneira do cine, de Miguel Anxo Fernández, editado por Galaxia. Un percorrido pola vida da actriz pontevedresa, primeira estrela cinematográfica do cinema español. Desde o centro téñense levado a cabo diversas iniciativas para achegar o cinema galego e as películas independentes ao público de todas as idades. Cineastas recoñecidos como Oliver Laxe, Mark Rappaport ou Meritxell Collel pasaron polo CGAI para impartir obradoiros e clases maxistrais, nas que puideron compartir coas persoas asistentes a súa forma de entender e facer cine. En palabras de Meritxell Collel, o cine é visto por algúns cineastas como un espazo de busca, de exploración e descubrimento. As películas deben ser vistas coa emoción das e dos cineastas no proceso de creación.Cada director e directora ten unha visión única e un modo de entender o mundo, de narrar e transmitir con imaxes. Por iso, os encontros coas creadoras que organiza a Filmoteca son unha oportunidade única para comprender as voces que interveñen nunha película e espertar esa necesidade de querer contar. Difusión entre a mocidade Un labor fundamental que se leva realizando durante anos é a difusión e formación na cultura audiovisual entre a mocidade. Introducir o cinema na escola pretende conseguir que desde unha idade temperá o público se familiarice co cine clásico, desfaga prexuízos en torno a obras menos comerciais e coñeza diferentes tipos de narrativas e estilos ao longo do mundo. Acurtando as distancias entre público e filme. O CGAI elabora propostas educativas variadas que se basean tanto na programación cinematográfica como na elaboración de pezas audiovisuais. A Filmoteca da Galiza ofrece os programas CGAI Junior, Novas Miradas e CinEd con seleccións de películas para toda a familia de diferentes épocas, autores e culturas, co obxectivo de que crianzas e adolescentes poidan descubrir a diversidade e a riqueza do cinema independente, galego, europeo e dos recunchos máis afastados e descoñecidos do mundo. O centro forma tamén parte do programa internacional de pedagoxía do cine en escolas e institutos Cinema en curso. Actualmente, a iniciativa estase a desenvolver ademais de na Galiza, en Catalunya, Madrid, Euskadi, Arxentina, Chile e Alemaña. Os obxectivos do proxecto, eminentemente práctico, procuran a formación dun público sensíbel, activo e autónomo, que acabe amosando interese e actitudes para desfrutar as manifestacións culturais e cinematográficas de todos os eidos. Da man de cineastas como Miguel Mariño ou Marcos Flórez, impártense obradoiros nas escolas e institutos, mesturando a elaboración de filmes co visionado crítico de películas. Os orzamentos foron minguando ao longo da última década, pasando de recibir máis de 500.000 euros antes da crise a 132.000 euros na actualidade. O futuro Non obstante, nos últimos anos, os obxectivos do CGAI atravesaron por cambios e adaptacións, debido á redución do orzamento. Desde a crise económica de 2009, os orzamentos foron minguando ao longo da última década, pasando de recibir máis de 500.000 euros antes da crise a 132.000 euros na actualidade. E o cadro de persoal mais as actividades foron adaptadas ás circunstancias. Nos tempos do consumo inmediato, onde as manifestacións culturais semellan ter un percorrido cada vez máis curto e volátil, os labores de conservación e transmisión da cultura tórnanse máis importantes para que as creacións teñan un futuro. É imprescindíbel formar un público coa capacidade de apreciar e desfrutar o audiovisual de todos os eidos. O CGAI leva tinta anos desenvolvendo este labor, servindo como memoria audiovisual da Galiza, adaptándose aos novos tempos con optimismo cara aos novos retos que traerá o futuro. Volta á actividade No último mes, a Filmoteca da Galiza volve á programación habitual tras semanas de restricións. As e os primeiros asistentes tras o feche puideron gozar con ciclos de películas do recoñecido director Wong Kar-wai e con Olladas de muller, unha selección de películas dirixidas por cineastas femininas. O interese do público polo audiovisual galego está a medrar cada día, grazas en parte á difusión do seu labor de actividades nos medios de comunicación e redes sociais. A Filmoteca leva anos colaborando con organismos, festivais e escolas na divulgación do patrimonio galego. Coa dixitalización dos fondos agárdase que estes se poidan facer chegar en alta definición ao público mediante streaming. O CGAI vai sorteando polo momento os vendavais que leva atopando desde os comezos da crise económica e á que se lle suma a actual crise sanitaria. A pesar de semellar ter todas as circunstancias na súa contra, a Filmoteca mantense a flote, aínda que quen sabe durante canto tempo máis.