Toureiro en Suecia

A recente desaparición do mestre Roxelio Groba semella pechar un capítulo na historia da música galega. Unha historia que sería imposíbel escribir sen contar coa súa figura. Groba ocupou un lugar principal no mundo musical galego, non só pola súa colosal obra -máis de setecentas obras- senón tamén polo seu activismo a prol da música académica no noso país. Foi o promotor da Orquestra Sinfónica, facendo parte da mesma como compositor asociado; exerceu como dinamizador e modernizador do universo das bandas de música; exerceu durante vinte anos como director do Conservatorio de Música da Coruña, cidade onde creou a Orquestra do Conservatorio e a Orquestra de Cámara Municipal; o seu traballo como docente tivo unha grande influencia en moitos dos compositores máis novos e escribiu ensaios que trataron de sistematizar os seus coñecementos sobre a música galega. Protexeu e defendeu a creación e interpretación galegas durante toda a súa vida, propiciando o desenvolvemento de festivais e encontros -algúns levan o seu nome- e apoiando as carreiras de colegas novos e menos novos: recuperou, por exemplo, a suite sinfónica Vigo, de Reveriano Soutullo, que revisou e gravou. A obra de Groba, que podería adscribirse a unha certa forma de neoclasicismo, é unha manifestación de como unha parte da cultura galega necesitou reelaborar a tradición para darlle continuidade a unha modernización iniciada na primeira metade do século XX e traxicamente interrompida polo golpe de Estado de 1936 e os corenta anos de ditadura que seguiron. En certo modo, podería dicirse que Groba é o continuador do traballo de Bal e Gay na revalorización da música tradicional galega. Obras como Tipoloxías, por exemplo, transitan entre as estruturas das danzas que compoñen unha suite barroca combinándoas cos ritmos de muiñeiras e pandeiradas. Explora o terreo entre o académico e o popular, entre a vangarda e o folclore. O compositor estaba persuadido de que o repertorio tradicional galego era un dos máis ricos de Europa e estudouno a partir dos cancioneiros existentes (os de Casto Sampedro, Eduardo M. Torner e Bal e Gay, Daniel González e Luís Mª Fernández Espinosa) coa minuciosidade coa que Bela Bartok analizaba o folclore húngaro. En todo caso, a súa música é moito máis variada e complexa do que calquera etiqueta quixera resumir: ademais dese neoclasicismo que busca conciliar o tradicional e o vangardista, existe un expresionismo ás veces alcumado de valleinclanesco (como o do tríptico composto polas sinfonías Lúdica, Bucólica e Épica) que demostra o amplo coñecemento de todos os recursos musicais que a historia puña á súa disposición. A súa traxectoria foi recoñecida e obtivo entre outros moitos, o premio da Crítica, o premio da Cultura Galega ou a Medalla Castelao. As súas obras son programadas cunha certa frecuencia -para o que se acostuma no país- polas principais orquestras galegas. Mais queda sempre esa sensación de que, mesmo nos ambientes que se presumen culturais, Groba é, en realidade, un ilustre descoñecido. Non máis que outros: o seu fillo, o tamén compositor Roxelio Groba Otero, expresouno unha vez con humor: "Ser músico clásico na Galiza é como ser toureiro en Suecia".