O 'Stabat Mater' de Rossini e un clérigo de Ferrol

E n 1831, Gioachino Rossini tiña 39 anos e compuxera 39 óperas. Gozaba do maior dos éxitos que podía ter un compositor da época e era considerado o mellor autor lírico de Italia, que era como dicir do mundo todo. Dous anos antes estreárase en París Guillaume Tell e ninguén sospeitaba que aquela había ser a súa derradeira obra para o teatro musical: a partir daquela estrea, Rossini deixou de escribir música. O que algún critico bautizou como "A Gran Renuncia" foi motivo de especulación durante décadas. Heine comparábao con Shakespeare especulando coa idea de que ambos eran conscientes de que acadaran o cénit da súa produción e, en consecuencia, preferiron retirarse na cúspide. Outros, opinan que foi a súa fráxil saúde a que o obrigou a abandonar a composición. En todo caso, Rossini deixara a música. Mais en 1831 o autor de O barbeiro de Sevilla estaba en Madrid e alí coñeceu un clérigo galego, o ferrolán Manuel Fernández Varela, unha figura esquecida que, malia ter caído hoxe no esquecemento, foi un personaxe realmente peculiar da sociedade da altura. Fernández Varela estudou na Pobra do Caramiñal –onde se trasladara a súa familia– e no Colexio Maior de Fonseca de Compostela. A partir de aí, desenvolveu unha brillante carreira como teólogo e cortesán, que o levou a Madrid a desempeñar o posto de arcediago, e a ser un dos oradores máis célebres da época. O caso é que a Fernández Varela debémoslle unha das pezas de música sacra máis fermosas da época moderna: o Stabat Mater de Rossini O curioso da figura de Fernández Varela é a aparente contradición entre unhas posicións políticas moi conservadoras –sospéitase que puido estar próximo ao carlismo– e un extraordinario labor de mecenado do que se beneficiaron, sobre todo, escritores e artistas que destacaron polas súas ideas liberais. Pérez Galdós escribe del, na súa novela Los apostólicos, que "protexeu a moita e diversa xente, distinguindo especialmente aos seus paisanos os galegos". Nicomedes Pastor Díaz –un dos que Murguía chamou "os Precursores" e que ía escribir o prólogo de Cantares Gallegos cando a morte o sorprendeu– foi un deses protexidos. Larra ou Espronceda foron outros dos favorecidos. O caso é que a Fernández Varela debémoslle unha das pezas de música sacra máis fermosas da época moderna: o Stabat Mater de Rossini. Cando soubo que o compositor estaba en Madrid, apresurouse a agasallalo como hóspede e, malia a renuncia do italiano a seguir compoñendo, logrou que se comprometese a escribir esta peza. Os biógrafos de Rossini amósanse perplexos ante a aceptación desta encomenda nunha época na que nin a súa saúde nin o seu estado anímico permitían prever a continuidade da súa obra. E a perplexidade duplícase ao pensarmos que, até ese momento, o compositor nunca sentira o máis mínimo interese pola música sacra. Que foi o que o convenceu para romper o seu silencio? Non o sabemos, mais a novela de Galdós dá algunha pista. É sabido que Rossini era un exquisito gourmand que mesmo chegou a darlle nome aos pratos à la Rossini, os preparados con fígado de ganso e trufas. E segundo testemuñas da época, na casa do ferrolán "comíase mellor que en ningunha outra". Conta Galdós que nunha ocasión Rossini foi invitado a comer o mesmo día á casa de Fernández Varela e á dun "grande de España". Rossini decidiu acudir á do primeiro. Cando lle preguntaron a causa desta preferencia contestou: "En ningunha parte se come mellor que na casa dos curas".