O privilexio de poder votar

O dereito ao voto é un dos piares fundamentais da democracia liberal. Permite á cidadanía (en senso estrito), polo menos formalmente, elixir os seus representantes e participar activamente na toma de decisións políticas. Con todo, en moitos países, incluíndo o noso, as persoas migrantes non teñen acceso a este dereito fundamental. Nin sequera nas eleccións municipais, esas, que, como habitualmente se di, impactan de forma máis directa na vida diaria das persoas. A exclusión dos dereitos democráticos reduce o corpo social, limitando quen forma parte do nós e remarcando as fronteiras con ese outros, eles, excluídos e invisibles da esfera pública que, en definitiva, estreita os marxes da nosa imperfecta democracia. O artigo 23 da Constitución especifica que son os cidadáns os que teñen dereito a participar nos asuntos públicos, directamente ou por medio de representantes, libremente escollidos mediante eleccións periódicas por sufraxio universal. É dicir, que o dereito ao voto é un deses dereitos esenciais, os de maior protección e maior restrición, reservado, unicamente para quen ten a cidadanía española e cumpriu a maioría de idade. Sen cidadanía A maiores, nas eleccións municipais poden participar persoas doutros países da Unión Europea que residan en España e daqueles países cos que España ten algún tratado especial neste sentido e que, a día de hoxe son, Bolivia, Cabo Verde, Chile, Colombia, Corea, Ecuador, Islandia, Noruega, Nova Zelandia, Paraguai, Perú, Trindade e Tobago. Unha selección que pouco ou nada ten a ver coa realidade migratoria española, soamente Ecuador e Colombia estarían entre as primeiras nacionalidades que viven entre nós; tampouco se trata de estender un dereito, senón de acordos bilaterais en virtude dos que se permite o voto de forma recíproca. Un acordo entre estados soberanos que non cuestiona o esencial, quen debe ter dereito a voto. A marxinación política atinxe a 120.000 de persoas de orixe estranxeira na Galiza, onde supoñen o 4,41% do total Esta situación non só afecta as persoas que nalgún momento emigraron, senón a todas as súas familias e comunidades. Moitas persoas de orixe estranxeira iniciaron os seus proxectos vitais neste territorio hai décadas, asentáronse e estableceron raíces profundas neste país, moitas mesmo naceron aquí. Con todo, a pesar da súa contribución económica, social e cultural, non teñen voz nas decisións políticas que afectan as súas vidas perpetuando situacións de desigualdade. A falta de representación democrática ten consecuencias negativas na integración social dos colectivos, toda vez que as súas preocupacións, a súa axenda, a mellora das súas condicións de vida, quedan fóra do debate, fertilizando o terreo da discriminación, a exclusión social e económica. A súa non consideración como cidadanía explica, en boa medida, a escasa ou nula atención que os partidos políticos destinan a estas persoas salvo polos mensaxeiros do odio, sempre ávidos de electoralismo barato. En tempo de eleccións, máis que nunca, xa se sabe, se non podes votar, non existes, a non ser que poidas ser invocado para sacar algunha rendibilidade xenófoba, que nese caso, todo vale. As razóns detrás da falta de dereito ao voto das persoas migrantes están totalmente relacionadas coa nosa historia política. En España, a cidadanía baséase no dereito de sangue (ius sanguinis), o que significa que só se pode obter a cidadanía española tendo un dos proxenitores españois. Esta regra exclúe a maioría das nosas veciñas e veciños de orixe estranxeira, que viven aquí e contribúen cada día a conformar a sociedade. Así, a día de hoxe, a marxinación política atinxe a 5,5 millóns de persoas de orixe estranxeira, un 12% das persoas residentes en España. Case 120.000 no caso de Galicia, onde supoñen o 4,41% do total. Un futuro en común Neste contexto é urxente repensar os límites da Lei de Estranxeiría e afondar nun debate verdadeiramente cidadanista, que nos obrigue a reflexionar sobre a inxustiza de excluír milleiros de persoas da toma de decisións políticas. Non sería algo novo, a medida que as fronteiras do estado nación deixaron de servir para marcar os límites das persoas que neles residían, máis de cincuenta estados estenderon o dereito ao voto a inmigrantes residentes non naturalizados, na súa maioría, nas eleccións locais. Estender o dereito ao voto ten o potencial de nivelar os residentes estranxeiros cos residentes con nacionalidade para poñer en común os seus intereses no futuro da comunidade política da que fan parte. E ten o potencial, tamén, de converter os privilexios duns, en dereitos para todas as persoas.