A música do pensamento

A Fundación Rosalía vén de editar estes días o primeiro CD do proxecto "Rosalía Cantada", unha gravación que recolle pezas interpretadas por Eliseu Mera (barítono) e Cándido Cabaleiro (piano), que gravaron adaptacións de poemas de Rosalía de Castro de compositores clásicos e contemporáneos como Xoán Montes, Xosé Baldomir, Antón García Abril, Juan Durán, Octavio Vázquez e Fernando Buide. O obxectivo do proxecto é reunir e pór a disposición do público a obra musical creada a partir dos poemas rosalianos, sobre todo na música clásica. A"Negra sombra" de Xoán Montes ou -desde o ámbito do popular- o "Adiós ríos, adiós fontes" de Amancio Prada, transformáronse en algo máis que meras adaptacións de poemas: engadíronlle sentido aos versos rosalianos, dotándoos dun alcance colectivo que, con toda seguridade, reforzaron o seu carácter de símbolo dun pobo. As pezas que compón este proxecto acóllense ao xénero do lied, unha forma musical escrita fundamentalmente para voz e piano e desenvolvida en Alemaña durante o século XIX. O Romanticismo creou formas e técnicas de escritura musical nas que a voz e a música se unían nunha mesma xerarquía, deixando atrás o vello concepto de que o piano se limita a "acompañar" o texto para dar paso a unha colaboración en que un e outro cooperan no desenvolvemento da peza. En certo sentido, música e poesía sempre operaron coa nostalxia platónica dunha primitiva unidade situada nos tempos de Homero. A poesía europea traballou durante séculos con formas relacionadas coa canción, culta ou popular: desde as cantigas medievais até o soneto, o poema foi experimentando con sonoridades propias que foron independizando o verso da súa orixe musical, mais mantendo sempre unha armazón que posibilitaba lembrar que a lingua debe ser considerada como un caso particular na produción de son. A música é, ante todo, unha linguaxe que permite enunciar o mundo doutra maneira e que, en consecuencia, conduce a unha percepción da realidade diferente. O seu encontro coa poesía posibilita que os dous códigos dean forma a un modo de transmisión de contidos que abrangue o sensual e o intelectual, o tanxíbel e o espiritual. T. S. Elliot lembraba que "a música da poesía non é algo que exista fóra e á parte do significado", manifestando así que existe unha afinidade máis poderosa que a do pé rítmico: a das imaxes que son o xermolo do pensamento. Alguén dixo que a música ensina a abstracción da linguaxe mentres que a poesía mostra a linguaxe da abstracción. A tensión entre as dúas -despois de séculos en que ambas se esforzaron por independizarse- ten algo de esforzo por recuperar unha oralidade primixenia que se dirixe á tribo, que pugna por converterse en significante no ámbito do social. Nese sentido, Rosalía conta cunha ilustre ascendencia: a "Negra sombra" de Xoán Montes ou -desde o ámbito do popular- o "Adiós ríos, adiós fontes" de Amancio Prada, transformáronse en algo máis que meras adaptacións de poemas: engadíronlle sentido aos versos rosalianos, dotándoos dun alcance colectivo que, con toda seguridade, reforzaron o seu carácter de símbolo dun pobo e, por que non, de divisa emancipatoria. A música, inevitabelmente, mídese tamén coa Historia, e aí a partitura pode ser vista como unha ampliación do campo de batalla.