O paradoxo da perfección

Sony Classical vén de conmemorar, no pasado mes de setembro, a figura de Glenn Gould a través de dous aniversarios: o do nacemento do pianista, que o 25 de setembro cumpriría 90 anos; e as catro décadas que transcorreron desde a histórica gravación das Variacións Goldberg, a segunda que gravou tras a primeira versión rexistrada por Gould no ano 1956. A caixa escollida para esta conmemoración, titulada Glenn Gould: The Goldberg Variations – The Complete Unreleased 1981 Recording Sessions, inclúe 11 discos que conteñen todo o material recollido durante as sesións de gravación, restaurado a partir de cintas analóxicas orixinais. Ademais das tomas, escóitanse conversas entre Gould e os produtores nas sesións de gravacións, todas elas transcritas nun libro de tapa dura que contén tamén a partitura anotada, fotografías e demais parafernalia que acompaña este tipo de edicións. Cóntase que Gould desdeñou a primeira gravación das variacións de Bach que o fixeron famoso ("foi unha experiencia bastante pavorosa", seica dixo), adoptando desta vez un enfoque máis lento e expansivo. Non obstante, foi a versión de 1955 a que estabeleceu a figura de Gould como a dun pianista de dotes excepcionais: a intensidade e a alegría que contén aquela versión seguen sendo tan irresistíbeis hoxe como cando o público a escoitou abraiado hai máis de 60 anos. É ben coñecida a fama de excéntrico de Gould, que abandonou a interpretación en directo xusto cando estaba no cumio da súa fama internacional. Desde 1964 non volveu tocar en público, convencido de que servía mellor á musica nun estudio de gravación. Non obstante, unha colección como esta esperta algunhas dúbidas sobre a utilidade para a música de edicións que se compoñen, sobre todo, de tomas que o propio artista rexeitou polas máis diversas razóns. Calquera melómano freta as mans ante un banquete de varias horas nas que Gould mostra a súa obsesión polo detalle, a súa teimosía en conseguir que cada semicorchea estea situada no lugar exacto do compás no que el cre que debe estar. Mais o entusiasmo vai decaendo a medida que un se decata de que o resultado definitivo é o produto de mesturar varias tomas, de que, en realidade, toda esa sucesión de probas apuntan a un proceso de traballo que estaría mellor oculto aos ouvintes da versión definitiva. Ás veces escóitase a Gould dar unha toma por boa pero insiste en probar outra cousa: se cadra, a perfección que buscaba Gould non é compatíbel coa maxia que se produce na interpretación en vivo dunha partitura. En todo caso, sempre é preferíbel a edición que xunta as dúas versións -a de 1955 e a de 1981- para descubrir que Gould foi, tamén, un pensador sobre a música e para comprobar como ese pensamento evolucionou ao longo da súa vida. Nunha entrevista de principios de século, preguntóuselle a Howard H. Scott, o produtor que acompañou a Gould na gravación das Variacións Goldberg, que pensaría o pianista deste tipo de edicións. Se Glenn soubese que Sony Classical ía lanzar as tomas que rexeitou", contestou Scott, "probabelmente volvería de entre os mortos e dispararía a calquera que permitise que se publicasen".