Mario López Rico. Tempos de desilusións e alegrías

—Como lembra a súa incorporación política ao nacionalismo? Estudando bacharelato e fedellando na casa atopei libros en galego que pertenceran ao meu tío Xoán López Durán que quedaran na casa cando se exiliou a México. El era do Partido Galeguista e foi despois promotor da revista Vieiros. Esa é a primeira conexión e díxenme: aquí hai un idioma e un país. Despois xa coincidín con outras persoas como Eduardo Gutiérrez, na agrupación cultural Francisco Lanza de Ribadeo. En 1970, non sei se a través de Manolo Moreda ou de Ramón Muñiz, Antón Fernández Oca, Eduardo e eu entramos na Unión do Povo Galego (UPG) de onde nos desvinculamos en 1975 discrepantes daquel camiño de loita armada truncado cando a morte de Moncho Reboiras. Escribíramos un documento coas nosas discrepancias e botáronnos. Parecíanos ben a idea da Asemblea Nacional-Popular Galega (AN-PG), pero non a práctica da UPG. Despois, cando estaba traballando no Colexio de Arquitectos, entrei no Partido Socialista Galego (PSG) de Xosé Manuel Beiras, con Xusto Beramendi e Luís Mariño entre outros. Era decembro de 1976. —Nas eleccións de 1977 os partidos nacionalistas acoden con obstáculos importantes (legalización, obriga de recollida de firmas, etc…) e aínda que a campaña mobilizou moita xente, os resultados foron malos. A convocatoria fixérase con aquela lei de reforma política que promoveu Adolfo Suárez e foi aprobada polas derradeiras cortes franquistas. A convocatoria de 15 de xuño de 1977 non se formulou para redactar e aprobar unha Constitución en ningún momento. O resultado foi malísimo e sorprendeunos. Levabamos dez anos dun activismo político potente, con actividade cultural forte, sindicalismo clandestino e cando se abriu a posibilidade dunha acción política pública críamos que iamos arrasar. Foron malos sen paliativos e fixéronnos reflexionar a todos. En certo sentido iniciaron unha dinámica que foi a que, pasados cinco anos, nos levou a fundar o BNG. Lois Diéguez. Discriminación ideolóxica en tempo democrático —O "roubo" das siglas do PSG histórico por parte do PSOE é un caso singular desa etapa política. O PSG fundárase en 1963 e estaba participando na Conferencia Socialista Ibérica, que reuniu unha serie de partidos socialistas territoriais da época, [de Catalunya, Aragón, Euskadi, Andalucía, País Valenciá, etc…] entre os que estaba o PSOE, co horizonte de facer unha organización nova. O PSOE axiña saíu deste camiño, e posteriormente tampouco frutificou presentármonos nunha federación de partidos socialistas. Neses debates participaron con protagonismo os dirixentes do PSG, e nós recén chegados aos partido vivimos toda esa dinámica con dúas almas dentro diferenciadas: a dos que pensabamos que despois da autodeterminación da Galiza podíase a ir a unha confederación mesmo ibérica con Portugal, sendo nós como PSG sempre unha organización galega soberana, e outra alma con persoas que estaban xa na idea, ao principio difusa, de que debiamos participar dunha organización máis de Estado. Fixéronse varios congresos itinerantes, nun deles elixíronme secretario de organización, e a gran discusión era se nos vencellabamos ou non a unha organización estatal, quizais ao estilo autónomo que tiña o catalán PSC (Ceferino Díaz, Xaime Xil Barreiro ou Rodríguez Pardo eran algúns dos que estaban nesta liña); ou manternos como partido galego exclusivamente, que era a posición de Beiras e nosa, que foi a triunfante e coa que fomos ás eleccións de 1977. As presións foron moi intensas e durante 1978 e cara ás elección xerais e municipais de 1979 concrétase a ruptura con ese grupo de militantes que marchan xa para o PSOE. —Defínese aí a usurpación das siglas? Viña xestándose moito tempo atrás. O PSG estaba legalizado e rexistradas as marcas, proceso que levara entre outras persoas e con moita seriedade Afonso Ribas Fraga. O PSOE presentouse en 1977 sen máis aditamento no seu nome, pero logo da marcha dese fato de persoas o asunto pasou a dilucidarse no Rexistro de Partidos Políticos. Desde alí emprazábannos porque podíamos ter colisión con outras inscricións que se estaban formulando. Ao final, a resolución, moi pactada politicamente, foi dicirnos que a denominación Partido Socialista Galego (a nosa, a histórica) non se prestaba a confusión coa de Partido dos Socialistas de Galicia, que PSG e PSdeG non eran denominación equívocas. Ademais nas marcas gráficas tamén lles permitiron usar a denominación PSG poñendo en pequeno contratipado dentro do S, a preposición de. Algo escandaloso. E así chegamos ás eleccións municipais de 1979. Pepa Baamonde. Defendendo a escola en galego —Nas que o PSG vai como Unidade Galega e co éxito singular de lograr a primeira alcaldía nacionalista