Arrokabe: tocar madeira

Galiza é unha das principais produtoras de madeira da Península. Mais até hai pouco construír neste material era algo excepcional. As nosas plantacións destínanse a facer pasta de papel ou outros produtos de baixo valor engadido. Isto comeza a cambiar, grazas a que se está volvendo construír co froito dos nosos montes. Arrokabe é un estudio que ten a madeira como material fetiche. Formado por dous irmáns retornados de Euskadi, está apostando moi forte polos seus múltiples usos. Como produto, ofrece unha fonte renovábel, gran resistencia, fácil mecanizado, lixeireza e un bo comportamento térmico. Iso si, precisa profesionais ben formadas para que dure moitos anos. Óscar Quintela, o maior, asentouse en Compostela hai 25 anos, cando se comezaba a intervir no casco vello. O encargado, o Consorcio, foi unha escola para moitas profesionais. Rehabilitar vivendas con séculos ás súas costas permitiulles entrar en contacto co uso ancestral da madeira. Os artesáns que coñecían ben o oficio fixeron pezas que duraron séculos en perfectas condicións. Nas rehabilitacións aprenderon moitas leccións do traballo anónimo dos vellos carpinteiros. Un alpendre ben feito é fonte de coñecemento, pois na arquitectura máis humilde tamén hai sabedoría. Cos anos tamén volvería Iván Quintela, e xuntos forman o actual Arrokabe cun grupo de colaboradores habituais. Unha fiestra de madeira feita por un bo carpinteiro local pode chegar aos estándares máis altos, se a queres facer en aceiro ou aluminio dependes da grande industria O saber da tradición combinado coa investigación e a experimentación pode dar resultados moi bos, sobre todo porque permite compaxinar tecnoloxía con pequena escala. Os arquitectos comentan como o material favorece os pequenos talleres e as redes de proximidade: "Unha fiestra de madeira feita por un bo carpinteiro local pode chegar aos estándares máis altos, se a queres facer en aceiro ou aluminio dependes da grande industria". A madeira, como material illante, é ideal á hora de proxectar unha vivenda pasiva. A casa en Cachóns (Teo) fíxose baixo o "estándar passivhaus". Este selo a nivel mundial certifica que a vivenda ten un consumo enerxético case nulo. A estratexia pasiva pasa por orientar ben o edificio e procurar que toda a enerxía do sol que entre non se perda, polo que hai que illar moi ben. A vivenda ábrese ao sur, para quentarse co sol no inverno. Aliás, conta cunha parra, para estar frescos no verán, e está moi ben illada para que o gasto en calefacción sexa practicamente nulo. Usouse madeira en parte da fachada, neste caso un revestimento de piñeiro termotratado. Esta técnica xaponesa consiste en enfornar as táboas até quitarlles a humidade interior, garantindo unha maior estabilidade á intemperie. Os rueiros de Compostela A procura constante de boas condicións térmicas e de humidade interior faise urxente cando se intervén en vivendas antigas. Os rueiros do barrio de San Pedro (Compostela) están compostos por vivendas con muros de pedra e pisos de madeira que con frecuencia teñen problemas de humidade e falta de luz natural. Na rúa do Medio rehabilitaron unha desas vivendas. A casa precisaba máis luz natural e mellorar o illamento. Para o primeiro, abriron un lucernario sobre o oco da escaleira. Por non facer sombra ás plantas inferiores, segundo ascende a escada vaise alixeirando. Na última planta os chanzos está colgados dunhas finas barras e semellan flotar. A casa contaba con outra fonte de luz , unha vella galería de formigón moi deteriorada que miraba ao patio. Foi reconstruída en madeira pintada, como o faría un carpinteiro tradicional. O uso de castiñeiro e cedro no interior crea unha atmosfera máis acolledora e mellora o illamento de toda a vivenda. A escasos metros, na rúa San Pedro, está a Casa do Taberneiro, nunha vivenda de orixe medieval que os donos pretendían transformar nunha taberna. As plantas superiores dedicáronse a un local social, como dinamizador da vida cultural do barrio. O inmoble ten entrada pola rúa posterior, pero a diferente altura, o que dificulta o uso e conexión de todos os espazos. Para evitar que e estrutura fose un obstáculo, decidiron "colgar" a escaleira e os pisos posteriores. Na última planta, dispúxose unha tesoira sobre o este elemento, do que baixan tirantes de madeira, que permiten suxeitalo, e forxados, sen vigas. No interior, conserváronse todos os elementos da vivenda orixinal en pedra, como as lareiras de cada planta, que potenciadas por un lucernario no tellado, realzan o contraste entre a orixe do edificio e a intervención actual en madeira. Intervencións sobre monumentos A complexidade de actuar sobre o patrimonio histórico vólvese un reto cando a obra a rehabilitar é un monumento catalogado. A escola infantil de Santa Susana estaba construída dentro dun pavillón deseñado por Antonio Palacios en 1909. O edificio orixinal tiña unha planta nobre cun salón de grande altura. Nos anos 60 engadíuselle unha planta intermedia no cambio de uso, que cortou e desfigurou o edificio. A intervención do estudio consistirá en rehabilitar o edificio e recuperar a súa identidade. Como non podía volverse ao edificio orixinal, o que fixeron foi perforar a planta engadida. Así, en parte, recupérase a altura dese salón deseñado por Palacios. Iso permite tamén que as crianzas de diferentes idades se vexan, e mesmo interactúen, co que se potencia o xogo entre elas. Ademais, recuperáronse as fiestras de castiñeiro nunha recreación do deseño orixinal, o que lle devolveu o esplendor á fachada modernista. Un dos monumentos máis importantes do país son as paisaxes da Ribeira Sacra. Nesa contorna é onde a bodega de Abadía da Cova ten a súa sede. Os donos precisaban un lugar para facer eventos, que á súa vez debería facer de recepción e de miradoiro. O local atopábase próximo á zona de traballo da adega, polo que a obra debía durar o mínimo para evitar molestias. Ao estaren sobre os viñedos, non podían usar produtos químicos. E claro está, a impoñente paisaxe, non debería desentoar nela. Así, deseñouse unha plataforma e cuberta lixeira en madeira que voase sobre os viñedos. Foi fabricada con tecnoloxía de máquinas de corte 3D. As pezas chegaban xa preparadas e tan só había que montalas no sitio, a obra foi moi rápida. Ao non poder usar tratamentos químicos, escolleron unha madeira acetilada: un tratamento para protexer a madeira sen xerar residuos. Desde lonxe, sobre a paisaxe das viñas, a lixeira construción intégrase á perfección coas árbores e viñas que nacen nas ribeiras do Miño.