Carreira Montes: Atlántico

Ao redor do mar Mediterráneo naceron as principais civilizacións antigas occidentais. Unha delas, o imperio Romano, estendeu o seu poder por Oriente Próximo, media Europa e o norte de África. Así, a través da colonización, moitos países teñen como base a cultura clásica. Na arquitectura sucede o mesmo. Roma e Grecia son o fundamento da formación e ao longo da historia da arte, en momentos de crise, sempre houbo unha volta ás formas clásicas, como no Renacemento ou durante o período Neoclásico. A comezos do século XX, produciuse a última gran renovación estética, non clásica, pero de grande influencia mediterránea. Os arquitectos daquel movemento buscaron unha arquitectura nova, de formas sinxelas, de prismas brancos de cuberta plana, moi luminosa e aberta ao exterior. Características que se poden atopar na arquitectura popular mediterránea. A "mediterraneidade" está presente en moitas ideas estéticas da actualidade. As culturas teñen contexto, territorio e tempo. A arquitectura do mediterráneo explícase como resposta ao clima e materiais propios da zona. Polo tanto, unhas condicións climáticas e materiais diferentes deberían xerar unha arquitectura diferente. Hai autores que comezan a falar da arquitectura atlántica. O noso océano dálle nome a unha forma de facer das culturas que comparten un clima e uns materiais semellantes nesta costa de Europa. O noso país conta cun clima húmido, materiais en abundancia como pedra e madeira e unha relación intensa coa paisaxe. Deste xeito sería razoábel contar cunha arquitectura de seu, que respondese a este contexto. O arquitecto José Ángel Carreira Montes séntese próximo ao Atlántico. Reivindica unha arquitectura con materialidade, onde se empreguen as texturas naturais, especialmente a madeira. Traballa de forma modesta, usando os materiais da contorna e elementos tradicionais e racionais, como a cuberta inclinada. O arquitecto explica: "O mundo atlántico está presente na textura do mofo e do lique, nas árbores molladas e no correr da auga. Na importancia do bosque na paisaxe. O territorio onde estamos traballando ten que influír en nós. Reivindicamos unha arquitectura da humidade e con presenza da textura dos materiais. Como profesor sempre lles pregunto aos alumnos: por que a cuberta é plana? En cambio, o paisano fai a cuberta inclinada, pola auga e por tradición. Persoalmente un teito inclinado paréceme máis rico que un plano". Un dos pioneiros deste modo de pensar, e referente para Carreira, é o arquitecto de comezos de século Alvar Aalto. Este finlandés foi un dos primeiros en reivindicar unha arquitectura moderna e innovadora pero con raíces locais. Dende cativo, Carreira sempre tivo interese na aprendizaxe e no coñecemento, tanto é así que dubidou entre estudar filosofía ou arquitectura. Fíxose arquitecto pero non deixou de facerse preguntas. Como profesional, cuestiónase o porqué das cousas ou da necesidade das mesmas, mesmo aos clientes. Non hai mellor xeito de seguir aprendendo que facéndose profesor, cada semana imparte aulas na escola de arquitectura da Coruña cuestionándose a si mesmo e aos estudantes. Cabana de madeira Séguese facendo preguntas. Por exemplo, cando ten que traballar nunha zona rural: como actuar nunha fermosa contorna natural? A resposta foi a de facer un edificio que altere o lugar o mínimo posíbel, do mesmo modo que fai un hórreo sobre o terreo, sobre pés. En Penarrubia, preto de Lugo, encargáronlle construír un centro de maiores. Os promotores buscaban un xeito máis humano e natural de coidar os maiores, polo que o centro é máis ben unha casa. Buscaban un trato persoal que tamén se tiña que reflectir na arquitectura. O edificio conta con pés de formigón para separarse do chan e sobre estes o arquitecto dispuxo unha sinxela cabana de madeira cunha cuberta de lousa. Respectou a contorna