nunha gran cidade, con Domingos Merino de alcalde da Coruña. Coligámonos co Partido Obreiro Galego (POG) de Camilo Nogueira e co Partido Galeguista con bos resultados. O Bloque Nacional-Popular Galego (BN-PG) sacou 78.000 votos e Unidade Galega 68.000, pero con reparto territorial diferente, nas grandes cidades máis favorábel a Unidade Galega. Fixéronse os denominados Pactos do Hostal, con outros partidos de esquerda (PSOE e Partido Comunista, o BN-PG non participou). A forza máis votada, salvo en Ferrol, era a Unión de Centro Democrático (UCD) que tamén tiña algunhas maiorías absolutas. Aí é cando se produce a entrada de Merino na Coruña e Manuel Soto do PSOE en Vigo. Hai que ter presente que daquela o funcionamento democrático dos concellos era de mínimos e baixo unha lexislación aínda franquista. Non estaban regulados moitos procedementos, entre eles os das mocións de censura e de confianza, estaba tamén moi limitada a elaboración de orzamentos que debía supervisalos o gobernador civil e iso só se foi modificando co tempo. —Recuperaron o optimismo perdido en 1977 con aquel resultado? Nesas eleccións reconciliámonos un pouco coas expectativas e as ilusións que tiñamos, si. A Coruña era naquel momento capital rexional, segundo a organización administrativa previa á autonomía, e albergaba as sedes ministeriais, a delegación do Banco de España… por iso era tan importante aquela alcaldía e tamén foi obxecto de tantas tensións e acoso ao alcalde. Nemésio Barxa: "A xustiza da ditadura nunca foi depurada" —Non tivo un instante de paz en todo o mandato de só 22 meses. Ningún momento. Por unha parte, a presión da dereita social que perdía un bastión de poder que consideraba que lle correspondía por dereito natural e non soportaban un alcalde de esquerdas e por riba nacionalista. E despois estaba o factor do PSOE, que foi decisivo na súa posición de cambadela continua, e que só aceptara porque estaba interesado en lograr a alcaldía de Vigo. Como o funcionamento non estaba regulado e facíase o que decidían unha maioría de concelleiros en pleno, o pobre de Merino atopábase case só. Lois Eiré era o secretario do alcalde, e Claudio López Garrido e eu reuniámonos acotío con el para seguir o funcionamento. Hai unha anécdota que ilustra como era tratado. Nunha reunión protocolaria veu cumprimentalo un militar. Cando entrou no despacho, onde Domingo agardaba vestido como habituaba entón, xersei e chaqueta de pana, en canto o viu, o militar deu media volta e marchou dicindo: "A mí se me recibe con corbata". Fíxose tamén un bo documento inicial de Plan urbanístico, co arquitecto Xosé González Cebrián, para intentar paliar as desfeitas do urbanismo herdado de anos de franquismo. Creo que os poderes fácticos xa entón comezaron a planificar o desaloxo, porque como ían quedar os asuntos urbanísticos nunha corporación non manexábel! —Ese sería o fondo real do asunto? A dereita nunca quere que goberne a esquerda real. E o plan que Rafael Bárez, que levaba as competencias de urbanismo, encargou a Cebrián é razoábel e impedía operacións urbanísticas especulativas, que despois se farían na etapa de Paco Vázquez. Merino hai un momento que non resiste a presión e anunciounos que se ía sen advertírnolo previamente. Como non había procedementos regulados de mocións de confianza, convencémolo para someter a súa continuidade a votación en pleno, pero xa non houbo apoio nin do PC nin do PSOE e entrou López Menéndez da UCD, que axiña deixou paso en 1983 ao período de Vázquez. Manuel Monge. A dignidade da memoria histórica —Cal foi a pinga que desbordou a Merino? Unha vileza: a ameaza de facer unha campaña pública pola súa condición homosexual. A ameaza fixéronlla concreta: publicar unha ficha policial franquista de cando había a Lei de Perigosidade Social. A dimisión é en abril de 1981, e esa presión inmoral realizárona despois do 23-F. E quen utilizou iso foi o portavoz do PSOE daquela, Antonio Carro Fernández-Valmayor. Iso debe dicirse: quen se cargou a Domingos Merino foi o PSOE. O contexto político era difícil despois do golpe militar, orientado a buscar un esquema político bipartidista, limitar a esquerda real e o nacionalismo e tirar vantaxe do medo na sociedade. Nese contexto, uns días despois do 23-F convócase unha manifestación en defensa das liberdades democráticas e a corporación ía na fronte. Domingos Merino, como alcalde, na pancarta de cabeza, e detrás del levaba a Baldomero Fernández Calviño, conselleiro de Pesca na preautonomía de Rosón, que lle amosou unha pistola e díxolle a Merino: "Que fas ti aquí?". Ese é un retrato significativo da época: Calviño, que fora xefe do Movemento en Narón e procurador nas Cortes franquistas, ameazando o alcalde democrático da Coruña que padeceu a ditadura.