natural, deixando as árbores e un tradicional peche de pedra, mantendo a esencia da paisaxe. O volume recorda a unha humilde cabana de madeira situada no claro dun bosque. Tinxiu a madeira da fachada de cor amarela para que combine cos liques que nacen nas pedras do peche. O interior, totalmente de madeira, ten esa atmosfera doméstica que facilita os coidados de proximidade no centro. Tampouco lonxe de Lugo, nun souto, Carreira fixo unha pequena casa de fin de semana. De novo as mesmas ideas: unha cabana de madeira, elevada do chan e que non altera a paisaxe. A clienta buscaba un lugar tranquilo de uso esporádico. O arquitecto deseñou unha cabana elevada que deixa pasar a natureza por baixo. Nas fiestras colocoulle contras para que quedase totalmente pechada ao estar baleira. No interior, a madeira crea un ambiente acolledor. Nunha contorna urbana, unha cabana tamén pode ser a resposta adecuada. A parcela na que lle encargaron ao arquitecto a escola infantil Gregorio Sanz de Lugo contaba con moita pendente e o acceso producíase no punto máis alto da mesma. De novo deseñou unha cabana de madeira dunha soa planta que se eleva do chan para xerar baixo ela un espazo, desta vez como patio de xogos cuberto. Para protexer os cativos do sol, a cabana rodéase cunha celosía de madeira. A chegada dende a rúa inferior prodúcese por unha rampla de madeira, así o alumnado vai á clase como quen sobe a unha cabana nunha árbore. O bosque na cidade Cando as condicións non o permiten, por exemplo na reforma de baixos de edificios, o arquitecto trata sempre de traer o bosque á cidade. A escola infantil Reirrei de Lugo atópase nun baixo, no que Carreira creou un patio de xogo, para que os cativos poidan gozar do exterior. Os espazos interiores xiran ao redor dese patio, do que collen luz natural. No interior rómpese a linearidade e aparecen formas curvas feitas con madeira, recordando de novo a sensación de camiñar pola natureza. O bosque era o lugar onde se ía antigamente buscar as plantas medicinais, esta idea é a que explota o arquitecto no deseño da farmacia de Gema. Nada máis entrar no local atópase cunha plantación medicinal que funciona de reclamo do interior. De novo, a madeira é protagonista. O local era moi longo e estreito, polo que abre un patio para gañar luz. Ademais, o patio tamén xera unha zona de auga, que funciona de espazo de contacto coa natureza no interior do local. A inspiración no vexetal tamén está presente no centro de rehabilitación de Carballo Saúde. As ideas son as mesmas pero en diferente emprazamento: madeira como material protagonista, espazos con referencias ao bosque e un teito inclinado. O resultado é un espazo confortábel e acolledor que axuda á rehabilitación dos pacientes. E é que a boa arquitectura tamén pode axudar a sandar. Crear comunidade Ao pouco de obter o título, Carreira preséntase a un concurso coa fortuna de gañalo. Tratábase da reforma do campo da festa da parroquia de Peitieiros, en Gondomar. O proxecto consistiu na construción dun palco para a festa, uns vestiarios e organizar o espazo. A intención do arquitecto, xunto co colaborador no proxecto, Perfecto Cendón, era máis que facer uns edificios, era axudar a crear unha comunidade e mellorar o lugar. Para evitar restar presenza da paisaxe do Val Miñor, a cuberta do palco repregábase para non tapar as vistas (aínda que finalmente desmontouse). Na parte inferior, onde as pistas, construíron os vestiarios, que mediante unha escaleira conéctanse co palco. Outras pequenas actuacións foron a construción de pavimentos de lousas de formigón, un cartaz-fito na entrada ou unha varanda, que remataron a actuación. A pesar de ser das súas primeiras obras, xa daba mostra do que caracterizaría os seus edificios no futuro: a importancia da paisaxe, o traballo coa cuberta, edificios elevados do chan e a presenza das texturas dos materiais.